1. Wapi bamambu ya mpasi bisadi mingi ya Yehova ke kutana’a na yawu?

BUBU yayi, na yinza nyonso bisadi mingi ya Yehova ke na kutana na bamambu mingi ya mpasi, yina ke na kwamisa bawu. Ya ke na talana’a mpe na kimvuka yina nge kele? Bakristo ya nkaka ke na nwana’a na maladi mosi ya ngolo, to me fwidila muntu yina ba ke zolaka. Ba ya nkaka mpe ke na basusi mingi samu ti, muntu ya dikanda to ndiku ya bawu me bika kusadila Yehova. Mingi mpe ke na tala’a bampasi yina mipepe ya ngolo, bamvula ya nene, to bima ya nkaka me natina bawu. Bampangi nyonso yayi, ke na nsatu ba pesa bawu ngolo. Wapi faso beto lenda sadisa bawu?

2. Samu na yinki bantangu ya nkaka apotre Paul vanda’a na nsatu bampangi pesa yandi ngolo?

² Apotre Paul kutana’a na bamambu mingi ya mpasi yina zola’a nata yandi na lufwa. (2 Ko. 11:23-28) Ntangu ya nkaka, yandi vanda’a nwana na maladi yina vanda’a kwamisa yandi faso “dinsende na nzutu”. (2 Ko. 12:7) Mpe yandi vanda’a na manyongi, ntangu Demas mpangi yina vanda’a na yandi, kimaka yandi, “samu ti yandi zola bima ya yinza yayi”. (2 Tim. 4:10) Paul vanda’a mukristo ya bukindi, mpe yandi vanda’a ve na munimi. Kasi bantangu ya nkaka, ntima ya yandi vanda’a ya kulemba.—Rom. 9:1, 2.

3. Ba nani pesa’a Paul ngolo yina yandi vanda na yawu nsatu?

³ Paul kuzwa’a ngolo yina yandi vanda’a na yawu nsatu. Wapi faso? Ntangu ya nkaka, Yehova sadila’a mpeve ya santu na kupesa yandi ngolo. (2 Ko. 4:7; Flp. 4:13) Yehova sadila’a mpe bakristo ya nkaka na kusadisa yandi. Na yina me tadila bawu, Paul zonza’a ti, ba ke “bampangi yina ke pesa’a ngolo.” (Kol. 4:11) Na kati ya bawu, yandi zonzila’a: Aristarke, Tichike,  mpe Marke. Ba pesa’a Paul ngolo samu yandi lemba ve. Wapi bifu sadisa’a bakristo tatu yayi na kupesa Paul ngolo? Wapi faso beto lenda landa bifwani ya bawu, ntangu beto ke sosa’a kupesa bampangi ngolo to bukindi?

4. Wapi faso Aristarke lakisa’a ti yandi vanda’a na kindiku ya ngolo na Paul?

⁴ Aristarke mukristo ya Tesalonike yina vanda zinga na bwala ya Masedwane, vanda’a na kindiku ya ngolo na Paul. Mbala ya ntete yina Biblia zonzila’a nkumbu ya Aristarke, ni na voyage misionere ya tatu yina Paul sala na Efeze. Ntangu yandi vanda’a na Paul, bantu ya bwala mosi bwila bawu samu na kusala bawu yimbi. (Bisalu 19:29) Ntangu ba bikaka yandi, yandi sosa’a ve kubumbana samu mambu ya faso yina kumina dyaka ve yandi, na yina yandi bika’a ata fioti ve kulanda Paul. Na manima ya mwa bangonda na Grece, yandi vanda’a kaka pene-pene na Paul ata ntangu ba-enemi vanda’a sala nyonso na kusosa kufwa Paul. (Bisalu 20:2-4) Pene-pene na mvula 58 ya Ntangu ya Beto (N.B), ntangu ba filisa’a Paul na boloko na Rome, Aristarke vanda’a na yandi na voyage ya yinda yina. Ba tala’a mpasi mingi ntangu bato yina vanda’a nata bawu kota’a maza mpe zola’a dyama. (Bisalu 27:1, 2, 41) Ntangu ba kuma’a na Rome, yandi lutisa’a mwa bilumbu na boloko na Paul. (Kol. 4:10) Beto lenda pamuka ve ntangu beto ke ntanga’a ti, ndiku ya faso yina, pesa’a Paul ngolo mpe sadisaka yandi!

