1. Wapi mambu bampangi mingi ke kutaná na yawu?

 YA KE kwandi na bamambu ya kimpeve yina nge kanisá kusala, kasi nge lendá ve kulungisa? b Kana ni yawu, nge ke ve nge mosi. Na kifwani, Philip vandá na nsatu ya kubongisa balusambu ya yandi mpe kusambila bambala mingi. Kasi ya vandá mpasi na yandi na kuzwa ntangu. Erika vandá na nsatu ya kukuma na ntangu na balukutakanu ya kusamuna. Kasi bambala nyonso yandi vandá lenda ve. Bambala mingi Tomáš sosá kutanga Biblia nyonso. Yandi me zonza: “Mu vandá sepelá ve na kutanga Biblia. Mu sosá kutanga yawu bambala tatu, kasi bambala nyonso mu vandá suká kaka na buku ya Balevi.”

2. Samu na yinki beto me bonga kulemba ve kana beto ke ve na lendá kulungisa bamambu yina beto kanisá kusala?

² Kana ya ke na mambu ya kimpeve yina nge me kanisa kusala, kasi nge na lendá ve kulungisa, kulemba ve. Ata kulungisa dikanisi ya fioti ke lombá ntangu mpe bangolo. Samu ti nge ke kaka na nsatu ya kulungisa dikanisi ya nge, ya ke na lakisá ti kindiku ya nge na Yehova ke mfunu mingi samu na nge, mpe nge ke na nsatu ya kupesa yandi nyonso yina nge ke na yawu. Yehova ke sepelá mingi na bangolo yina nge ke salaka. Yandi ke ve na vingilá ti nge pesa yandi yina nge ke ve na ngolo ya kupesa. (Nku. 103:14; Mika 6:8) Ntangu nge ke kanisá na mambu ya kulungisa, soola kima yina nge ke na makoki ya kulungisa. Na manima ya kusoola, yinki nge lenda sala samu na kulungisa yawu? Beto zonzila mwa malongi yina lenda sadisa nge.

3. Samu na yinki ya ke mfunu na kuvanda na nsatu ya ngolo na kulungisa bamambu?

³ Ya ke mfunu mingi na kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa mambu yina beto me kanisa kusala. Kana beto ke na nsatu yayi, beto ke sala nyonso samu na kulungisa yawu. Nsatu ya beto ya kulungisa bamambu yina beto me kanisa ke mutindu mupepe yina ke natá bwatu. Ntembe ve, kana mupepe kele, muntu yina ke na twadisá bwatu yayi ke kuma na kisika yina yandi ke na kwendaka. Mpe kana mupepe ke ngolo, yandi lenda kuma tekila ntangu yina yandi kanisaka. Mutindu mosi mpe, kana beto ke na nsatu ya ngolo ya kusala bamambu yina beto me kanisa, ya ke vanda ve mpasi na kulungisa yawu. David mpangi mosi yina ke vandá na bwala ya Salvador me zonza: “Ntangu nge ke na nsatu ya ngolo ya kusala mambu, nge ke sala nyonso samu na kulungisa yawu. Nge ke bika ata kima mosi ve kanga nge nzila ya kulungisa dikanisi ya nge.” Na yawu, yinki nge lenda sala samu na kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa bamambu yina nge me kanisa?

