1-2. a) Ntangu beto ke kanisá na luzingu mpe kisalu ya Yesu awa na ntoto, yinki ya ke salá beto na ntima? b) Yinki beto ke zonzila na disolo yayi?

 NTANGU muntu yina beto ke zolá ke kufwá, ya ke salá beto mpasi mingi. Na kubanda, ya ke salá beto mpasi ntangu beto ke kanisá na bilumbu ya nsuka yina beto lutisá na yandi, mingi-mingi kana yandi beelá mingi tekila yandi kufwa. Kasi na manima, beto lenda vanda na kilengi ntangu beto ke kanisá na mambu yina yandi longá beto, na mambu yina yandi zonzá to salá samu na kukindisa beto, to samu na kusekisa beto.

² Mutindu mosi mpe, ya ke salá beto mpasi ntangu beto ke tangá na Biblia bampasi mpe lufwa ya Yesu. Mingi-mingi na kati ya bantangu ya kubambukila moyo lufwa ya Yesu, beto ke baká ntangu na kukanisa na mfunu ya munkayulu ya yandi. (1 Ko. 11:24, 25) Kasi, ya ke salá beto nsayi mingi ntangu beto ke kanisá na bamambu nyonso yina Yesu zonzá mpe salá ntangu yandi vandá awa na ntoto. Ya ke kindisá mpe beto na kukanisa na yina yandi ke na salá bubu yayi, mpe na yina yandi ke sala samu na beto na bilumbu yina ke kwiza. Mutindu beto ke tala yawu na disolo yayi, kuyindula na bamambu yayi mpe na luzolo yina Yesu ke na yawu samu na beto lenda nata beto na kusala bamambu samu na kuvutula matondo.

3. Wapi bamambu ke pesá beto nsatu ya kuvutula matondo na munkayulu ya Yesu?

³ Ntangu beto ke kanisá na luzingu mpe lufwa ya Yesu, ya ke pesá beto nsatu ya kuvutula yandi matondo. Na kati ya bantangu yina yandi lutisá awa na ntoto, Yesu longá bantu bambote yina  Kimfumu ya Nzambi ke nata. Beto ke zolá mingi bamambu yina Biblia ke longá na yina me tadila munkayulu ya Yesu, mpe bambote yina beto lenda kuzwa na manima ya yawu. Beto ke vutulá matondo mingi na munkayulu ya Yesu samu ya ke fungulá beto nzila na kuvanda na kindiku ya mbote na Yehova mpe na Yesu. Ba yina ke lakisá kiminu na Yesu ke na kivuvu ya kuzinga ntangu nyonso, mpe ya kutala bantu ya bawu yina kufwá kuvutuka na luzingu. (Yoa. 5:28, 29; Rom. 6:23) Beto me sala ata kima samu na kuzwa bambote yayi. Mpe ya ke ve na kima yina beto lenda sala samu na kufuta Yehova na Yesu na yina ba me sala samu na beto. (Rom. 5:8, 20, 21) Kasi beto lenda vutula bawu matondo. Wa’ faso beto lenda sala yawu?

