1-2. Yinki kuminaka bilandi zole ya Yesu ntangu ba vanda kwenda na Emayuse?

 BETO ke na kilumbu ya 16 nisan ya mvula 33 ya N.B. Bilandi ya Yesu ke ya kufuluka na boma na mawa. Zole na kati ya bawu me katuka na Yeruzalemi mpe ke na kwendaka na Emayuse, bwala mosi yina ke na bakilometre 11 ya Yeruzalemi. Ba ke ya kulemba samu Yesu, muntu yina ba vanda landa me katuka kufwa. Bamambu nyonso yina ba vanda vingila Masiya sala samu na Bazwife bwaka na maza. Kasi mambu ya ngitukulu yina ba vanda vingila ve salamaka.

² Muntu mosi yina ba zabaka ve kwizaka pene-pene ya bawu mpe bandaka kutambula na bawu. Na yawu, ba bandaka kuzonzila yandi bamambu yina kuminaka Yesu. Muntu yango zonzilaka bawu disolo yina sobaka luzingu ya bawu. “Kubanda na Moyise na bambikudi nyonso,” yandi bangulaka bawu samu na yinki Masiya zola tala mpasi mpe kufwa. Ntangu ba kumaka na Emayuse, ba kwizaka zaba ti bakala yango vandaka Yesu yina ba vumbulaka na lufwa. Beto lenda kanisa na kilengi yina vandaka na bawu na kuzaba ti Masiya ke moyo!​—Luke 24:13-35.

3-4. Yinki kuminaka bilandi ya Yesu, mpe yinki beto ke tala na disolo yayi? (Bis. 1:3)

³ Na kati ya bilumbu 40 ya nsuka yina Yesu lutisaka awa na ntoto, yandi talanaka bambala mingi na bilandi ya yandi. (Tanga Bisalu 1:3.) Na kati ya ntangu yina yandi salaka, ba vandaka dyaka  ve na boma mpe mawa. Ba kumaka na kilengi mpe bukundi ya kusamuna nsangu ya mbote ya Kimfumu. a

⁴ Beto lenda longoka bileso mingi na bamambu yina salamaka na bilumbu ya nsuka ya luzingu ya Yesu na ntoto. Na disolo yayi beto ke tala mutindu Yesu sadilaka ntangu yina bikanaka na yandi samu 1) na kukindisa bilandi ya yandi, 2) na kusadisa bawu na kubakula mbote-mbote masonoko, mpe 3) na kusadisa bawu na kubongama samu na bisalu yina ba zola sala na mantwala. Na mosi na mosi ya bamambu tatu yayi beto ke tala wa’ faso beto lenda landa kifwani ya yandi.

KINDISA BAMPANGI

5. Samu na yinki bilandi ya Yesu vandaka na nsatu ya bukindi?

⁵ Samu na yinki bilandi ya Yesu vandaka na nsatu ya bukindi? Samu ti ba ya nkaka na kati ya bawu bikaka bayinzo, makanda mpe bisalu ya bawu samu na kulanda Yesu. (Mat. 19:27) Ya ba nkaka ba mangaka bawu samu ti ba kumaka bilandi ya Yesu. (Yoa. 9:22) Ba ndimaka kusala nyonso yayi samu ba vandaka na kundima ti Yesu vandaka Masiya yina zola kwiza. (Mat. 16:16) Kasi ntangu ba kufwaka Yesu, ba vandaka dyaka ve na kivuvu mpe ngolo manisaka bawu.