4. Na yinki beto lenda sambila? (Bafilipi 2:13) (Tala mpe kizizi.)

⁴ Sambila samu na kuzwa nsatu ya ngolo ya kulungisa bamambu. Yehova lenda sadila mpeve santu ya yandi samu na kupesa nge nsatu ya kulungisa bamambu yina nge me kanisa. (Tanga Bafilipi 2:13.) Ntangu ya nkaka, beto ke kanisá na bamambu ya kulungisa samu beto me zaba ti ya ke mbote na kusala yawu. Kusala mutindu yayi ke ve yimbi. Kasi ata ti beto zaba ti mambu ke mbote, beto lenda vanda ve na nsatu ya kusala yawu. Ni yawu kuminá mpangi mosi ya kento na nkumbu ya Norina yina ke vandá na bwala ya Ouganda. Yandi vandá na dikanisi ya kulongoka Biblia na muntu, kasi yandi vandá ve na nsatu ya kusala yawu, samu ti yandi vandá tala ti yandi zaba ve kulonga bantu. Yinki sadisak’ yandi? Yandi me zonzaka: “Mu bandá kulomba na Yehova bilumbu nyonso na kusadisa munu na kukulisa nsatu ya kulongoka Biblia na muntu. Kaka na ntangu yina, mu vandá salá bangolo na kubongisa faso ya munu ya kulonga. Na manima ya mwa bangonda, mu kwizá tala ti nsatu ya munu ya kulongoka Biblia na muntu kumá ngolo. Kaka na kati ya mvula yina, mu bandá kulongoka Biblia na bantu zole.”

5. Na wapi bamambu beto lenda yindula samu na kuvanda na nsatu ya ngolo ya kulungisa dikanisi ya beto?

⁵ Yindula na yina Yehova me sala samu na nge. (Nku. 143:5) Ntumwa Polo yindulá na bamambu ya mbote yina Yehova salá samu na yandi, mpe ya pesak’ yandi nsatu ya kusala mingi samu na Yehova. (1 Ko. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) Mutindu mosi mpe, kana nge yindula mingi na bamambu yina Yehova me sala samu na nge, ya ke pesa nge nsatu mingi ya kulungisa bamambu yina nge me kanisa. (Nku. 116:12) Tala yinki sadisá mpangi mosi ya kento yina ke vandá na bwala ya Honduras na kulungisa dikanisi ya yandi ya kukuma mupasuli-nzila. Yandi me zonza: “Mu yindulá na luzolo nyonso yina Yehova ke na yawu samu na munu. Yandi natá munu na kati ya dikanda ya yandi mpe yandi ke kipeke mpe ke bumbá munu. Ntangu mu kanisá na yawu, luzolo ya munu samu na Yehova kumá dyaka ngolo, mpe ya pesá munu nsatu ya kusala nyonso samu mu kuma mupasuli-nzila.”

6. Yinki dyaka lenda sadisa beto na kukulisa nsatu ya kulungisa bamambu?

⁶ Kanisa na bambote nyonso nge ke kuzwa kana nge lungisa dikanisi ya nge. Tala mambu yina sadisá  Erika yina beto me zonzila, yina vandá lenda ve kukuma na balukutakanu ya kusamuna tekila ya banda. Yandi me zonza: “Mu kwizá tala ti ya ke na bamambu mingi yina mu vandá kuzwá ve, samu mu vandá kumá ve na ntangu na balukutakanu. Kana mu kumá tekila ya banda, mu zolá pesa bampangi mbote, kusolola na bawu, mpe kuwa malongi yina zolá sadisa munu na kuzwa kilengi mpe kubongisa faso ya munu ya kusamuna.” Erika kanisá mingi na bambote yina yandi zolá kuzwa na kukuma na balukutakanu tekila ya banda, mpe yandi lendá kulungisa dikanisi ya yandi. Na wapi bambote nge mpe lenda kanisa? Kana dikanisi ya nge ke ni kubongisa balusambu ya nge to kutanga ya nge ya Biblia, kanisa na mutindu ya ke kumisa ngolo kindiku ya nge na Yehova. (Nku. 145:18, 19) Kana dikanisi ya nge ke ni kukulisa kifu mosi ya bakristo, kanisa na mutindu ya ke bongisa kindiku ya nge na bampangi. (Kol. 3:14) Nge lenda sonika bamambu nyonso yina lenda nata nge na kusosa kulungisa dikanisi ya nge. Ntangu nyonso, tala bamambu yina nge me sonika. Tomáš, yina beto me zonzila, me zonza: “Ntangu ya ke na bamambu yina ke natá munu na kulungisa dikanisi ya munu, ya ke vandá ve mpasi na munu na kulungisa yawu.”

