Ya sekisá munu samu mu vandá kanisa ve ti ndiku ya munu vandá na kati ya bamambu yayi. Mu yufulak’ yandi: “Wa mambu nge zaba na yina me tadila Biblia?” Yandi baká ntangu tekila yandi pesa mvutu. Na manima, yandi zonzá na munu ti mama ya yandi vandá mbangi ya Yehova, mpe yandi longak’ yandi mwa bamambu na yina me tadila Biblia. Samu mu vandá sosa kuzaba mingi, mu lombá na yandi na kuzonzila munu bamambu yina yandi longoká.

Beto sololá mpimpa nyonso. Ndiku ya munu zonzá na munu ti Biblia ke lakisá ti ni Satana ke mfumu ya yinza yayi. (Yoa. 14:30) Ntangu ya nkaka, nge me zaba mambu yayi kubanda bumwana ya nge. Kasi samu na munu, ya vandá mbala ya ntete na kuwa yawu, mpe ya kamwisá munu. Mu vandá wá kaka ti ya ke na Nzambi ya mbote mpe ya lunungu yina ke twadisá yinza. Kasi, ntangu mu vandá kanisá na bamambu nyonso yina mu talá na luzingu ya munu, mu vandá tala ti dilongi yayi vandá ve na nzila. Ata ti mu vandá kaka na bamvula 26, mu kutaná na bamambu mingi yina kwamisá munu.

Tata ya munu vandá natá avio ya Air Force, kimvuka mosi ya basoda ya États-Unis. Na yawu, ntangu mu vandá mwana ya fioti, mu vandá ve na ntembe ti mvita ya nene lendá salama, mpe ti États-Unis vandá ya kubongama samu na kusadila bombe yina ke na manganga samu na kufwa bantu mingi. Mvita yina salamá na Vietnam bandá ntangu mu vandá sala lukolo na Californie. Mu kotá na kimvuka ya bana ya lukolo yina vandá sosa ti bamambu soba na bwala. Bambulu-mbulu vandá landá beto na bayinti ya bawu. Ba vandá sadilá lacrymogènes, mpe mulinga ya yawu vandá sala ti beto tala ve mbote-mbote ntangu beto vandá kimaka. Ya vandá ntangu ya muvusu mingi. Ba vandá fwá bantu ya politike, bantu vandá basiká na banzila, mpe muvusu vandá salamá na bwala. Muntu nyonso vandá na dikanisi ya yandi na yina me tadila faso ya kuyidika bamambu. Muvusu vandá ya kulutila.

Na 1970, mu bandá kusala na Nord ya Alaska, mpe mu kumá na mbongo mingi. Na manima, mu kwendá na Londres, mu sumbá moto, mpe mu baká nzila ya Sude. Mu vandá kwendá tambulá kaka kidi-kidi. Bangonda na manima, mu kumá na Afrique. Na nzila, mu kutaná na bantu yina vandá sosa kukima bamambu yina ba vandá na yawu.

 Na bamambu nyonso yina mu talá mpe kuwá, mu kwizá ndima ti Biblia ke zonzá tsyeleka ntangu ya ke zonzá ti ya ke na muntu ya yimbi yina ke na yalá yinza. Kasi kana ni Nzambi ve muntu ke na yalá yinza, yinki yandi ke na salaka? Ni yawu mu vandá sosa kuzaba.

Bangonda yina landá, mu kuzwá mvutu na kyuvu ya munu. Mpe na kati ya bamvula mingi, mu kwizá zaba mpe kuzola bakento na babakala mingi yina lakisá kiminu ya bawu na Nzambi ya tsyeleka, na mantwala ya mambu ni mambu.