4. Wa’ faso Maria ya Magdala vutulá matondo na Yesu na yina yandi salá samu na yandi? (Tala kizizi.)

⁴ Beto zonzila kifwani ya kento mosi ya zwife na nkumbu ya Maria ya Magdala. Yandi vandá talá mpasi mingi samu bampeve ya yimbi 7 vandá kwamisak’ yandi. Ntangu ya nkaka, Maria vandá kanisa ti ata muntu lenda sadisa yandi. Kanisa na kilengi yina ya salak’ yandi ntangu Yesu bingisá bampeve yina vandá kwamisa yandi. Nsatu ya kuvutula matondo natak’ yandi na kukuma kilandi ya Yesu mpe na kusadila ntangu, ngolo mpe bima yina yandi vandá na yawu samu na kusadisa Yesu na kisalu ya yandi ya kusamuna. (Luke 8:1-3) Ntembe ve Maria sepelá mingi na yina Yesu salá samu na yandi. Kasi ntangu ya nkaka yandi vandá zaba ve ti Yesu zolá sala dyaka ya kulutila samu na yandi na mantwala. Yandi zolá pesa luzingu ya yandi samu na bantu, “samu ti konso muntu yina ke kwikila yandi” kuzwa luzingu ya ntangu nyonso. (Yoa. 3:16) Mpe Maria vutulá Yesu matondo na kubikaná kaka ya kukangama na yandi. Ntangu Yesu vandá tala mpasi na zulu ya yinti, Maria vandá kuna samu yandi vandá na kyadi ya Yesu mpe yandi vandá sosa kukindisa bampangi. (Yoa. 19:25) Ntangu Yesu kufwá, Maria na bakento zole ya nkaka natá mananasi na ndyamu samu na kutula yawu na nzutu ya Yesu. (Mrk. 16:1, 2) Yehova sakumuná mingi Maria samu yandi bikaná ya kukangama na Yesu. Yandi kuzwá bweso ya kutala Yesu mpe kusolola na yandi ntangu  yandi vumbuká na lufwa. Bweso yina, bilandi mingi ya Yesu kuzwá ve yawu.​—Yoa. 20:11-18.

5. Yinki beto lenda sala samu na kuvutula Yehova na Yesu matondo na nyonso yina ba me sala samu na beto?

⁵ Beto mpe lenda vutula matondo na Yehova mpe na Yesu na nyonso yina ba me sala samu na beto na kusadilá ntangu, ngolo, mpe mbongo ya beto na kisalu ya Yehova. Na kifwani, beto lenda tula diboko samu na kutunga bayinzo samu na kusambila Yehova mpe kusala ti ya vanda kaka kitoko.

6. Samu na yinki beto lenda zonza ti munkayulu ya Yesu ke dikabu yina ba pesá samu na mosi na mosi ya beto?

⁶ Ntangu beto ke kanisá na mutindu Yehova na Yesu ke zolá beto, ya ke natá mpe beto na kuzola bawu. (1 Yoa. 4:10, 19) Beto ke zolá dyaka bawu mingi ntangu beto ke zabá ti Yesu kufwá samu na mosi na mosi ya beto. Ntumwa Polo zabak’ yawu mpe yandi lakisá ti yandi sepelá na yawu ntangu yandi soniká mambu yayi na Bagalate: ‘Mwana ya Nzambi zolaka munu mpe pesaka luzingu ya yandi samu na munu.’ (Gal. 2:20) Na nzila ya munkayulu ya Yesu, Yehova me benda nge samu nge vanda ndiku ya yandi. (Yoa. 6:44) Ntembe ve, ya ke salá nge kilengi mingi na ntima na kuzaba ti Yehova talá kima ya mbote na nge mpe yandi futá ntalu ya nene samu nge kuma ndiku ya yandi. Ya tsyeleka, mambu yayi ke kumisá ngolo luzolo ya beto samu na Yehova mpe na Yesu. Mosi na mosi ya beto me bonga kuyufula: ‘Yinki luzolo yayi ke twadisá munu na kusala?’

7. Mutindu kizizi ke na lakisak’ yawu, wa’ faso beto nyonso lenda lakisa luzolo ya beto samu na Yehova mpe na Yesu? (2 Bakorinto 5:14, 15; 6:1, 2)

⁷ Luzolo ya beto samu na Nzambi mpe na Yesu ke natá beto na kulakisa luzolo na bampangi. (Tanga 2 Bakorinto 5:14, 15; 6:1, 2.) Beto ke lakisá luzolo yango ntangu beto ke samuná na tiya nyonso. Beto ke sololá na bantu nyonso. Beto ke mangá ve kusolola na bantu samu na mpusu ya bawu, ndinga ya bawu, samu ba ke na  mbongo to ve, to samu ba salá lukolo to ve. Ntangu beto ke salá mutindu yina, beto ke lungisá dikanisi ya Yehova yina zola ti ‘bantu nyonso kuzwa mpulusu mpe bakula butsyeleka.’​—1 Tim. 2:4.