5. Na dikanisi ya Bingana 17:17, wapi faso beto lenda vanda bandiku ya kukangama?

⁵ Faso Aristarke, beto lenda’a tunga kindiku ya ngolo na bampangi ya beto, kaka na bantangu ya kilengi ve, kasi na “bantangu ya mpasi” mpe. (Tanga Bingana 17:17.) Ata bantangu ya mpasi me luta, bampangi ya beto lenda vanda kaka na nsatu beto kwenda pesa bawu ngolo. Na kifwani, Frances * yina tata kufwa’a ntete, mpe na manima ya bangonda tatu, mama ya yandi mpe kufwa’a, me zonza: “Samu na munu, mpasi ya faso yina ke manisa’a ve ata bamvula mingi me luta. Mpe mu ke tonda’a luzolo yina bampangi ya kukangama  lakisa’a munu, bantangu mingi na manima ya lufwa ya tata na mama ya munu.”

6. Kuvanda ndiku ya kukangama ke nata beto na kusala yinki na bampangi?

⁶ Bandiku ya kukangama ke pesa’a ntangu mpe bangolo ya bawu samu na kusadisa bampangi. Na kifwani, Doctere zonza’a na mpangi Pierre ti, yandi ke na maladi ya ngolo yina ke nata yandi na lufwa na bilumbu fioti. Kento ya yandi, Katerine, me zonza: “Couple mosi na kimvuka nata’a beto na sika ya Dortere yina sadisa’a Pierre na maladi ya yandi. bampangi baka’a desizion ya kusadisa beto na bantangu ya mpasi yina beto vanda lutisa; mpe ba salaka yawu, ntangu nyonso yina beto vanda’a na nsatu ya bawu.” Ya ke pesa’a kilengi mpe ngolo mingi na kuvanda na bampangi ya faso yayi!

7-8. Na Bakolose 4:7-9, wapi faso Tichike lakisa’a ti yandi vanda’a muntu ya kutula ntima?

⁷ Tichike mukristo ya kukangama na Yehova, yina katuka’a na Asia, mosi ya badistrike ya Roma, vanda’a mpangi yina Paul vanda’a tula ntima. (Bisalu 20:4) Na mvula 55 N.B., Paul lokota’a mbongo samu na kusadisa bakristo ya Jude, mpe yandi baka’a Tichike samu na kusala na yandi. (2 Ko. 8:18-20) Mpe na mantwala, ntangu Paul kota’a boloko na Rome, mbala ya ntete, ni Tichike vanda’a nata bansangu mpe mikanda ya Paul na bimvuka ya Asia.—Kol. 4:7-9.

⁸ Tichike vanda’a ndiku yina Paul vanda’a tula ntima. (Tite 3:12) Ya vanda’a ve na bakristo mingi faso Tichike. Na mvula 65 N.B., ntangu Paul kota’a boloko mbala ya zole, yandi sonika’a ti, bakristo mingi ya Asia kimaka yandi samu na boma ya bantu yina vanda yiina yandi. (2 Tim. 1:15) Kasi, Paul lemba ve na kutula ntima na Tichike, mpe yandi pesaka yandi kisalu ya nkaka. (2 Tim. 4:12) Paul vanda’a na kilengi ya kuvanda na ndiku ya mbote faso Tichike.

9. Wapi faso beto lenda landa kifwani ya Tichike?

⁹ Faso Tichike, beto mpe lenda vanda bantu yina bampangi lenda tudila ntima. Na kifwani, beto zola’a zonza ve kaka na yinwa na bampangi ti beto ke sadisa bawu, kasi beto pesa bawu bima yina ba ke na yawu nsatu. (Mat. 5:37; Luke 16:10) Ntangu bampangi ke zaba’a ti nge lenda sadisa bawu, ya ke pesa’a bawu ngolo  mpe kilengi. Mpangi mosi ya kento me zonza samu na yinki: “Nge lenda vanda ve na boma, samu nge me zaba ti, yandi ke vanda na nge ntangu nyonso yina nge ke vanda na nsatu ya yandi.”

10. Na Bingana 18:24, na nani ba yina ke na lutisa’a bantangu ya mpasi lenda kuzwa ngolo?

¹⁰ Ba yina nyonso ke na lutisa’a bantangu ya mpasi, lenda kuzwa ngolo si ba me zonzila yawu na bandiku ya bawu ya ntima. (Tanga Bingana 18:24.) Ntangu mwana ya yandi ya ntete basika na kimvuka, Beja zonza’a: “ Mu vanda’a na nsatu ya kuzonza na ndiku ya ntima, mpasi yina ya vanda’a sala munu.” Samu Carlos bula’a dibaku na kimpeve, ba katula’a yandi ba-responsabilite yina yandi vanda’a zola mingi, yandi zonza’a: “Mu vanda’a na nsatu ya muntu yina ke kuwa mambu yina vanda’a na munu na ntima.” Karlos lemba ve samu bakuluntu ya nkaka na kimvuka pesaka yandi ngolo. Ntima ya Karlos vanda’a ya kuzuna, samu yandi zaba’a ti, bakuluntu ke zonzila ve mambu ya yandi na bantu ya nkaka.