6. Yinki Yesu salaka na manima ya kuvumbuka ya yandi na lufwa?

⁶ Ntembe ve, Yesu vanda tala ve ti ba vandaka na mawa samu ba vandaka ve ngolo na kimpeve. Kasi yandi vanda tala ti mawa ya bawu vandaka samu ba fwidilaka muntu yina vandaka ntalu na meso ya bawu. Ni na yawu, kaka kilumbu yina ba vumbulaka yandi na lufwa, yandi bandaka kukindisa bandiku ya yandi. Na kifwani, yandi talanaka na Maria ya Magdala ntangu yandi vanda dila na mantwala ya ndyamu. (Yoa. 20:11, 16) Yandi talanaka mpe na bilandi ya yandi zole yina beto me zonzila na kubanda ya disolo. Mpe yandi talanaka dyaka na ntumwa Piere. (Luke 24:34) Wapi kileso beto lenda benda na kifwani ya Yesu? Beto tala yinki salamaka ntangu yandi talanaka mbala ya ntete.

7. Mutindu ke lakisaka yawu Yoane 20:11-16, yinki Yesu talaka Maria na kusala na kilumbu ya 16 nisan na suka-suka, mpe yinki yandi salaka samu na yandi? (Tala mpe kizizi.)

⁷ Tanga Yoane 20:11-16. Kilumbu ya 16 nisan  na suka-suka, ya vandaka na bakento ya kukwikama yina kwendaka na ndyamu ya Yesu. (Luke 24:1, 10) Beto zonzila yina kuminaka Maria ya Magdala. Ntangu yandi kumaka na ndyamu, yandi talaka ti ata muntu vandaka na kati. Yandi kimaka na kwenda pesa nsangu na Piere na Yoane, mpe bawu nyonso kwendaka na ndyamu. Ntangu Piere na Yoane talaka ti ya tsyeleka ata muntu vandaka na ndyamu, ba vutukaka na yinzo. Kasi Maria bikanaka kuna mpe vanda dila. Yandi vanda kanisa ata fioti ve ti Yesu vanda tala yandi. Ya simbaka ntima ya Yesu na kutala mutindu kento ya kukwikama yayi vanda dila yandi. Yandi talanaka na yandi mpe salaka mwa mambu samu na kukindisa yandi. Yandi sololaka na yandi mpe zonzilaka yandi na kusala mambu mosi ya mfunu, kukwenda pesa nsangu ya kuvumbuka ya yandi na lufwa na bampangi ya yandi.​—Yoa. 20:17, 18.

8. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya Yesu?

⁸ Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya Yesu? Ya ke na bamambu mingi yina beto lenda sala samu na kusadisa bampangi ya beto ya kento na ya bakala na kutatamana kusadila Yehova. Kima ya ntete ya kusala mutindu Yesu, ni kusosa kuzaba bamambu ya mpasi yina ba ke na kutanaka na yawu. Na manima, kuzonzila bawu na ntima ya mbote nyonso. Beto zonzila kifwani ya Jocelyn yina fwidilaka leki ya yandi ya kento na accident mosi ya ngolo. Yandi me zonza: “Na kati ya bangonda mingi mu vandaka na mawa ya kulutila.” Kasi, mpangi mosi na kento ya yandi vanda bokilaka yandi na yinzo ya bawu. Ba vanda bakaka ntangu ya kuwa yandi na ntima kyadi nyonso. Ba vanda kindisaka yandi na kubambulaka yandi ntangu nyonso ti yandi ke mfunu mingi na meso ya Yehova. Jocelyn me zonza: “Ya vandaka mutindu mu ke na dyamaka na kati ya nzadi ya mungwa mpe Yehova me filisa bawu samu na kubasisa munu. Ba sadisaka munu na kuzwa dyaka kilengi ya kusadila Yehova.” Beto mpe, kana beto baka ntangu ya kuwa bampangi ya beto mbote-mbote mpe kana beto zonzila bawu na ntima ya kyadi nyonso, beto ke sadisa bawu na kutatamana na kusadila Yehova.​—Rom. 12:15.