7. Yinki sadisá Julio na kento ya yandi na kulungisa dikanisi yina ba vandá na yawu?

⁷ Lutisa ntangu na ba yina ke kindisa nge na kulungisa dikanisi ya nge. (Bin. 13:20) Beto tala yinki sadisá Julio na kento ya yandi na kulungisa dikanisi ya bawu ya kusala dyaka mingi na kisalu ya kusamuna. Yandi me zonza: “Beto soolá bandiku yina kindisá beto na kulungisa dikanisi ya beto, mpe beto vandá sololá na bawu na yawu. Mingi na kati ya bawu lungisá dikanisi yina beto vandá sosa kulungisa. Na yawu, ba lendá kupesa beto malongi ya mbote. Ba vandá sosa kuzaba yinki beto vandá sala samu na kulungisa dikanisi ya beto, mpe ba vandá pesa beto bukindi ntangu beto vandá na nsatu ya yawu.”

8. Yinki lenda salama kana beto sosa kulungisa dikanisi ya beto kaka na ntangu yina beto ke na nsatu na kusala yawu? (Tala mpe kizizi.)

⁸ Beto me bonga kundima ti, beto nyonso bantangu ya nkaka, beto ke vandá na bubolo. Ya zola zonza kwandi ti ya ke ve na mambu yina beto lenda sala samu na kulungisa dikanisi ya beto? Ve. Beto baka kifwani: Mupepe lenda nata bwatu kisika yina ya ke na kwendaka. Kasi ngolo ya mupepe ke vandá ve mutindu mosi ntangu nyonso. Mpe bilumbu ya nkaka, mupepe ke vandá ve. Ya zola zonza kwandi ti muntu yina ke na twadisá bwatu yayi ke kuma ve na kisika yina ya ke na kwendaka? Ve, ya lenda kuma. Na kifwani, babwatu ya nkaka yina ke kwendá na mupepe ke vandá mpe na moteur, to bayinti samu na kunata yawu. Muntu yina ke na natak’ yawu lenda sadila bima yayi samu na kukuma na kisika yina yandi ke na kwendaka. Nsatu ya ngolo yina beto ke na yawu ya kulungisa dikanisi ya beto ke mutindu mupepe. Ya ke vandá ve mutindu mosi bilumbu nyonso. Mpe bilumbu ya nkaka, beto ke vandá na bubolo ya kulungisa bamambu yina beto me kanisa. Na yawu, kana beto sala bamambu kaka na ntangu yina beto ke na nsatu ya kusala yawu, ya lenda vanda mpasi na kulungisa dikanisi ya beto. Kasi, kaka mutindu muntu yina ke na twadisá bwatu ke sosá bima ya nkaka yina yandi lenda sadila samu na kukuma kisika yina yandi ke na kwendá, beto lenda sosa kulungisa dikanisi ya beto ata na ntangu beto ke na bubolo. Ntembe ve, kusala yawu ke vanda  mpasi, kasi beto ke vanda na kilengi ntangu beto ke lungisa dikanisi ya beto. Tekila beto tala yinki beto lenda sala, beto zonzila ntete kyuvu yina bantu ya nkaka lenda yufula.

9. Ya ke kwandi yimbi na kusosa kulungisa dikanisi yina beto ke na yawu na ntangu yina beto zola ve kusala yawu? Zonzila yawu.

