1-2. Yinki ya ke salaka beto na ntima ntangu ba ke salaka beto yimbi?

 YESU zonzilaka kifwani ya mufwidi mosi ya kento, yina vanda kwendaka lomba na zuzi mosi samu yandi sadisa yandi na mambu ya yimbi yina ba vanda sala yandi. Ntembe ve, bilandi ya Yesu bakulaka yinki ya vanda sala mufwidi na ntima samu ti na ntangu ya bawu, bantu yina vandaka ve na bimvwama vanda kutanaka na bamambu mingi ya yimbi. (Luke 18:1-5) Beto mpe lenda bakula, yinki ya vanda sala mufwidi yayi na ntima samu ti bantangu ya nkaka beto ke kutanaka na bamambu ya yimbi.

² Yinza ke ya kufuluka na bantu yina ke soolaka bizizi. Samu na kubakila bantu ba ke talaka mpusu, ndinga to bimvwama ya bawu. Na yawu, ya ke kamwisaka ve beto ntangu beto ke kutanaka na bamambu ya mutindu yayi. (Ekl. 5:8) Kasi ntangu ya ke kuminaka beto na kati ya kimvuka, ya ke salaka beto mpasi ya kulutila. Bampangi ya beto lenda sala ve beto yimbi na nko. Beto zimbana ve ti ba ke kaka bantu ya masumu. Beto longoka yinki Yesu salaka ntangu bambeni ya yandi vanda salaka yandi yimbi. Kana beto ke lakisaka ntima ya yinda na bantu yina ke ve Bambangi ya Yehova yina ke bakilaka beto na faso ya yimbi, beto zola lakisa yawu na faso ya kulutila na bampangi ya beto ya kento na ya bakala ya kimvuka. Yinki ya ke salaka Yehova na ntima ntangu ba ke salaka beto yimbi, ya vanda bampangi ya kimvuka to bantu ya nkaka? Yandi ke kuwaka kwandi beto mawa?

3. Yinki ke na lakisaka ti Yehova ke zolaka ve bamambu ya yimbi yina ke kuminaka beto mpe samu na yinki?

³ ‘Samu Yehova ke zolaka lunungu,’ ya ke salaka yandi mawa mingi ntangu ba ke bakilaka beto na faso ya yimbi. (Nku. 37:28) Yesu kindisaka beto ti Yehova “ke zenga mambu mbangu-mbangu na lunungu” na ntangu ya kulunga. (Luke 18:7, 8) Mpe ntangu fioti  kaka me bikana, yandi ke katula bampasi nyonso mpe bamambu ya kukondwa lunungu.—Nku. 72:1, 2.

4. Yinki Yehova ke salaka samu na kusadisa beto bubu yayi?

⁴ Beto ke na vingilaka ntangu yina Yehova ke bongisa bamambu nyonso. Kasi bubu yayi, yandi ke na sadisaka beto na kukanga ntima na bamambu ya kukondwa lunungu. (2 Pi. 3:13) Yandi ke longaka beto faso beto lenda kima kusala bamambu ya kukondwa lunungu ntangu ba ke bakilaka beto na faso ya yimbi. Na nzila ya mwana ya yandi, Yehova pesaka beto kifwani ya mbote na mutindu ya kusala ntangu beto ke kutanaka na bamambu ya kukondwa lunungu. Mpe yandi me pesa beto malongi yina beto lenda sadila ntangu ba ke salaka beto yimbi.

SALA KEBA NTANGU BA KE SALAKA NGE YIMBI

5. Samu na yinki beto me fwana kusala keba ntangu ba ke salaka beto mambu ya kukondwa lunungu?

⁵ Bamambu ya yimbi lenda sala beto mpasi mingi mpe ya lenda sala ti beto vanda na nkele mutindu kilawu. (Lon. 7:7) Ya kuminaka mpe na bisadi ya Yehova mutindu Abakuke mpe Yakobi. (Yobi 6:2, 3; Aba. 1:1-3) Ya ke ve yimbi na kuvanda na nkele to ntima ya kulwala. Kasi beto ke na nsatu ya kusala keba na yina beto ke sala samu na kusala ve mambu ya yimbi.

6. Yinki kifwani ya Absalomi ke na longaka beto? (Tala mpe kizizi.)

⁶ Ntangu ba ke salaka beto mambu ya yimbi, dikanisi ya ntete yina lenda kwizila beto ni kuvutula yimbi. Kasi, kusala faso yina lenda bebisa bamambu na faso ya kulutila. Beto tala kifwani ya Absalomi mwana ya mfumu Davidi. Yandi vandaka na nkele mingi ntangu Amnoni nataka Tamare na ngolo na kuvukisa nzutu na yandi. Mutindu ke zonzilaka yawu musiku ya Moyize, Amnoni zolaka kufwa. (Lev. 20:17) Ya vandaka ve yimbi samu na Absalomi na kuvanda na nkele, kasi ya vandaka ve ni na yandi na kufwa Amnoni.—2 Sa. 13:20-23, 28, 29.

