1-2. Tekila yinza ya malu-malu kuma, yinki beto me bonga kusala?

 YEHOVA pesá nsilulu ya kumwangisa yinza yayi samu na kusala yinza ya malu-malu. (2 Pi. 3:13) Nsilulu yayi ke ntalu mingi samu na beto. Ata ti beto zaba ve na wapi ntangu yinza ya malu-malu ke kuma. Kasi ya ke na bamambu yina ke na lakisá ti na mwa ntangu fioti beto ke tala kulungana ya nsilulu yayi.​—Mat. 24:32-34, 36; Bis 1:7.

² Kasi tekila ya kuma, beto nyonso me bonga kukumisa kiminu ya beto ngolo na nsilulu yayi ata ti beto me sala bamvula mingi na matsyeleka. Samu na yinki? Samu ti ata muntu yina ke na kiminu ya ngolo lenda lemba. Ni na yawu ntumwa Polo zonzá ti kukondwa kiminu kele “masumu yina me simba beto.” (Ebr. 12:1) Samu kiminu ya beto lemba ve beto me bonga ntangu nyonso kukanisa mbote-mbote na bamambu yina ke na lakisá ti yinza ya malu-malu ke dyaka ve ntama.​—Ebr. 11:1.

3. Yinki beto ke zonzila na disolo yayi?

³ Na disolo yayi beto ke zonzila bamambu tatu yina ke sadisa beto na kukumisa kiminu ya beto ngolo na nsilulu ya Yehova ya yinza ya malu-malu: 1) kuyindula na munkayulu ya luzingu ya Yesu, 2) kukanisa na ngolo ya Yehova, mpe 3) kusala bamambu yina ke sadisa beto na kukuma pene-pene na Yehova. Na manima beto ke tala wa’ faso mambu yina Yehova zonzá na Abakuki lenda kumisa kiminu ya beto ngolo na Yehova. Kasi na kubanda, beto tala mwa bamambu yina lenda lomba ti beto lakisa kiminu ya ngolo na nsilulu ya yinza ya malu-malu.

 BAMAMBU YINA LENDA LOMBA TI BETO LAKISA KIMINU YA NGOLO

4. Wapi mikanu ke lombá kiminu ya ngolo?

⁴ Bilumbu nyonso, beto ke baká mikanu yina ke lombá ti beto vanda na kiminu ya ngolo. Na kifwani beto ke baká mikanu na yina me tadila bana, makwela, kisalu, lukolo, banani ke vanda bandiku ya beto mpe bima yina beto ke sala samu na kulutisa ntangu. Beto lenda yufula: ‘Mikanu yina mu ke baká ke lakisá kwandi ti mu ke ya kundima ti yinza yayi ke luta mpe na mwa ntangu fioti Yehova ke sala yinza ya malu-malu? To mu ke salá bamambu mutindu bantu yina ke kanisá ti ya ke dyaka ve na luzingu ya nkaka?’ (Mat. 6:19, 20; Luke 12:16-21) Kana beto kumisa kiminu ya beto ngolo ti yinza ya malu-malu ke dyaka ve ntama, beto ke baka mikanu ya mbote.

5-6. Samu na yinki beto ke na nsatu ya kiminu ya ngolo na kati ya bampasi? Pesa kifwani.

⁵ Beto ke kutaná mpe na bamambu ya mpasi yina ke lombá ti beto vanda na kiminu ya ngolo. Beto lenda kutana na bankwamusu, kimbevo ya ngolo to bima ya nkaka yina lenda sala ti beto lemba. Na kubanda beto lenda vanda na ngolo ya kukanga ntima. Kasi, kana mambu yina beto ke na kutaná na yawu ke na manisá ve, beto ke vanda na nsatu ya kiminu ya ngolo samu na kukanga ntima mpe na kutatamana na kusadila Yehova na kilengi.​—Rom. 12:12; 1 Pi. 1:6, 7.

⁶ Na kati ya mpasi beto lenda banda kutala ti yinza ya malu-malu ke kwiza ata fioti ve. Ya zola zonza kwandi ti kiminu ya beto me lemba? Ntangu ya nkaka ve. Beto baka kifwani mosi. Kana ya me sala bilumbu mingi mvula ke kaka na noka, beto lenda banda kukanisa ti ntangu ke basika dyaka ve. Kasi na Manima ntangu ke basika kaka. Mutindu mosi mpe ntangu bamambu ke lembisá beto, beto lenda banda kukanisa ti yinza ya malu-malu ke kwiza dyaka ve. Kasi kana kiminu ya beto ke ngolo, beto ke vanda ya kundima ti bansilulu ya Yehova ke lungana. (Nku. 94:3, 14, 15; Ebr. 6:17-19) kukwikila na bamambu yayi ke sadisa beto na kutula lusambu ya Yehova na kisika ya ntete na luzingu ya beto.