⁹ Yehova zola ti beto sadila yandi na kilengi mpe na ntima ya beto mosi. (Nku. 100:2; 2 Ko. 9:7) Na yawu, beto me bonga kwandi kusosa kulungisa bamambu ya kimpeve ata ti beto ke ve na nsatu ya kusala yawu? Beto tala kifwani ya ntumwa Polo. Yandi zonzaka: “Mu ke talisaka nzutu ya munu mpasi, mpe mu ke tulaka yawu na bundongo.” (1 Ko. 9:25-27) Bantangu ya nkaka, Polo vandá ve na nsatu ya kusala bamambu yina Yehova vandá vingila yandi sala. Na bantangu yina, yandi vandá natá nzutu ya yandi na ngolo nyonso na kusala mambu ya mbote. Yehova sepelá kwandi na bamambu yina Polo salá samu na yandi? Ee, mpe Yehova pesak’ yandi difuta samu na bangolo ya yandi.​—2 Tim. 4:7, 8.

10. Wapi bambote beto lenda kuzwa na kusosa kulungisa dikanisi ya beto ata na ntangu yina beto ke ve na nsatu ya kusala yawu?

¹⁰ Mutindu mosi mpe, ya ke sepelisá Yehova ntangu yandi ke talá beto kusala bangolo na kulungisa dikanisi yina beto ke na yawu ata na ntangu yina beto ke ve na nsatu ya kusala yawu. Ya ke sepelisak’ yandi samu yandi zaba ti ata ti bantangu ya nkaka beto ke zolá ve kusala mambu yina beto ke salá, kasi beto ke salak’ yawu samu beto ke zolak’ yandi. Kaka mutindu Yehova sakumuná Polo, yandi ke sakumuna mpe bangolo ya beto. (Nku. 126:5) Mpe ntangu beto ke tala balusakumunu ya Yehova, ya lenda pesa beto nsatu ya kulungisa bamambu yina beto me kanisa. Lucyna, mpangi mosi ya kento yina ke vandá na Pologne me zonza: “Ntangu ya nkaka mu ke vandá ve na nsatu ya kukwenda na kisalu ya kusamuna, mingi-mingi ntangu mu ke vandá ya kulemba. Kasi kilengi yina mu ke kuzwá na manima ya kusamuna ke dikabu ya kitoko.” Awa beto tala yinki beto lenda sala ntangu beto ke na bubolo ya kulungisa bamambu yina beto me kanisa kusala.

11. Wa’ faso Yehova lenda sadisa beto na kukulisa kifu ya kuzaba kukutika nzutu?

¹¹ Sambila samu na kuzaba kukutika nzutu. Kuzaba kukutika nzutu zola zonza kusala nyonso samu na kusala ve mambu ya yimbi. Kasi kifu yayi ke natá mpe beto na kusala mambu ya mbote, mingi-mingi ntangu mambu yina beto ke na sosá kusala ke mpasi to beto ke ve na nsatu ya kusala yawu. Kuzimbana ve ti kuzaba kukutika nzutu ke na kati ya mbuma yina mpeve santu ke pesaka. Na yawu, lomba Yehova pesa nge mpeve santu ya yandi samu ya sadisa nge na kukulisa kifu ya kitoko yayi. (Luke 11:13; Gal. 5:22, 23) David, yina beto me zonzila, zonzá wa’ faso lusambu sadisak’ yandi. Yandi vandá na nsatu ya kusala kulongoka ya yandi ya Biblia ntangu nyonso. Yandi me zonza: “Mu lombá Yehova sadisa munu na kukulisa kifu ya kuzaba kukutika nzutu. Na lubakusu ya Yehova, mu lendá kubongisa ntangu samu na kulongoka Biblia, mpe mu lendá kusala yawu ntangu nyonso.”