7. Wapi dikanisi ya ntete kwizilaka muntu yina sonikaka Nkunga 73 ntangu yandi talaka mambu ya yimbi?

⁷ Muntu mosi yina sonikaka Bankunga yina vanda tala mutindu luzingu ya bantu ya yimbi vandaka mbote kasi ve ya bantu ya lunungu, zonzaka: ‘Yayi bantu ya yimbi, yina ke vandaka ntangu nyonso na luzingu ya kukondwa mpasi.’ (Nku. 73:12) Ntangu beto ke talaka ti bantu ya kukondwa lunungu ke kuzwaka ve difuta na yimbi yina ba ke salaka, beto lenda kanisa ti kusala bamambu ya mbote ke futaka ve. Ya nataka mpe musoniki yayi na kuvanda na nkele ya kulutila mpe kutala ti, nyonso yina yandi vanda sala samu na Yehova vandaka kaka ya mpamba. Yandi  zonzaka: ‘Ntangu mu sosaka kubakula yawu, ya vanda kwamisa munu.’ (Nku. 73:14, 16) Yandi bwelaka: ‘Kasi munu, makulu ya munu zola zimbana nzila. Ya bikanaka fioti bitambi ya munu kusyetumuka.’ (Nku. 73:2) Mambu ya mutindu yayi kuminaka mpe na mpangi ya beto ya bakala na nkumbu ya Alberto.

8. Yinki ya salaka Alberto na ntima ntangu yandi kutanaka na mambu ya kukondwa lunungu?

⁸ Ba vuninaka Alberto ti yandi labaka mbongo ya kimvuka. Ya salaka ti yandi vanda dyaka ve na mikumba mpe buzitu ya bantu mingi yina zabaka mambu yango na kati ya kimvuka. Yandi me zonza: “Ya pesaka munu nkele, mpe ya lembisaka munu mingi.” Yandi bikaka ti makanisi ya yimbi yayi bebisa kindiku ya yandi na Yehova mpe yandi kumaka madidi na kisalu ya Yehova na kati ya bamvula 5. Kifwani yayi ke na lakisaka beto yinki lenda salama kana beto kuma na nkele ya kulutila ntangu mambu ya yimbi me kumina beto.

LANDA YESU NA MUTINDU YANDI NUNGAKA MAMBU YA YIMBI

9. Wapi bamambu ya kukondwa lunungu Yesu kutanaka na yawu? (Tala mpe kizizi.)

⁹ Yesu bikilaka beto kifwani ya mbote na yina me tadila kununga yimbi yina ba ke salaka beto. Bantu ya nkaka mpe ya dikanda ya yandi salaka yandi yimbi. Bantu ya dikanda ya yandi vanda zonza ti yandi me lawuka. Bamfumu ya mabuundu vanda zonza ti yandi vanda sala na bampeve ya yimbi. Basoda ya Baroma sekaka yandi, talisaka  yandi mpasi mpe kufwaka yandi. (Mrk. 3:21, 22; 14: 55; 15:16-20, 35-37) Yesu kangaka ntima na mantwala ya bamambu nyonso ya mpasi yayi mpe vutulaka ve yimbi na yimbi. Yinki kifwani ya yandi ke na longaka beto?

10. Wa’ faso Yesu nungaka bamambu ya yimbi? (1 Piere 2:21-23)

¹⁰ 1 Piere 2:21-23 ke zonzaka: “Ni samu na yawu Nzambi bokilaka beno, samu ti Klisto mpe talaka mpasi samu na beno. Na yina, yandi bikilaka beno kifwanusu yina, samu ti beno landa nzila ya yandi. Yandi salaka ve disumu, mpe ata dyambu ya luvunu basikaka na yinwa ya yandi. Ntangu ba fingaka yandi, yandi vutulaka ve bifingu. Ntangu ba talisaka yandi mpasi, yandi sosaka ve na kunwana. Kasi yandi tulaka mambu ya yandi na maboko ya Nzambi yina ke fundisaka bantu na mutindu ya kudedama.” a Yesu bikilaka beto kifwani ya mbote yina beto lenda landa ntangu beto ke kutanaka na bamambu ya kukondwa lunungu. Yandi zabaka ntangu ya kuvanda swi mpe ntangu ya kuzonza. (Mat. 26:62-64) Yandi soolaka kuvanda swi ntangu ba vanda vuninaka yandi bamambu. (Mat. 11:19) Mpe ntangu yandi vanda zonzaka, yandi vanda fingaka ve bantu yina vanda nyokolaka yandi to yina vanda bakilaka yandi na faso ya yimbi. Yesu zabaka kukutika ludimi ya yandi, samu ti yandi “tulaka mambu ya yandi na maboko ya Nzambi yina ke fundisaka bantu na mutindu ya kudedama.” Yesu zabaka ti Yehova vanda tala mutindu ba vanda bakila yandi na faso ya yimbi. Yandi vandaka na kundima ti Yehova ke yidika bamambu nyonso yayi na ntangu ya kulunga.