Ntangu mu vutuká na Londres, mu kutaná na mama ya ndiku ya munu, mpe yandi pesá munu Biblia. Na manima, mu kwendá na Amsterdam, na Pays-bas. Kilumbu mosi, mu vandá tanga Biblia na yinsi ya lampadaire, mpe mbangi mosi ya Yehova talá munu. Yandi sadisá munu na kuzaba dyaka mingi. Na manima, mu kwendá na Dublin, na Irlande, mpe mu talá filiale ya Bambangi ya Yehova. Mu kwendá kuna. Ni kuna mu kutaná na Arthur Matthews, mpangi mosi yina vandá na ndwenga mpe zabá mambu mingi. Mu lombak’ yandi na kulonga munu Biblia, mpe yandi ndimaka.

Mu bandá kulongoka mingi mpe mu vandá tangá mabuku mpe mikanda nyonso ya Bambangi ya Yehova yina mu vandá kuzwaka. Mu tangá mpe Biblia nyonso. Ya vandá kitoko mingi. Na balukutakanu ya kimvuka, mu talá bana ya fioti yina zabá bamvutu na byuvu mingi yina bantu mingi ke sosá banda ntama, mutindu ‘Samu na yinki bamambu ya yimbi ke salamaka? Nani ke Nzambi? Yinki ke salamá na manima ya lufwa?’ Mu vandá lutisá ntangu ya munu mingi na Bambangi ya Yehova, samu mu zabá ve bantu ya nkaka na bwala yina. Ba sadisá munu na kuzola Yehova mpe na kusosa kusadila yandi.

Na 1972, mu kuzwá mbotokolo. Na manima ya mvula mosi, mu kumá pionnier mpe mu kwendá sadisa kimvuka mosi ya fioti yina vandá na Newry, na Irlande ya Nord. Mu vandá futá yinzo mosi yina vandá pene-pene na mongo. Kuna, ya vandá na kisika yina ba vandá kulisá bangombe. Samu na kubongisa ba discours ya munu, mu vandá salak’ yawu na mantwala ya bangombe. Ba vandá kudya matiti ya bawu, mpe ya vandá talaná mutindu ba vandá landa mbote-mbote. Mu vandá ve na mpangi yina zolá pesa munu malongi, kasi bangombe vandá sadisa munu na kukulisa kifu ya kutulaka meso na bantu ntangu mu ke salá discours. Na 1974, mu kumá pionnier spécial mpe mu salá kisalu yayi kintwadi na Nigel Pitt. Yandi kumá ndiku ya munu ya ntima.

Na ntangu yina, ba vandá kufwá bantu kidi-kidi na Irlande ya Nord. Bantu vandá bokilá kisika yina “bwala ya ba bombes mpe ya minduki.” Bantu vandá nwaná na banzila, ba vandá kubulá bantu, mpe ba camions vandá kubukaka. Bantangu ya nkaka, ya vandá samu na mambu ya politike, mpe bantangu ya nkaka ya vandá samu na mambu ya mabuundu. Na kati ya bamambu  nyonso yina, bantu ya misione mpe ya katolika vandá talá ti Bambangi ya Yehova vandá kotá ve na mambu ya politike. Na yawu, ya vandá ve mpasi samu na beto na kusamuna. Bantangu ya nkaka, bantu yina vandá yamba beto na bayinzo ya bawu vandá zabá wapi kisika muvusu zolá salama, mpe ba vandá kebisá beto samu mambu ya yimbi kumina ve beto.