7. Na yinki beto me fwana kusala keba?

⁷ Kisalu ya kusamuna ke mambu ya nkaka yina ke lombá ti beto vanda na kiminu ya ngolo. Bantu mingi yina beto ke samuná ke kanisá ti “nsangu ya mbote” na yina me tadila yinza ya malu-malu ke kaka luvunu. (Mat. 24:14; Ezk. 33:32) Beto sala keba na kuvanda ve mutindu bawu na kusalá ntembe na bansilulu ya Nzambi. Samu ya kumina ve beto, beto me fwana ntangu nyonso kukumisa ngolo kiminu ya beto. Beto tala bamambu tatu yina beto lenda sala na kukumisa ngolo kiminu ya beto.

YINDULA NA MUNKAYULU YA YESU

8-9. Wa’ faso kuyindula na munkayulu ya luzingu ya Yesu lenda kumisa kiminu ya beto ngolo?

⁸ Mosi ya bamambu yina beto lenda sala na kukumisa kiminu ya beto ngolo ke ni kuyindula na munkayulu ya Yesu. Munkayulu yayi ke kima yina Nzambi salá yina ke na lakisá ti bansilulu ya yandi ke lungana. Ntangu beto ke kanisá mbote-mbote na bamambu yina natá Yehova na kupesa luzingu ya Yesu mutindu munkayulu mpe na nyonso yina ya lombak’ yandi ya ke sadisá beto na kukumisa kiminu ya beto ngolo na bansilulu ya Nzambi na yina me tadila luzingu ya ntangu nyonso na yinza ya malu-malu. Samu na yinki beto ke na zonzak’ yawu?

⁹ Yinki ya lombá na Yehova na kupesa munkayulu ya Yesu? Yesu ke mwana ya Yehova ya ntete yina yandi ke zolá mingi. Yandi lutisá ntangu mingi na yandi na mazulu. Samu na kupesa munkayulu, Yehova zola filisa yandi na ntoto mutindu muntu ya kulunga. Awa na ntoto, Yesu kutaná na bamambu mingi ya mpasi. Na manima yandi kufwá na mutindu ya mpasi. Ya tsyeleka Yehova futá ntalu mingi! Kana Tata ya beto ya luzolo vandá na nsatu beto vanda na luzingu ya kitoko samu kaka na ntangu ya fioti, yandi  zola ndima ve ti mwana ya yandi tala mpasi mpe kufwa. (Yoa 3:16; 1 Pi. 1:18, 19) Yehova futá ntalu mingi. Na yawu yandi ke sala nyonso samu luzingu ya ntangu nyonso na yinza ya malu-malu lungana.

KANISA NA NGOLO YA YEHOVA

10. Mutindu Baefeze 3:20 ke zonzak’ yawu, yinki Yehova ke na ngolo ya kusala?

¹⁰ Kukanisa na ngolo ya Yehova ke kima ya zole yina beto lenda sala samu na kukumisa ngolo kiminu ya beto. Yehova ke na ngolo ya kulungisa bamambu nyonso yina yandi ke zonzaka. Samu na bantu ya nkaka, nsilulu ya luzingu ya ntangu nyonso na yinza ya malu-malu lenda lungana ve. Kasi bambala mingi bamambu yina Yehova ke zonzá ti yandi ke lungisa, bantu lenda lungisa ve yawu. Ya ke na kamwisá ve beto samu beto zaba ti yandi ke Nzambi ya ngolo nyonso. (Yobi 42:2; Marke 10:27) Yehova lenda pesa ve beto bansilulu ya fioti-fioti yina bantu ke zonzá ti ba ke lungisa.​—Tanga Baefeze 3:20.

11. Pesa kifwani mosi ya nsilulu ya ngitukulu yina Yehova lungisaka. (Tala encadré “ Mwa bansilulu ya ngitukulu yina lunganaka.”)