11. Wapi yina ke mwa bafaso yina beto lenda kutika ludimi ya beto? (Tala mpe bizizi.)

¹¹ Beto lenda landa kifwani ya Yesu na kukutikaka ludimi ya beto ntangu ba ke bakilaka beto  na faso ya yimbi. Ntangu ya nkaka beto ke ve na nsatu ya kuzonza to kusala kima, samu ti mambu yina ba me sala beto me sala ve beto mpasi ya mingi. Na yawu, beto ke kima kusala mambu ya kulutila yimbi. (Lon. 3:7; Zaki. 1:19, 20) Bantangu ya nkaka, beto lenda vanda na nsatu ya kunwanina matsyeleka to muntu yina ba ke na talisaka mpasi. (Bis. 6:1, 2) Kana beto me fwana kuzonza, beto me lunga kusala bangolo na kusala yawu na malembe mpe na buzitu nyonso.—2 Pi. 3:15. b

12. Wa’ faso beto lenda bika mambu ya beto na “maboko ya Nzambi yina ke fundisaka bantu na mutindu ya kudedama”?

¹² Beto lenda landa kifwani ya Yesu na kubikaka bamambu ya beto na “maboko ya Nzambi yina ke fundisaka bantu na mutindu ya kudedama.” Ntangu bantu ke zonzilaka beto mambu yina ke ve ya kulunga to ke salaka beto mambu ya kukondwa lunungu, beto vanda na kundima ti Yehova zaba matsyeleka. Kuzaba ti Yehova ke bongisa bamambu na ntangu ya kulunga, ke sadisa beto na kukanga ntima na mantwala ya bamambu ya kukondwa lunungu. Kuvanda na kiminu ti Yehova ke yidika bamambu nyonso ya yimbi ke sadisa beto na kubumba ve nkele to na kuyiina ve bampangi. Kubumba nkele lenda nata beto na kusala mambu ya yimbi, kuvanda dyaka ve na kilengi mpe kubebisa kindiku ya beto na Yehova.—Nku. 37:8.

13. Yinki lenda sadisa beto na kuvanda na ntima ya yinda na mantwala ya bamambu ya kukondwa lunungu?

¹³ Beto lenda landa ve na faso ya kulunga kifwani ya Yesu samu ti bantangu ya nkaka, beto lenda zonza to kusala mambu yina beto lenda nyonga na mantwala. (Zaki 3:2) Mpe bamambu ya mpasi yina bantu ya nkaka lenda sala beto lenda lwalisa beto ntima mpe kusala ti beto vanda na manyongo luzingu ya beto nyonso. Kana nge ke na kutanaka na mambu ya mutindu yayi, vanda na kundima ti Yehova zaba yinki ya ke na salaka nge na ntima. Yesu mpe zaba yinki ya ke na salaka nge samu yandi kutanaka na bamambu ya mutindu yayi. (Ebr. 4:15, 16) Yehova pesaka ve kaka beto kifwani ya mbote ya Yesu, kasi mpe malongi yina lenda sadisa beto na kununga bamambu ya yimbi yina ke na kuminaka beto. Beto tala baverse zole ya buku ya Baroma yina lenda sadisa beto.

“BIKA TI NZAMBI LAKISA NKELE YA YANDI”

14. Yinki zola zonza ‘kubika Nzambi lakisa nkele ya yandi’? (Baroma 12:19, NWT)

¹⁴ Tanga Baroma 12:19, NWT. Ntumwa Polo zonzaka na bakristo ba “bika Nzambi lakisa nkele ya yandi.” Beto ke bikaka Yehova lakisa nkele ya yandi, ntangu beto ke bikaka yandi sala bamambu na mutindu yandi kanisaka yawu mpe na ntangu yina yandi soolaka. Na manima ya kukutana na bamambu ya kukondwa lunungu, mpangi mosi na nkumbu ya John zonzaka: “Mu vandaka na nsatu ya kununga nkele yina vandaka na munu. Kasi ya vandaka ve pete. Baroma 12:19 sadisaka munu na kuvingila ti Yehova bongisa bamambu.”