SADISA BAMPANGI NA KUBAKULA MAMBU YA NZAMBI

9. Yinki bilandi ya Yesu vanda lenda ve kubakula, mpe wa’ faso yandi sadisaka bawu?

⁹ Bilandi ya Yesu vanda kwikilaka na mambu ya Nzambi mpe vanda salaka bangolo samu na kusadila yawu na luzingu ya bawu. (Yoa. 17:6) Kasi, ba vanda bakula ve samu na yinki Yesu kufwaka mutindu muntu yina salaka mambu ya yimbi. Yesu zabaka ti bilandi ya yandi vandaka na kiminu mpe luzolo samu na yandi, kasi yandi kwizaka bakula ti ba vandaka mpe na nsatu ya kuzaba mbote-mbote Biblia. (Luke 9:44, 45; Yoa. 20:9) Yandi sadisaka mpe bawu na kubakula yinki zola zonza bamambu yina ba vanda tanga na Biblia. Beto tala mutindu yandi salaka yawu na bilandi zole yina vanda sala nzyetolo na yandi na Emayuse.

10. Yinki Yesu sadilaka samu na kusadisa bilandi ya yandi na kuzaba ti yandi ke Masiya? (Luke 24:18-27)

¹⁰ Tanga Luke 24:18-27. Yesu zonzilaka ve na bilandi ya yandi zole yina yandi talanaka na bawu nani yandi kele na mbala mosi. Yandi yufuluka ntete bawu mwa byuvu. Samu na yinki? Ntangu ya nkaka yandi vanda zola ba basisa yina vandaka na bantima ya bawu. Mpe ni yawu ba salaka. Ba zonzaka na yandi ti ba vandaka na kivuvu ti Yesu zola kwiza vuukisa bawu na maboko ya Baroma yina vanda talisa bawu mpasi. Ntangu ba manisaka kufungula bantima ya bawu, Yesu sadilaka masonoko samu na kusadisa bawu na kubakula bamambu yina vanda salama. b Na manima na mpimpa ya kilumbu yina, Yesu bakaka  ntangu ya kulonga bamambu yango na bilandi ya nkaka. (Luke 24:33-48) Wapi kileso beto lenda benda?

11-12. a) Wapi kileso beto lenda benda na mutindu Yesu longaka matsyeleka ya Biblia? (Tala mpe bizizi.) b) Wa’ faso mulongi ya Nortey sadisaka yandi?

¹¹ Wa’ faso nge lenda landa kifwani ya Yesu? Ya ntete, ntangu nge ke longaka Biblia, nge me lunga kuyufula mulongoki ya nge ya Biblia byuvu yina ke nata yandi na kufungula nge ntima ya yandi. (Bin. 20:5) Na manima ntangu nge ke bakula bamambu ke na yandi na ntima, nge me lunga kulakisa yandi wa’ faso yandi lenda kuzwa baverse yina lenda sadisa yandi na bamambu yina ke na yandi. Kima mutambu ya kuzonza na yandi yinki ya kusala. Nata yandi na kuyindula na baverse ya Biblia yina yandi ke na tangaka mpe na kubakula mutindu ya kusadila yawu na luzingu ya yandi. Tala mambu yina kuminaka mpangi mosi ya bakala na nkumbu ya Nortey yina ke vandaka na Ghana.