¹¹ Kanisa na mwa bansilulu yina Yehova pesá na bantu ya nkaka na ntama. Na meso ya bantu ya vandá talana ti ya ke lungana ve. Na kifwani, ata ti Abrahami na Sara vandá ya kununa, yandi zonzá na bawu ti ba ke buta mwana. Yandi zonzá na Abrahami ti yandi ke pesa mitekolo ya yandi bwala ya kanana. (Kub. 17:15-17) Na kati ya bamvula mingi yina mitekolo ya Abrahami lutisá na Ezipte mutindu bangamba, ntangu ya nkaka ba vandá kanisa ti nsilulu yayi ke lungana ve. Kasi ya lunganaka. Na manima ya bamvula mingi, Yehova zonzá na Elizabeti yina vandá ya kununa ti yandi ke buta mwana. Yandi zonzá mpe na Maria, yina zabá ve babakala, ti yandi ke buta mwana ya yandi. Mambu yayi zolá lungisa nsilulu yina Yehova pesá bamvula mingi na manima, na bilanga ya Edeni!​—Gen. 3:15.

12. Yinki Yosua 23:14 mpe Izaya 55:10, 11 ke na longá beto na yina me tadila Yehova?

¹² Ntangu beto ke kanisá na bansilulu nyonso yina Yehova salá mpe lungisá, beto ke kwizá zaba ti Yehova ke na ngolo mingi. Ya ke salá ti kiminu ya beto na nsilulu ya yinza ya malu-malu kuma dyaka ngolo. (Tanga Yosua 23:14; Izaya 55:10, 11.) Na yawu beto ke vandá ya kubongama samu na kusadisa bantu ya nkaka na kutula ntima na nsilulu ya yinza ya malu-malu. Na yina me tadila zulu ya malu-malu mpe ntoto ya malu-malu, Yehova yandi mosi me zonza: “Mambu ya munu ke ya tsyeleka mpe ya kudedama.”​—Luz. 21:1, 5.

SALA BAMAMBU YINA KE SADISA NGE NA KUKUMA DYAKA PENE-PENE NA YEHOVA

13. Wa’ faso balukutakanu lenda kumisa ngolo kiminu ya beto? Zonzila yawu.

¹³ Mambu ya tatu yina ke sadisa beto na kukuma dyaka pene-pene na Yehova ke ni kusala bamambu yina ke sadisa beto na kukuma pene-pene na yandi. Na kifwani, beto tala bambote yina beto ke kuzwá na kuvandá na balukutakanu ya kimvuka. Anna, yina me lutisa bamvula mingi na kisalu ya ntangu nyonso me zonza: “Balukutakanu ke sadisá munu na kubumba kiminu ya ngolo. Ata ti mpangi yina ke na salá discours ke ve ngolo na kulonga, to bamambu yina yandi ke na zonzá mu zaba yawu, kasi bambala mingi ya ke na mwa kima yina mu ke bendá na yina me tadila matsyeleka ya Biblia mpe ya ke kumisá ngolo kiminu ya munu.” b Ntembe ve bamvutu yina bampangi ke pesá na balukutakanu ke sadisá mpe beto na kukumisa ngolo kiminu ya beto.​—Rom. 1:11, 12; 10:17.

14. Wa’ faso kisalu ya kusamuna ke kumisá ngolo kiminu ya beto?

¹⁴ Beto ke kumisá mpe ngolo kiminu ya beto ntangu beto ke tulá diboko na kisalu ya kusamuna. (Ebr. 10:23) Barbara, yina me sadila  Yehova na kati ya bamvula kuluta 70 me zonza: “Kisalu ya kusamuna ke kindisá mingi kiminu ya munu. Ntangu nyonso yina mu ke zonzilá na bantu ya nkaka bansilulu ya kitoko ya Yehova, kiminu ya munu ke kumá dyaka ngolo.”

15. Wa’ faso kulongoka Biblia beto mosi ke kumisá kiminu ya beto ngolo? (Tala mpe bizizi.)

¹⁵ Kulongoka Biblia beto mosi ke kima ya nkaka yina ke kumisá ngolo kiminu ya beto. Susan ke talá ti kusoola kilumbu mpe ntangu samu na kulongoka ke sadisak’ yandi. Yandi me zonza: “Na kilumbu ya lumingu mu ke longoká disolo ya Yinzo ya Kengidi yina beto ke longoka lumingu yina ke kwiza. Na kilumbu ya lundi na mardi mu ke bongamá samu na balukutakanu ya kati-kati ya lumingu. Bilumbu ya nkaka yina ke bikaná mu ke longoká bamambu yina mu me soola munu mosi.” Samu yandi ke zitisá ntangu yina yandi me soola samu na kulongoka Biblia, Susan ke kumisá ngolo kiminu ya yandi ntangu nyonso. Irene, mpangi yina salá na kati ya bamvulu mingi na biro yina ke ntwadisá kisalu ya beto na yinza nyonso, ke talá ti kiminu ya yandi ke kumá ngolo ntangu yandi ke longoká bambikudulu ya Biblia. Yandi me zonza: “Ya ke kamwisá munu na kutala faso bambikudulu ya Biblia nyonso ke lunganá mutindu Yehova ke bikulak’ yawu.” c