Ata mutindu yina, beto mpe kutaná na bamambu ya mpasi. Kilumbu mosi, munu na pionnier ya nkaka na nkumbu ya Denis Carrigan, beto kwendá samuna na kisika yina Bambangi ya Yehova vandá ve. Ya vandá mbala ya zole beto kwenda kuna. Ntangu beto vandá na restaurant mosi, kento mosi zonzá ti beto vandá basoda ya kubumbama ya bwala ya Angleterre. Ntangu ya nkaka, yandi zonzak’ yawu samu beto vandá zonzá ve faso bantu ya Irlande. Beto kumá na boma. Na ntangu yina, kupesa kaka mbote ya mpamba na soda lendá sala ti ba kufwa nge to ba kubula nge na dikulu. Ntangu beto katuká kuna, na madidi beto vandá kaka beto mosi mpe beto vandá vingila bus. Camion mosi kwizá mpe telamá na mantwala ya restaurant. Kento yango basiká mpe bandá kusolola na babakala zole yina vandá na kati ya camion. Yandi lakisá beto musapi. Babakala yina kwizá na camion kisika yina beto vandá, mpe yufulá beto mwa byuvu na yina me tadila ntangu yina bus zolá luta. Ntangu bus kwizá, ba sololá na muntu yina vandá nata yawu. Beto kuwá ve mambu yina ba vandá zonza. Samu beto vandá kaka beto zole na kati ya bus, beto kanisá ti ba wisaná na kunata beto na kisika ya nkaka samu na kusala beto yimbi. Kasi ni yawu ve salamá. Ntangu mu basiká na bus, mu yufulá muntu yina vandá nata beto: “Yinki ba me yufula nge samu na beto?” Yandi zonzá na munu: “Mu zonzá na bawu ti mu zaba nani beno kele. Beno vanda ve na boma. Ata kima ke kumina beno.”

Na 1976, mu kutaná na Pauline Lomax na lukutakanu ya nene na Dublin. Yandi katuká na Angleterre mpe kuna yandi vandá pionnière spéciale. Yandi vandá zolá Yehova. Yandi vandá ya kukuluka mpe na ntima ya mbote. Yandi na leki ya yandi ya bakala Ray, ba kulá na kati ya matsyeleka. Na manima ya mvula mosi, beto na Pauline kwelaná mpe beto kwendá sala kisalu ya pionnier spécial na Ballymena, na Irlande ya Nord.

Samu na mwa ntangu, beto salá kisalu ya circonscription na Belfast, na Londonderry, mpe na bisika ya nkaka yina vandá na muvusu. Ya vandá simbá mingi ntima ya beto na kutala kiminu ya bampangi ya beto ya kento na ya bakala yina katuká na boloko ya malongi ya mabuundu ya luvunu, biká kuyina bampangi samu na mpusu to dibuundu, mpe bandá kusadila Yehova. Ntembe ve, Yehova sakumuná bawu mpe bumbá bawu.

Mu lutisá bamvula 10 na Irlande. Mpe na 1981, ba bokilá beto samu na kusala kalasi ya 72 ya lukolo ya Gileadi. Na manima ya lukolo, ba filisá beto na Sierra Leone, na Wesete ya Afrique.

Beto na bampangi ya nkaka 11 vandá vandá na yinzo mosi ya bamisionere. Ba vandá bampangi ya mbote mingi. Beto vandá kaka na cuisine mosi, bakabine tatu, bisika zole samu na kuyobila, téléphone mosi, masini mosi samu na kusukula bilele, mpe mosi samu na kuyumisa yawu. Courant vandá kwendá kidi-kidi. Bampuku ya nene vandá tambulá na zulu ya batole, mpe banyoka vandá kotá na kisika mosi na yinsi ya yinzo.

Ata luzingu vandá mwa mpasi, kasi beto vandá sepelá mingi na kisalu ya kusamuna. Bantu vandá zitisá Biblia, mpe ba vandá teká dikutu. Mingi longoká Biblia mpe ndimá matsyeleka. Bantu ya kuna vandá bokilá munu “Monsieur Robert,” mpe ba vandá bokilá Pauline “Madame Robert.” Na manima, mu vandá basiká dyaka ve mingi na kisalu ya kusamuna, samu mu kumá na kisalu mingi na filiale. Na yawu, ba bandá kubokila Pauline “Madame Pauline,” mpe ba bandá kubokila munu “Monsieur Pauline.” Ya vandá salá Pauline kilengi.