¹² Nortey bandaka kulongoka Biblia ntangu yandi vandaka na bamvula 16. Kasi bantu ya dikanda ya yandi vanda zola ve. Yinki sadisaka yandi na kubika ve? Mpangi yina vanda longa yandi Biblia sadilaka Matayi 10 samu na kulakisa yandi ti bakristo ya tsyeleka ke kutanaka na bankwamusu. Yandi me zonza: “Ntangu ba bandaka kukwamisa munu, mu kwizaka tala ti mu kuzwaka matsyeleka.” Mulongi ya yandi sadilaka mpe Matayi 10:16 na kunata yandi na kuyindula na mutindu ya kuvanda ekenge mpe kulakisa buzitu ntangu yandi ke sololaka na bamambu ya mabuundu na dikanda ya yandi. Na manima ya mbotokolo ya yandi, yandi vandaka na nsatu ya kukuma mupasuli-nzila, kasi papa ya yandi vanda sosa yandi kwenda na université. Na kisika ya kuzonza na yandi yinki ya kusala, mulongi ya Nortey yufuluka yandi mwa byuvu mpe sadisaka yandi na kuyindula na manima ya malongi ya Biblia. Ya sadisaka Nortey na kubaka mukanu ya kukuma mupasuli-nzila. Papa ya yandi bingisaka yandi na yinzo. Yinki Nortey ke na kanisaka na bamambu yina lutaka? Yandi me zonza: “Mu ke na kundima ti mu bakaka mukanu mosi ya mbote.” Beto mpe kana beto sadisa ba ya nkaka na kuyindula na malongi ya Biblia, beto ke sadisa bawu na kuvanda ngolo na kimpeve.​—Ef. 3:16-19.

SADISA BAMPANGI YA BAKALA NA KUVANDA LUSAKUMUNU

13. Yinki Yesu salaka samu bilandi ya yandi tatamana kusala kisalu ya Tata ya yandi? (Baefeze 4:8)

¹³ Ntangu Yesu vandaka awa na ntoto, yandi salaka mbote-mbote kisalu yina Tata ya yandi  pesaka yandi. (Yoa. 17:4) Yesu vandaka ve na dikanisi ti kana nge zola kisalu salama na faso ya mbote, nge me fwana kusala yawu nge mosi. Na kati ya bamvula tatu na ndambu, Yesu samunaka mpe lakisaka bampangi mutindu ya kusala. Tekila yandi vutuka na zulu, Yesu pesaka na bilandi ya yandi mikumba ya kukipe mameme ya yandi ya ntalu mpe ya kutwadisa kisalu ya kusamuna mpe ya kulonga. Ya lenda vanda ti na kati ya bawu, ba ya nkaka vandaka kaka na bamvula pene-pene na 20. Bilandi yayi vandaka ya kukwikama mpe tiya na kisalu. (Tanga Baefeze 4:8.) Wa’ faso Yesu sadilaka bilumbu 40 yina bikanaka na yandi samu na kusadisa bawu na kukuma lusakumunu?

14. Wa’ faso Yesu sadisaka bilandi ya yandi na kukula na kimpeve na kati ya bilumbu 40 ya nsuka yina yandi lutisaka awa na ntoto? (Tala mpe kizizi.)

¹⁴ Na luzolo nyonso, Yesu zonzilaka bilandi ya yandi bamambu pwelele. Na kifwani, yandi pesaka malongi na ba yina vandaka na bantembe ti yandi me vumbuka na lufwa. (Luke 24:25-27; Yoa. 20:27) Yandi lakisaka bawu ti kisalu ya kukipe mameme me lutila mfunu na bisalu ya bawu ya kinsuni. (Yoa. 21:15) Yandi bambulaka bawu mpe ti ba me lunga ve kufwanisa mikumba yina ke na bawu na kisalu ya Yehova na ya bampangi. (Yoa. 21:20-22) Mpe yandi sadisaka bawu na kukatula makanisi ya yimbi yina vandaka na bawu na yina me tadila kimfumu, mpe na kutula bangolo ya bawu nyonso na kisalu ya kusamuna nsangu ya mbote. (Bis. 1:6-8) Wa’ faso bakuluntu lenda landa kifwani ya Yesu?

15-16. a) Na wapi bamambu bakuluntu lenda landa kifwani ya Yesu? Zonzila yawu. b) Wa’ faso masembo yina ba pesaka na Patrick natinaka yandi bambote?