12. Wa’ faso Longi 11:4 lenda sadisa beto na kulungisa bamambu ya kimpeve yina beto me kanisa kusala?

¹² Kuvingila ve ti bamambu nyonso vanda ya kulunga. Ntangu ya nkaka na yinza yayi, beto ke kuzwa ata fioti ve ntangu yina me lunga samu na kusala bamambu. Kana beto vingila kaka ntangu yina beto me kanisa ti ya ke mbote, ya lenda vanda mpasi na kulungisa dikanisi ya beto. (Tanga Longi 11:4.) Dayniel, mpangi mosi ya bakala me zonza: “Ya ke ve na ntangu yina beto lenda zonza ti ya ke ya kulunga samu na kusala bamambu. Na yawu, beto me bonga ve kuvingila. Beto me bonga kaka kubanda.” Paul mpangi mosi ya bakala yina ke vandá na bwala ya Ouganda me zonza mambu ya nkaka yina lenda sadisa beto na kulalisa ve bamambu: “Ntangu beto ke bandá kusala bamambu yina beto me kanisa ata na ntangu yina ya ke mpasi, Yehova lenda sadisa beto.”​—Mal. 3:10.

13. Samu na yinki ya lenda vanda mbote na kubanda kusala mwa bamambu ya fioti samu na kulungisa dikanisi ya beto?

¹³ Banda na bamambu ya fioti. Ntangu ya nkaka, beto lenda vanda na bubolo ya kulungisa mambu yina beto me kanisa kusala samu mambu yango ke mpasi. Kana ya ke ni yawu samu na nge, nge lenda banda na kusala mwa bima ya fioti-fioti. Kana dikanisi ya nge ke ni kukulisa kifu mosi ya bakristo, nge  lenda banda kulakisa yawu na mwa bamambu ya fioti-fioti. Kana dikanisi ya nge ke ni kutanga Biblia nyonso, nge lenda banda na kubongisa mwa ntangu ya fioti samu na kusala yawu. Tomáš, yina beto me zonzila, nwaná samu na kulungisa dikanisi ya yandi ya kutanga Biblia nyonso na mvula mosi. Yandi me zonza: “Mu kwizá tala ti mu vandá sosa kutanga bitini mingi na kilumbu. Na yawu, mu baká mukanu ya kuvutukila kutanga. Mbala yayi, mu vandá baká kaka mwa kitini ya nkufi samu na konso kilumbu mpe kuyindula na yawu. Ya sadisá munu na kubanda kusepela na kutanga Biblia.” Ntangu nsatu ya Tomáš ya kutanga Biblia kumá ngolo, yandi bandá kulutisa ntangu mingi na kutanga. Na manima, yandi lendá kutanga Biblia nyonso. c

14. Wapi bamambu beto lenda kutana na yawu yina lenda sosa kukanga beto nzila ya kulungisa dikanisi ya beto?

¹⁴ Ata beto ke na nsatu ya mingi ya kulungisa bamambu yina beto me kanisa, beto lenda kutana na mambu yina lenda sosa kukanga beto nzila. Na kifwani, ‘mambu ya kukondwa kukana’ lenda sala ti beto kuzwa ve ntangu samu na kulungisa dikanisi yina beto ke na yawu. (Lon. 9:11) Beto lenda kutana na bamambu ya mpasi yina lenda kwamisa beto mpe kumanisa beto ngolo. (Bin. 24:10) Samu beto ke bantu ya masumu, beto lenda sala bafoti yina lenda sala ti ya vanda mpasi na beto na kulungisa dikanisi ya beto. (Rom. 7:23) Bantangu ya nkaka, nzutu ya beto ke vandá ya kulemba. (Mat. 26:43) Yinki lenda sadisa beto na kulemba ve na mantwala ya bamambu yina ke na sosá kukanga beto nzila ya kulungisa dikanisi ya beto?

15. Kana nge ke na kutaná na mambu yina ke na sosá kukanga nge nzila, ya zola zonza kwandi ti nge ke lenda ve kulungisa dikanisi ya nge? Zonzila yawu. (Nkunga 145:14)