8. Wa’ faso beto lenda lakisa luzolo ya beto samu na bampangi ya beto?

⁸ Beto ke lakisá mpe luzolo ya beto samu na Yehova mpe na Yesu ntangu beto ke lakisá luzolo na bampangi ya beto. (1 Yoa. 4:21) Beto ke kanisá na yina ba ke na yawu nsatu, mpe beto ke sadisá bawu na kati ya bampasi. Beto ke pesá bawu ngolo ntangu muntu yina ba ke zolá ke kufwaka. Beto ke kwendá tala bawu ntangu ba ke beelá mpe beto ke kindisá bawu ntangu ba ke vandá ya kulemba. (2 Ko. 1:3-7; 1 Tes. 5:11, 14) Beto ke sambilá ntangu nyonso samu na bawu, samu beto zaba ti “lusambulu ya muntu ya kudedama ke na lulendo mingi.”​—Zaki 5:16.

9. Wapi yina ke kima ya nkaka yina beto lenda sala samu na kulakisa luzolo ya beto na bampangi ya beto?

⁹ Beto ke lakisá mpe luzolo ya beto samu na bampangi ya beto na kusalá bangolo na kubumba kizunu na bawu. Beto ke salá bangolo na kulemvokilá bawu mutindu Yehova ke lemvokilaka. Kana Yehova ndimá ti Mwana ya yandi kufwa samu na masumu ya beto, beto mpe me bonga kulemvokila bampangi ntangu ba ke salá bamambu yina ke nyongisá beto. Beto zola ata fioti ve kuvanda mutindu kisadi ya yimbi yina Yesu zonzilá na disolo mosi. Ata ti mfumu ya yandi katulá mbongo mingi yina yandi vandá defa yandi, kasi kisadi yayi mangá kulemvokila mpangi yina vandá defa yandi kaka mbongo fioti. (Mat. 18:23-35) Kana nge ke na mwa mindondo na mpangi na kati ya kimvuka, nge lenda vanda kwandi muntu ya ntete na kwenda tala yandi samu na kuvutula kizunu tekila kilumbu ya kumbambukila moyo lufwa ya Yesu? (Mat. 5:23, 24) Kana nge sala yawu, nge ke lakisa ti ya tsyeleka nge ke zolá Yehova na Yesu.

10-11. Wa’ faso bakuluntu ke lakisá luzolo ya bawu samu na Yehova mpe na Yesu? (1 Piere 5:1, 2)

¹⁰ Wa’ faso bakuluntu ke lakisá ti ba ke zolá Yehova na Yesu? Faso mosi ya mfunu ya kusala yawu ni ya kukipe mameme ya Yesu. (Tanga 1 Piere 5:1, 2.) Yesu lakisak’ yawu pwelele na ntumwa Piere. Na manima ya kumanga Yesu bambala tatu, ntangu ya nkaka Piere vandá na nsatu ya mingi ya kulakisa Yesu ti yandi vandá zolak’ yandi. Ntangu yandi vumbuká na lufwa, Yesu yufulá Piere: “Simoni, mwana ya Za, nge ke zolaka munu?” Ntembe ve Piere vandá na nsatu ya kusala nyonso samu na kulakisa Mfumu ya yandi ti yandi ke zolak’ yandi. Yesu zonzá na Piere: “Keba mameme ya munu.” (Yoa. 21:15-17) Mpe tii lufwa ya yandi, na luzolo nyonso, Piere kipeke mameme ya Mfumu ya yandi. Na yawu, yandi lakisá luzolo ya yandi samu na Yesu.