11. Wapi faso nge lenda vanda ndiku yina bampangi lenda tula ntima?

¹¹ Samu na kuvanda muntu yina bampangi lenda tudila ntima, beto longoka na kuvanda na ntima ya yinda. Ntangu bakala ya yandi kima’a yinzo, Zhanna kuzwa’a ngolo, ntangu yandi vanda’a zonzila basusi ya yandi na bandiku ya yandi ya ntima. Zhanna me zonza: “Ata mu vanda’a vutukilaka yawu bambala mingi ba vanda’a na ntima ya yinda na kuwa mambu nyonso yina mu vanda’a zonzila bawu.” Nge mpe lenda vanda ndiku ya mbote, si nge ke na ntima ya yinda na kuwa bampangi.

12. Nani vanda’a Marke, mpe wapi faso yandi lakisa’a na ntima mosi ti yandi vanda’a na nsatu ya kusadisa bampangi?

¹² Marke vanda’a mukristo ya Jwif ya Jerusalem. Cousin ya yandi Barnabase vanda’a misionere ya kuzabana. (Kol. 4:10) Ata dikanda ya Marke vanda’a na mbongo mingi, kasi na luzingu ya yandi, yandi tula’a ve bimvwama ya yinza na mantwala. Na luzingu ya yandi nyonso, Marke vanda’a na nsayi ya kusadisa bampangi ya yandi na ntima mosi. Na kifwani, Marke vanda’a lungisa bansatu ya kinsuni ya ba-apotre Paul na Piere na kisalu ya bawu ya bumisionere; ntangu ya nkaka, yandi vanda’a sosila bawu bima ya kudya to bisika ya kulala. (Bisalu 13:2-5; 1 Pi. 5:13) Paul zonza’a ti, Marke kuma’a “mpangi ya yandi na kisalu ya Kimfumu ya Nzambi”, mpe neti muntu yina “vanda’a pesa yandi ngolo”.—Kol. 4:10, 11.

13. Wapi faso 2 Timote 4:11 me lakisa ti Paul vanda’a sepela na kisalu nyonso ya mbote yina Marke sala’a?

¹³ Marke kuma’a mosi ya bandiku ya kukangama ya Paul. Na kifwani, na mvula 65 N.B., ntangu Paul kota’a boloko na Rome mbala ya nsuka, yandi sonika’a mukanda ya zole na Timote. Na mukanda yina, Paul zonza’a na Timote na kunata Marke na Rome. (2 Tim. 4:11) Paul vanda’a sepela na kisalu nyonso ya mbote yina Marke sala’a, mpe yandi vanda’a na nsatu Marke vanda pene-pene na yandi avant lufwa ya yandi. Marke sadisa’a Paul na babima mingi: Na kuzwa bima ya kudya to na kusosa mikanda na enkre yina Paul vanda sonikila. Faso bampangi yayi sadisa’a Paul, ya pesaka yandi ngolo na kulemba ve tii kilumbu yina ba kufwaka yandi.

14-15. Yinki Matayi 7:12 lenda longa beto na faso ya kusadisa bampangi?

¹⁴ Tanga Matayi 7:12. Si beto ke na lutisa’a bantangu ya mpasi, wapi faso beto lenda lakisa ti beto ke na sepela’a na mambu nyonso ya mbote yina bampangi ke na sala’a samu na beto? “Rayane yina tata kufwa’a na accident me zonza : “Si beto ke na lutisa’a bantangu ya mpasi, bima mingi ya fioti yina beto ke sala’a bilumbu nyonso, ke kuma’a mpasi na kusala. Ata bima yina—ke talana’a fioti na meso ya  beto—lenda sadisa mpangi yina ke na lutisa’a bantangu ya mpasi na kuzwa ngolo.”

¹⁵ Si beto ke na kifu ya kukanisa’a ntangu nyonso na bampangi, beto ke sosa mpe kusadila bawu mambu ya mbote. Na kifwani, beto me zonzila deja na baragrafe me luta, disolo ya mpangi mosi ya kento yina sadisa’a Pierre na Katerine, na kukwenda ntangu nyonso na bawu na sika ya doktere. Samu ba vanda’a lenda dyaka ve kunata, mpangi ya beto yayi sala’a programe ya kunata na kamion ya yandi, bampangi nyonso ya kimvuka, yina vanda’a na nsatu ya kwenda sadisa Pierre na Katerine. Dikanisi ya mpangi ya kento yayi sadisa’a bawu? Katerine me zonza, “Ya vanda neti kilo ya nene yina ba katula beto na zulu ya yintu.” Kuzimbana ve ti, kima ya fioti yina nge lenda sala na bampangi, lenda sadisa bawu na kuzwa ngolo na faso yina nge me kanisa ve.