¹⁵ Wa’ faso bakuluntu lenda landa kifwani ya Yesu? Ba me fwana kusadisa bampangi nyonso ya babakala na kimvuka ata mpe bantwenya na kulenda kulungisa mikumba ya nene na kati ya kimvuka. c Ba me lunga ve kuvingila ti ba yina ba ke na lakisaka sala bamambu na faso ya kulunga. Ba me lunga kupesa bawu malongi na luzolo nyonso samu ti bantwenya ya babakala yayi kuzwa mayela mpe longoka kuvanda ya kukuluka, ya kukwikama, na nsatu ya ngolo ya kusadila bampangi.​—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Pi. 5:5.

 ¹⁶ Beto tala kifwani ya mpangi mosi na nkumbu ya Patrick. Ntangu yandi vandaka ntwenya, yandi vandaka na kifu ya kuzonzaka na faso ya ngolo ata mpe na bampangi ya bakento. Kuluntu mosi talaka kifu yayi ya Patrick mpe sembaka yandi na luzolo nyonso. Patrick me zonza: “Mu ke na kilengi na yina kuluntu yina sadisaka munu. Ya vanda lembisaka munu na kutala ti bampangi vanda kuzwa mikumba yina mu vandaka na nsatu ya kuzwa. Kasi kuluntu yina sadisaka munu na kutala ti, kima ya mfunu, ni kusadila bampangi ya munu ya kento na ya bakala na kukuluka nyonso, kasi ve kuzwa mikumba na kati ya kimvuka.” Nsangu ya mbote ke ti Patrick kumaka kuluntu ntangu yandi kumaka na bamvula 23.​—Bin. 27:9.

17. Wa’ faso Yesu lakisaka ti yandi vandaka na kundima ti bilandi ya yandi ke lenda kulungisa kisalu yina yandi pesaka bawu?

¹⁷ Yesu pesaka bilandi ya yandi kisalu ya kusamuna, kasi mpe ya kulonga. Ntangu ya nkaka bilandi vanda tala ti ba ke lenda ve kulungisa kisalu yayi. Kasi, Yesu vandaka na ata ntembe ti ba ke lenda, mpe yandi zonzilaka bawu yawu. Yandi lakisaka bawu ti yandi ke na kundima ti bawu ke lenda ntangu yandi zonzaka: “Kaka mutindu Tata filisaka munu, munu mpe ke na filisaka beno.”​—Yoa. 20:21, NWT.

18. Wa’ faso bakuluntu lenda landa kifwani ya Yesu?

¹⁸ Wa’ faso bakuluntu lenda landa kifwani ya Yesu? Bakuluntu me lunga kupesa mikumba na bampangi. (Flp. 2:19-22) Na kifwani, ba lenda lomba na bantwenya na kusukula Yinzo ya Kimfumu mpe na kubongisa yawu. Mpe na manima ya kupesa kisalu mosi na mpangi, ba me lunga kutudila yandi ntima, kuzonzila yandi ti ba ke tudilaka yandi ntima, mpe kulakisa yandi mutindu ya kusala yawu. Matthieu yina me kuma kuluntu ntama mingi ve me lakisa kilengi yina ya salaka yandi na kutala ti bampangi yina vandaka bakuluntu kubanda ntama lakisaka yandi mutindu ya kulungisa bisalu yina ba pesaka yandi mpe tudilaka yandi ntima. Yandi me zonza: “Ntangu mu vanda salaka bafoti, samu na kukindisa munu, ba vanda zonzaka na munu ti mu longoka na bafoti ya munu, mpe ba vanda lakisaka munu mutindu mu lenda bongisa.” d

19. Yinki beto me lunga kusala?

¹⁹ Yesu sadilaka bilumbu 40 ya nsuka yina yandi lutisaka na ntoto samu na kukindisa, kulonga mpe kulakisa bampangi kisalu. Beto bika ve kulanda kifwani ya yandi. (1 Pi. 2:21) Yandi ke sadisa beto na kusala yawu. Yandi mosi zonzaka: “Mu ke vanda na beno bilumbu nyonso tii na nsuka ya yinza.”​—Mat. 28:20, NWT.