15. Samu na yinki ya me lutila mbote na kuvingila Yehova yidika bamambu?

¹⁵ Beto ke kuzwaka bambote mingi ntangu beto ke bikaka Yehova yidika bamambu yandi mosi. Ya ke sadisaka beto na kuvanda ve na manyongo ya kulutila mpe na kulutisa ve ntangu ya mpamba na kusosa kuyidika bamambu beto mosi. Yehova lenda sadisa beto. Yandi me zonza: “Ni munu ke vutula yimbi.” Ya ke mutindu yandi ke na zonzaka na beto: ‘Bikila munu ntangu ya kubongisa bamambu ya kukondwa lunungu.’ Kana beto ke na ndimaka nsilulu yayi, beto ke bika nyonso na maboko ya yandi, samu ti ni yandi me zaba faso ya kulutila mbote ya kuyidika yawu. Ni yawu sadisaka John yina beto me zonzila. Yandi zonzaka: “Kana beto bika Yehova yidika mambu ya beto, yandi ke sala yawu na faso ya kulutila mbote na yina beto kanisaka kusala.”

 “SALA MAMBU YA MBOTE SAMU NA KUNUNGA MAMBU YA YIMBI”

16-17. Wa’ faso lusambu lenda sadisa beto “na kununga mambu ya yimbi na mambu ya mbote”? (Baroma 12:21, NWT)

¹⁶ Tanga Baroma 12:21, NWT. Polo zonzaka mpe na bakristo ba “sala mambu ya mbote samu na kununga mambu ya yimbi.” Na disolo na zulu ya mongo, Yesu zonzaka: “Beno bika ve kuzola bambeni ya beno mpe kusambila samu na ba yina ke talisaka beno mpasi.” (Mat. 5:44, NWT) Ni yawu yandi salaka. Beto lenda bakula ve mpasi yina ya salaka Yesu ntangu basoda ya Baroma komaka yandi na yinti. Kasi Yesu kangaka ntima.

¹⁷ Yesu bikaka ve bamambu ya yimbi yina yandi vanda kutana na yawu nunga yandi. Na kisika ya kubokila yimbi na basoda ya Baroma, Yesu sambilaka: “Tata, lemvokila bawu samu ba zaba ve mambu yina ba ke na salaka.” (Luke 23:34, NWT) Ntangu beto ke sambilaka samu na bantu yina salaka beto yimbi, ya lenda sala ti beto vanda ve na manyongo mpe nkele ya kulutila. Ya lenda sadisa mpe beto na faso ya beto ya kubakila bawu.

18. Wa’ faso lusambu sadisaka Alberto na John na kununga bamambu ya yimbi?

¹⁸ Lusambu sadisaka bampangi zole ya babakala yina beto me zonzila na kubanda ya disolo yayi, na kununga bamambu ya yimbi yina ba salaka bawu. Alberto me zonza: “Mu sambilaka samu na bampangi ya bakala yina bakilaka munu na faso ya yimbi. Mu sambilaka mingi Yehova samu mu tula dyaka ve meso ya mambu ya yimbi yina ba salaka munu.” Mambu ya kilengi ke ti Alberto bandaka dyaka kusadila Yehova na kukwikama nyonso. John me zonza: “Mu sambilaka Yehova bambala mingi samu na mpangi yina lwalisaka munu mpe samu Yehova sadisa munu na kulemvokila yandi. Yehova me sadisa munu na kubumba ve nkele mpe na kutala ve yandi na faso ya yimbi. Balusambu me sadisa munu mpe, na kuvanda na kizunu ya ntima.”

19. Yinki beto me fwana kusala tii na nsuka ya yinza yayi? (2 Piere 3:8, 9)

¹⁹ Beto lenda kutana na bamambu ya kukondwa lunungu tekila nsuka ya yinza yayi kuma. Ata faso yina, beto lenda kanga ntima kana beto bika ve kusambila Yehova yandi sadisa beto. Beto bika ve kusadila malongi ya Biblia mpe kulanda kifwani ya Yesu. Yandi kangaka ntima ntangu yandi kutanaka na bamambu ya yimbi. Kana beto sala yawu beto vanda na kundima ti Yehova ke sakumuna beto. 1 Piere 3:8, 9 ke zonzaka: “Ni yina, beno wisana mpe beno kabula na bampangi yina ke na mpasi. Beno zolasana mutindu bampangi. Beno tala bampangi kyadi, mpe beno vwanda bantu ya kukuluka na ntwala ya bampangi. Beno vutula ve yimbi na bayina ke salaka beno yimbi to bifingu na bayina ke fingaka beno. Kasi beno vutula: ‘Bika Nzambi kusakumuna beno!’ samu ti Nzambi bokilaka beno samu na kupesa beno lusakumunu.”