16. Na kifwani ya Marke, wapi faso beto lenda sadisa bampangi?

¹⁶ Marke mukristo yina zinga’a na siekle ya ntete, vanda’a na mingi ya kusala na bisalu ya kimpeve. Nkaka na ntangu yina, yandi vanda’a mpe na kisalu ya kusonika buku (evangile) ya Biblia yina ke na nkumbu ya yandi. Dyaka, Marke sadila ntangu ya yandi samu na kupesa Paul bukindi, mpe Paul vanda ve na nsoni ya kuzonza na Marke, yandi sadisa yandi. Ntangu nkoko ya yandi kufwa’a na faso mosi ya yimbi, Angela tonda’a mingi bampangi nyonso yina sadisaka yandi. Yandi zonza’a: “Ya ke vanda’a ve mpasi na kuzonzila basusi ya nge na bandiku yina ke na kifu ya kusadisa’a bampangi. Ba vanda’a lakisa pwelele ti ba vanda’a na nsatu ya kusadisa munu.” Nge zola yufula: ‘Bantu me zabila munu na kifu ya kupesa’a na bampangi bima yina lenda sadisa bawu?’

17. Wapi faso dikanisi ya 2 Bakorinto 1:3, 4 ke na puseke beto na kusadisa bampangi?

¹⁷ Beto ke ve na nsatu ya kukwenda ntama samu na kuzwa ba yina ke na sosa ba pesa bawu ngolo. Na kuzaba faso ya kusadisa bampangi beto tala faso ba sadisa beto. Nino, yina fwidila’a nkoko, me zonza: “Si beto me bika Yehova sadila beto, beto mpe ke kuma bantu yina ke pesa’a bampangi ngolo.” (Tanga 2 Bakorinto 1:3, 4.) Frances yina beto me zonzila na baparagrafe  yina me luta, me zonza: “Mambu yina beto ke tanga’a na 2 Bakorinto 1:4 ke ya tsyeleka. Ntangu muntu me sadisa beto, me filisa beto mesaje to me sala kima ya nkaka ya mbote, beto mpe lenda landa faso ya kusadila yina.”

18. a) Samu na yinki bantu ya nkaka ke tala boma ya kusadisa bampangi? b) Wapi faso beto ke lenda na kusadisa bampangi? Pesa kifwani.

¹⁸ Ata ya ke na pesa’a beto boma, beto sala nyonso na kusadisa bampangi. Ntangu muntu ke na lutisa’a bantangu ya mpasi, beto lenda vanda na boma samu ti, beto me zaba ve yinki beto lenda zonza to kusala samu na kusadisa yandi. Ntangu tata ya yandi kufwa’a, Paul yina ke kuluntu na kati ya kimvuka, me zimbana ve bangolo mingi yina bampangi sala’a na kukwiza pesa yandi bukindi. Yandi zonza’a: “Ya vanda’a mpasi samu na bawu na kukwiza sadisa munu. Na kutala, ba vanda’a na boma ya kuzonzisa munu. Kasi tii bubu yayi, mu me zimbana ve nsatu yina vanda’a na bawu ya kusadisa munu.” Faso mosi mpe, mpangi Tajon, yina kuningana ya ntoto natina bampasi, me zonza: “Mu ke na zaba’a dyaka ve mambu nyonso yina bampangi sonika’a na bamesaje samu na kupesa munu ngolo, kasi mu me zaba ti, mu vanda’a ve kaka munu mosi; bampangi sosa’a kuzaba faso bamambu vanda’a lutila.” Si beto kipe bampangi, beto ke talana muntu yina ke pesa’a ngolo.

19. Samu na yinki nge zola lemba ve na kuvanda ntangu nyonso muntu yina ke “sadisa’a bampangi na kuzwa ngolo”?

¹⁹ Samu nsuka ya yinza me kuma pene-pene, bamambu na luzingu ya bantu ke na lutila’a dyaka kubeba. (2 Tim. 3:13) Samu beto ke bantu ya masumu, beto ke vanda ntangu nyonso na nsatu bampangi pesa beto ngolo. Mosi ya bima yina pesa’a apotre Paul ngolo ya kulemba ve na kimpeve avant ba kufwa yandi, ni bampangi bakristo yina vanda’a pene-pene na yandi. Beto vanda bantu ya kukangama faso Aritarke, bantu yina bampangi lenda tula ntima faso Tichike mpe bantu yina ke sadisa bampangi na ntima mosi faso Marke. Si beto sala faso yina, beto ke sadisa bampangi mingi na kulemba ve na kimpeve.—1 Tes. 3:2, 3.