¹¹ Kana nge ke kuluntu, wa’ faso na bantangu ya kubambukila moyo lufwa ya Yesu nge lenda lakisa ti bamambu yina Yesu zonzá na Piere ke mfunu mingi samu na nge? Nge lenda lakisa luzolo ya nge na Yehova mpe na Yesu na kukwendá talá bampangi samu na kukindisa bawu, mpe na kusalá dyaka mingi samu na kusadisa ba yina kotá madidi na kuvutuka na Yehova. (Ezk. 34:11, 12) Nge lenda sosa kukindisa ba yina ke longoká Biblia mpe bantu ya nkaka yina me kwiza na kilumbu ya kubambukila moyo lufwa ya Yesu. Beto zola ba tala ti beto ke zolá bawu, samu beto ke na kivuvu ti bawu mpe lenda kuma bilandi ya Yesu.

12. Samu na yinki beto ke kuzwá bukindi ntangu beto ke kanisá na mambu yina Yesu zonzá na mpimpa tekila yandi kufwa? (Yoane 16:32, 33)

¹² Na mpimpa tekila yandi kufwa, Yesu zonzá na bilandi ya yandi: “Beno ke tala mpasi mingi na yinza, kasi beno vwanda na kibakala,  samu ti mu me nunga yinza.” (Tanga Yoane 16:32, 33.) Yinki pesá Yesu bukindi na kununga bambeni ya yandi mpe na kubikana ya kukangama na Yehova tii na lufwa? Yandi tulá ntima ya yandi nyonso na Yehova. Samu yandi zabá ti bilandi ya yandi zolá kutana mpe na bamambu ya mutindu yina, Yesu lombá na Yehova na kubumba bawu. (Yoa. 17:11) Samu na yinki mambu yayi ke pesá beto bukindi? Samu Yehova ke na ngolo kulutila bambeni ya beto nyonso. (1 Yoa. 4:4) Yandi ke talá bamambu nyonso. Beto ke na kiminu ti kana beto tudila yandi ntima, beto lenda nunga bamambu yina ke pesá beto boma mpe kulakisa bukindi.

13. Wa’ faso Yozefi ya Arimatea lakisá bukindi?

¹³ Beto tala kifwani ya Yozefi ya Arimatea. Bazwife vandá zitisak’ yandi mingi. Yandi vandá mosi ya ba yina vandá salá na tribunal ya nene ya bazwife. Kasi, bamvula nyonso yina Yesu lutisá na kisalu ya kusamuna, yandi vandá na boma. Yoane zonzá ti yandi vandá “kilandi ya Yesu, kasi na mansweki samu yandi vwandaka na boma ya bamfumu ya ba-Zwife.” (Yoa. 19:38) Ata ti Yozefi vandá sepelá na nsangu ya Kimfumu ya Nzambi, yandi bumbá ti yandi vandá kilandi ya Yesu. Ntangu ya nkaka, yandi vandá na boma bantu zitisa dyaka ve yandi kana ba zaba ti yandi vandá kilandi ya Yesu. Kasi Biblia ke zonzá ti na manima ya lufwa ya Yesu, ‘na kibakala nyonso, Yozefi kwendaka tala Pilate, mpe lombaka yandi nzutu ya Yesu.’ (Mrk. 15:42, 43) Yozefi vandá bumba dyaka ve ti yandi vandá kilandi ya Yesu.

14. Yinki nge me bonga kusala kana nge ke na boma ya bantu?

¹⁴ Mutindu Yozefi ya Arimatea, ya me kuminá kwandi nge na kuvanda na boma ya bantu? Na lukolo to na kisalu, ya me kuminá kwandi nge na kuvanda na nsoni ya kuzonza ti nge ke mbangi ya Yehova? Nge ke kwandi na boma ya kubanda kisalu ya kusamuna to ya kuzwa mbotokolo samu na yina bantu ya nkaka lenda zonza? Kubika ve nsoni to boma kanga nge nzila na kusala mambu yina nge zaba ti ya ke mbote. Sambila mingi Yehova. Lomba yandi bukindi na kusala luzolo ya yandi. Ntangu nge ke tala mutindu Yehova ke pesa mvutu na balusambu ya nge, ya ke pesa dyaka nge bukindi mpe ngolo mingi.​—Iza. 41:10, 13.