‘YA KE LUNGANA KAKA’

16. Samu na yinki bamambu yina Yehova zonzá na Abakuki ke mfunu mingi samu na beto? (Baebre 10:36, 37)

¹⁶ Bisadi mingi ya Yehova me lutisa bamvula mingi na kuvingila nsuka ya yinza yayi. Na meso ya bantu, nsuka ya yinza yayi ke ve na kwizá na mbangu. Kasi Yehova zaba yinki ya ke na salá beto. Yandi zonzá mambu yayi na mbikudi Abakuki: ‘Samu kimona-meso kele ntete samu na ntangu ya yawu yina ba me zonza, mpe ya ke kwenda mbangu tii na nsuka ya yawu, mpe ya ke suka ve. Ata kana ya kwiza ve na mbangu, landa kuvingila yawu! Samu ya ke lungana kaka. Ya ke lutisa ve ntangu!’ (Aba. 2:3) Mambu yayi vandá ve kaka mbote samu na Abakuki, ya lenda sadisa  mpe beto bubu yayi. Yehova natá ntumwa Polo na kusadila bamambu yina yandi zonzá na Abakuki samu na kukindisa Bakristo yina vandá vingila yinza ya malu-malu. (Tanga Baebre 10:36, 37.) Ee, Yehova pesá nsilulu ti yandi ke vuukisa beto, ata ya lenda talana ti ya ke na baká ntangu na kulungana, beto lenda vanda ya kundima ti “ya ke lungana kaka. Ya ke lutisa ve ntangu!”

17. Wa’ faso mpangi mosi ya kento sadilá dilongi yina Yehova pesá Abakuki?

¹⁷ Bisadi mingi ya Yehova ke sadila dilongi yayi “landa kuvingila yawu”​—ata na kati ya bamvula mingi. Na kifwani, Louise bandá kusadila Yehova na 1939. Yandi me zonza: “Ntangu ya nkaka mu vandá talá ti Armagedoni ke kwiza tekila mu manisa lukolo. Kasi ya salamá ve. Na kati ya bamvula mu tangá masolo ya bisadi ya Yehova yina vandá vingila kulungana ya bansilulu ya Yehova. Mutindu Nowe, Abrahami, Yozefi, mpe ya ba nkaka. Masolo yayi sadisá munu na kuvingila kulungana ya bansilulu ya Yehova. Kuvanda na kiminu ti bansilulu ya Yehova ke lungana ke sadisá beto na kuvanda ve na ntembe ti yinza ya malu-malu me kuma pene.” Bampangi mingi yina ke sadilá Yehova na kati ya bamvula mingi ke kabulá dikanisi yayi.

18. Wapi mutindu kutala bima yina Nzambi yidiká ke sadisá beto na kukumisa kiminu ya beto ngolo na nsilulu ya yinza ya malu-malu?

¹⁸ Beto zaba ti beto ke ve na yinza ya malu-malu. Kasi, kanisa na bima yina Yehova yidiká, mutindu bambwetete, bayinti, bibulu mpe bantu. Beto ke talá bima yayi, kasi ya vandá na ntangu yina ya vandá ve. Beto ke talak’ yawu bubu yayi samu Yehova yidikak’ yawu. (Kub. 1:1, 26, 27) Nzambi ya beto me pesa mpe nsilulu ya kusala yinza ya malu-malu. Yandi ke lungisa mambu yina yandi zonzaka. Na yinza ya malu-malu, bantu ke vanda na mavimpi ya mbote mpe ke zinga samu na ntangu nyonso. Beto lenda vanda na kundima ti yinza ya malu-malu ke kwiza na ntangu yina Nzambi me soola.​—Iza. 65:17; Luz. 21:3, 4.

19. Wa’ faso nge lenda kumisa ngolo kiminu ya nge?

¹⁹ Tekila yinza ya malu-malu kuma, sala nyonso yina nge lenda sala samu na kukumisa kiminu ya nge ngolo. Kanisa mpe vutula matondo na munkayulu ya Yesu. Yindula na ngolo ya Yehova. Sala bima yina ke sadisa nge na kukuma dyaka pene-pene na Yehova. Kana nge sala yawu, nge ke vanda na kati ya ‘bayina na kiminu mpe ntima ya yinda ke kuzwaka bima yina Nzambi pesaka nsilulu.’​—Ebr. 6:11, 12; Rom. 5:5.