¹⁵ Kuzimbana ve ti kukutana na mambu yina ke na sosá kukanga nge nzila ya kulungisa dikanisi ya nge zola zonza ve ti nge me bonga kubika kusosa kulungisa yawu. Biblia ke lakisá ti beto lenda kubwa bambala mingi. Kasi ya ke lakisá mpe ti, na lubakusu ya Yehova, beto lenda telama mpe kulungisa bamambu yina beto me kanisa kusala. (Tanga  Nkunga 145:14.) Philip, mpangi ya bakala yina beto me zonzila, me zonza mambu yayi: “Mu ke tulá ve makanisi ya munu na bambala nyonso yina mu lendá ve kulungisa dikanisi yina mu vandá na yawu. Kasi, mu ke tulá makanisi ya munu na bambala nyonso yina mu vutukilá kusala bamambu samu na kulungisa dikanisi ya munu.” David, yina beto me zonzila, me zonza: “Mu ke salá nyonso samu na kutala ve bamambu ya mpasi mutindu masakuba, kasi mutindu bweso ya kulakisa na Yehova ti mu ke zolak’ yandi mingi.” Tsyeleka, kana beto tatamana na kulungisa dikanisi ya beto, ata ti ya ke na bamambu yina ke na sosá kukanga beto nzila, beto ke lakisa na Yehova ti beto ke na nsatu ya kusepelisa yandi. Ntembe ve, ya ke salá Yehova kilengi mingi ntangu yandi ke talá ti nge ke na salá bangolo samu na kulungisa dikanisi ya nge.

16. Wapi bileso beto lenda benda na bamambu yina kangá beto nzila na kulungisa dikanisi ya beto?

¹⁶ Benda bileso na bamambu yina kangá nge nzila ya kulungisa dikanisi ya nge. Kanisa na mambu yina salá ti nge lungisa ve dikanisi ya nge, mpe yufula: ‘Yinki mu lenda soba samu mambu ya nkaka ya mutindu yayi kumina dyaka ve munu?’ (Bin. 27:12) Bantangu ya nkaka, bamambu yina nge ke na kutaná na yawu lenda lakisa nge ti nge ke ve na ngolo ya kulungisa dikanisi yina nge ke na yawu. Kana ni yawu, kanisa dyaka na mambu yina nge ke na sosá kulungisa samu na kutala kana ya ke samu na nge. d Yehova ke tala ve ti nge ke muntu ya mpamba kana nge me lenda ve kulungisa dikanisi yina nge vandá ve na ngolo ya kulungisa.​—2 Ko. 8:12.

17. Samu na yinki beto me bonga kukanisa na bamambu yina beto lendaka kulungisa?

¹⁷ Kanisa na bamambu yina nge lendaka kulungisa. Biblia ke zonzá ti “Nzambi kele ya kudedama. Yandi lenda kuzimbana ve kisalu ya [nge].” (Ebr. 6:10) Na yawu, nge mpe me bonga kuzimbana ve yawu. Kanisa na bamambu yina nge lendaka kulungisa mutindu kukulisa kindiku na Yehova, kuzonzila mambu ya yandi na bantu ya nkaka, to kuzwa mbotokolo. Kaka mutindu nge kulá na kimpeve mpe nge lungisá bamambu ya kimpeve yina nge vandá sosa kusala, nge lenda tatamana na kusosa kulungisa dikanisi yina nge ke na yawu bubu yayi.​—Flp. 3:16.

18. Yinki beto me bonga kuzimbana ve ntangu beto ke salá bangolo samu na kulungisa dikanisi ya beto? (Tala mpe kizizi.)

¹⁸ Na lubakusu ya Yehova, nge lenda lungisa dikanisi ya nge, kaka mutindu muntu yina ke twadisá bwatu ke lenda kukuma na kisika yina yandi ke na kwendaka. Kasi, kuzimbana ve ti bantu mingi yina ke natá babwatu ke sepelá mpe na bamambu yina ba ke talá na nzila. Mutindu mosi mpe, ntangu nyonso tala mutindu Yehova ke na sadisá nge. Ya ke sala ti nge kuzwa kilengi ntangu nge ke na salá bangolo na kulungisa dikanisi ya nge. (2 Ko. 4:7) Kana nge lemba ve, nge ke kuzwa balusakumunu ya kulutila.​—Gal. 6:9.