15. Na manima ya kutalana na Mfumu ya bawu, yinki kilengi natá bilandi ya Yesu na kusala? (Luke 24:52, 53)

¹⁵ Bilandi ya Yesu vandá na mawa ntangu yandi kufwaka. Kana ya vandá nge, yinki ya zolá sala nge? Ba vandá dyaka ve na ndiku ya bawu yina ba vandá zola mingi, mpe ntangu ya nkaka ba vandá tala ti yimeni samu na bawu.  (Luke 24:17-21) Kasi, ntangu Yesu talaná na bawu, yandi baká ntangu ya kusadisa bawu na kuzaba mbote-mbote wa’ faso yandi zolá lungisa bambikudulu ya Biblia. Yandi pesá mpe bawu kisalu ya mfunu ya kusala. (Luke 24:26,27, 45-48) Ntangu Yesu vutuká na zulu bilumbu 40 na manima, nsayi baká kisika ya kyadi yina vandá na bawu. Ba vandá na kilengi samu ba zabá ti Mfumu ya bawu vandá moyo mpe yandi zolá sadisa bawu na kulungisa kisalu yina yandi pesá bawu. Kilengi ya bawu natá bawu na kukembila Yehova ntangu nyonso.​—Tanga Luke 24:52, 53; Bis. 5:42.

16. Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya bilandi ya Yesu?

¹⁶ Wa’ faso beto lenda landa kifwani ya bilandi ya Yesu? Beto lenda kuzwa kilengi ya kusadila Yehova kaka ve na bantangu ya kubambukila moyo lufwa ya Yesu, kasi na kati ya mvula nyonso. Ya ke lombá beto tula Kimfumu ya Nzambi na kisika ya ntete na luzingu ya beto. Na kifwani, bampangi ya nkaka yidiká ntangu ya bawu samu na kusamuna, na kuvanda na balukutakanu, mpe na kusala kulongoka ya dikanda ntangu nyonso. Ba ya nkaka kwendá tii na kuvanda ve na bima yina bantu ke talá ti ya ke mfunu, samu na kusala mingi na kati ya kimvuka to kukwenda kisika yina ba ke na nsatu ya bansamuni. Ata ti beto ke na nsatu ya kukanga ntima samu na kulemba ve na kisalu ya Yehova, yandi pesá nsilulu ti yandi ke sakumuna beto mingi kana beto tula Kimfumu ya yandi na kisika ya ntete na luzingu ya beto.​—Bin. 10:22; Mat. 6:32, 33.

17. Wapi mukanu nge me baka samu na bantangu ya kubambukila moyo lufwa ya Yesu? (Tala kizizi.)

¹⁷ Beto ke na vingilá na mbangu nyonso kilumbu ya mardi 4 avril samu na kubambukila moyo lufwa ya Yesu. Kasi kuvingila ve kaka kilumbu yina samu na kukanisa na luzingu mpe lufwa ya Yesu, mpe na luzolo yina yandi na Tata ya yandi lakisá samu na beto. Kanisa na bamambu yayi balumingu tekila kubambukila moyo lufwa ya Yesu, mpe balumingu yina ke landa. Na kifwani, nge lenda baka mwa ntangu na kutanga mpe kuyindula na bamambu yina ba ke zonzá na “La dernière semaine de Jésus sur la terre.” Nge lenda kuzwa yawu na Appendice B12-A mpe na Appendice B12-B ya La Bible. Traduction du monde nouveau. Ntangu nge ke na salak’ yawu, tala baverse yina ke kumisa ngolo luzolo, bukindi, kilengi mpe nsatu ya nge ya kuvutula Yehova na Yesu matondo. Mpe kanisa na yina nge lenda sala samu na kulakisa pwelele ti nge na vutulá matondo na yina ba me sala samu na nge. Nge lenda vanda ya kundima ti Yesu ke sepela na nyonso yina nge ke sala samu na kukanisa na yandi na bantangu ya kubambuka moyo lufwa ya yandi.​—Luz. 2:19.