Bampangi mingi vandá ve na mbongo. Kasi ntangu nyonso Yehova vandá kipeke bawu. Bantangu ya nkaka, yandi vandá salak’ yawu na mutindu ya ngitukulu. (Mat. 6:33) Mu na zabá dyaka ti kilumbu mosi mpangi  mosi ya kento vandá kaka na mbongo fioti samu na kudya kilumbu yina na bana ya yandi. Kasi yandi pesá mbongo nyonso yina yandi vandá na yawu na mpangi mosi ya bakala yina vandá beela, mpe vandá ve na mbongo samu na kusumba manganga ya palu. Na manima, kaka kilumbu yina, kento mosi kwizá tala mpangi ya beto ya kento samu yandi kanga yandi bansuki, mpe yandi futak’ yandi. Bamambu ya faso yayi vandá salamá mingi.

Beto lutisá bamvula 9 na Sierra Leone. Na manima, ba filisá beto na Betele ya Nigeria. Filiale yayi vandá nene kulutila filiale ya Sierra Leone. Mu vandá salá na biro, mpe mu vandá salá kaka kisalu mosi yina mu vandá salá na Sierra Leone. Kasi bamambu sobá samu na Pauline, mpe ya vandá mwa mpasi na yandi na kumesana. Na ntama, yandi vandá lutisá bangunga 130 bangonda nyonso na kisalu ya kusamuna, mpe bantu yina vandá longoká Biblia na yandi vandá kulá na kimpeve. Kasi, awa na Betele ya Nigeria, yandi bandá kusala kisalu ya kuyidika bilele ya kubeba. Ya bakak’ yandi mwa ntangu samu na kumesana. Kasi na manima, yandi kwizá tala ti bampangi vandá sepelá mingi na kisalu yina yandi vandá salaka. Mpe yandi tulá makanisi ya yandi na yina yandi lendá sala samu na kukindisa bampangi ya nkaka yina vandá na Betele.

Bantu ya Nigeria vandá na faso ya bawu ya kunata luzingu, mpe ya vandá na bamambu mingi yina beto vandá na nsatu ya kulongoka. Kilumbu mosi, mpangi mosi ya bakala kwizá na biro ya munu samu na kulakisa munu mpangi mosi ya kento yina kwizá ntama mingi ve na Betele. Ntangu mu pesá mpangi ya kento yayi diboko samu na kupesa yandi mbote, yandi fukamá na mantwala ya munu. Ya kamwisá munu. Na mbala mosi, Bisalu 10:25, 26 mpe Luzabusu 19:10 kwizilá munu na yintu. Mu kanisaka: ‘Mu zonzila yandi yawu to ve?’ Kasi kaka na ntangu yina, mu kanisá ti ba ndimak’ yandi na Betele. Na yawu, yandi zabá bamambu yina Biblia ke longaka.

Mu vandá ve na kati ya munu ntangu mu vandá solola na bawu. Na manima, mu sosá kuzaba. Mu longoká ti mpangi ya kento yayi landá kaka faso bamambu vandá lutilá na bisika mingi na bwala ya bawu na ntangu yina. Babakala mpe vandá salak’ yawu. Ya vandá faso ya bawu ya kulakisa buzitu. Ba vandá salá ve yawu samu na kusambila muntu. Biblia mpe ke zonzilá bantu yina salak’ yawu samu na kulakisa buzitu. (1 Sa. 24:8) Mu zabá ve ti na bwala ya bawu bamambu vandá lutilá mutindu yina. Mpe mu vandá na kilengi na yina mu zonzá ve mambu yina zolá nyongisa mpangi ya munu ya kento.

Na Nigeria, beto kutaná na bampangi mingi yina lakisá kiminu ya bawu na Yehova na kati ya bamvula. Na kifwani, Isaiah Adagbona longoká matsyeleka ntangu  yandi vandá ntete ntwenya. a Kasi na manima, ba kwizá tala yandi na kimbevo ya lèpre. Ba filisak’ yandi na kisika yina ba ke tulá bantu yina ke na kimbevo yayi, mpe kuna kaka yandi vandá mbangi ya Yehova. Ata bankwamusu yina yandi vandá kutaná na yawu kuna, yandi sadisá bantu kuluta 30 yina vandá na kimbevo ya lèpre na kundima matsyeleka, mpe kimvuka mosi butamá kuna.

Na 1996, ba filisá beto na filiale ya Kenya. Ya vandá mbala ya ntete mu vutuka na bwala yayi, katuka ntangu yina mu zonzilá beno na kubanda ya disolo yayi. Beto vandá vanda na Betele. Na kati ya ba yina vandá kwizá tala bampangi kuna, ya vandá na makaku. Ntangu bampangi ya kento vandá lutá na bambuma, ba vandá “yibaka” yawu. Kilumbu mosi, mpangi mosi ya kento kangá ve fenêtre ya chambre ya yandi. Ntangu yandi vutuká, yandi kwizá kutana na dikanda ya makaku yina vandá kudya madya yina yandi biká na yinzo. Yandi pamuká mpe pakulá mbangu. Makaku salá makelele mpe ba basiká na fenêtre na mbangu.

Pauline na munu vandá na kimvuka mosi ya ndinga ya swahili. Mwa ntangu fioti na manima, ba zonzá na munu na kutwadisa étude de livre (yina ba ke bokilá bubu yayi Kulongoka ya Biblia ya kimvuka). Kasi mu vandá zonzá ve mbote swahili. Mu vandá baká ntangu ya kubongama samu mu lenda kutanga byuvu. Kasi ntangu bamvutu ya bampangi vandá ve yina vandá ya kusonama, mu vandá zabá ve kana ba me pesa mvutu ya mbote. Ya vandá mwa mpasi. Mu vandá na kyadi samu na bampangi. Ya vandá simbá ntima ya munu mingi na kutala mutindu bampangi ndimá ti bamambu salama na mutindu yina, na ntima ya yinda mpe kukuluka nyonso.

Beto manisá ve mvula mosi na Kenya. Na 1997, ba bokilá beto na Betele ya Brooklyn, na New York. Awa beto kumá na bwala yina bantu ke na mbongo mingi. Yayi mpe ke mambu. (Bin. 30:8, 9) Kasi ata na babwala ya mutindu yayi, bampangi ya kento na ya bakala ke na lakisá kiminu ya nene. Ba ke sadilá ntangu mpe bima yina ba ke na yawu samu na kusala ti kisalu ya dibuundu ya Yehova kwenda na mantwala, kasi ve samu na kukuma bamvwama.

Na kati ya bamvula, beto me tala kiminu ya bampangi ya beto na mantwala ya bamambu ya mutindu na mutindu. Na Irlande, ba vandá lakisá kiminu ata ti bwala ya bawu vandá na muvusu. Na Afrique, ba vandá lakisá kiminu ata ti ba vandá ve na mbongo mpe ba ya nkaka vandá kaka bawu mosi. Na États-Unis, bampangi ke na lakisá kiminu na bwala yina bantu ke na mbongo mingi. Ntembe ve, ya ke salá Yehova kilengi ntangu yandi ke talá bantu yina ke zolak’ yandi na mantwala ya mambu ni mambu.

Bamvula me luta mbangu, ‘kuluta masini yina bawu ke tungilaka bilele.’ (Yobi 7:6) Bubu yayi, beto ke na salá kintwadi na bampangi ya nkaka na siège mondial, na Warwick, na New York. Mpe beto ke na kilengi na kusala kaka na bantu yina ke zolasanaka ya tsyeleka. Beto ke na nsayi mpe beto ke sepelá na kusala nyonso yina beto lenda sala samu na kisalu ya Mfumu ya beto Yesu Kristo. Na mwa ntangu fioti, yandi ke pesa difuta na ba yina nyonso ke kwikilá na yandi.​—Mat. 25:34.