1. Yinki bibuti ke na nsatu ya kusala samu na bana ya bawu?

 BIBUTI, beto zaba ti beno ke na nsatu ya kusadisa bana ya beno na kuzaba mpe kuzola Yehova. Kasi, beto lenda tala ve Nzambi. Na yawu, wa’ faso nge lenda sadisa bana ya nge na kutala ti Nzambi ke muntu ya tsyeleka mpe na kupusana pene-pene na yandi?​—Zaki 4:8.

2. Wa’ faso bibuti lenda longa bana ya bawu bifu ya Yehova?

² Samu na kusadisa bana ya bawu na kukuma pene-pene na Yehova, bibuti fwana kulongoka Biblia na bawu. (2 Tim. 3:14-17) Kasi, Biblia ke lakisá mpe mutindu ya nkaka ya kusadisa bana na kuzaba Yehova. Na buku ya Bingana, tata mosi ke zonzá na mwana ya yandi na kukanisa ntangu nyonso na bifu ya Yehova yina ke talaná na bima yina yandi yidikaka. (Bin. 3:19-21) Na disolo yayi, beto ke tala wa’ faso bibuti lenda sadila bima yina Yehova yidiká samu na kulonga bana ya bawu bifu ya yandi.

3. Yinki bibuti lenda sala samu na kusadisa bana ya bawu?

³ Biblia ke zonzá ti ‘nkadulu ya Nzambi yina ke talanaka ve, ke zabanaka na kutala bisalu ya yandi.’ (Rom. 1:20) Ntangu ya nkaka, beno bibuti beno ke zolá kulutisa ntangu na ngaanda na bana ya beno. Beno sadila ntangu yina samu na kusadisa bana ya beno na kutala ti bifu ya Yehova ke talaná na “bisalu ya yandi.” Beto tala yinki bibuti lenda longoka na mutindu yina Yesu vandá longa.

4. Wa’ faso Yesu sadilá bima yina Yehova yidiká samu na kulonga bilandi ya yandi? (Luke 12:24, 27-30)

⁴ Tala wa’ faso Yesu sadilá bima yina Nzambi yidiká samu na kulonga  bantu. Kilumbu mosi, yandi zonzá na bilandi ya yandi na kutala bandeke yina ba ke bokilá bankwankwa (ba corbeaux), mpe bafololo. (Tanga Luke 12:24, 27-30.) Ya vandá na bibulu mpe bayinti mingi Yesu lendá sadila. Kasi yandi soolá ndeke na bafololo yina bilandi ya yandi zabá mbote-mbote. Ntangu ya nkaka, bilandi ya yandi vandá tala ndeke yayi kuluta na zulu ya bawu, mpe bafololo yango vandá pene-pene na bawu. Ya lenda vanda ti Yesu vandá lakisa musapi na bima yango ntangu yandi vandá zonzila yawu. Kasi na manima ya kuzonzila yawu, yinki Yesu salaka? Yandi longá na bilandi ya yandi kileso mosi ya mfunu na yina me tadila ntima ya mbote ya Tata ya beto ya mazulu, mpe kifu ya yandi ya kukabulaka: mutindu Yehova ke dikisá bandeke mpe ke lwatisá bafololo, yandi ke sala mpe yawu samu na bisadi ya yandi.

5. Yinki bibuti lenda sadila samu na kulonga bana ya bawu bifu ya Yehova?

⁵ Nge tata to mama, wa’ faso nge lenda landa mutindu ya Yesu ya kulonga? Nge lenda zonzila mwana ya nge kima yina Yehova yidiká yina nge ke zolá mingi. Ya lenda vanda kibulu to yinti. Na ntangu nge ke sala yawu, zonzila yandi yinki kima yayi ke longá beto na Yehova. Na manima, nge lenda yufula mwana ya nge wapi kibulu to yinti yina yandi ke zolá mingi. Kana nge sadila kima yina yandi ke zolá, ntangu ya nkaka, ya ke nata yandi na kuteka dikutu ntangu nge ke longa yandi bifu ya Yehova.

6. Yinki kifwani ya mama ya Christopher ke na longá beto?

⁶ Bibuti ke kwandi na nsatu na kuzaba mingi na yina me tadila kibulu to yinti tekila ba longa bana ya bawu yinki ya ke na lakisá na yina me tadila Yehova? Ve. Yesu lutisá ve ntangu mingi na kuzonzila mutindu ba corbeaux ke kuzwá madya, to mutindu bafololo ke kulaka. Ata ti mwana ya nge ke zolá kuzaba mingi na bima yina Yehova salá, ntangu ya nkaka mwa mambu ya nkufi to kyuvu ke lunga samu na kusadisa yandi na kusimba kileso yina nge ke na sosá kulonga yandi. Christopher, mpangi mosi ya bakala ke na zabá dyaka ntangu yandi vandá fioti. Yandi me zonza: “Samu na kusadisa beto na kusepela na bima yina Yehova yidiká, mama ya beto vandá zonzá ve mingi. Na kifwani, ntangu beto vandá kumá pene-pene na bamongo, yandi vandá zonzaka: ‘Beno tala ntete bamongo ya nene mpe ya kitoko yayi. Ya ke na lakisá kwandi ve ti Yehova ke muntu ya nene?’ To ntangu beto vandá kumá pene-pene na nzadi ya mungwa, yandi vandá zonzaka: ‘Beno tala ngolo ya maza. Ya ke na lakisá kwandi ve ti Yehova ke na ngolo mingi?’” Christopher me zonza: “Bamambu ya nkufi mpe ya mfunu yina mama vandá zonzá vandá natá beto na kukanisa.”

7. Wa’ faso nge lenda sadisa bana ya nge na kukanisa na bima yina Yehova yidikaka?

⁷ Malembe-malembe yina bana ke na kulá, nge lenda sadisa bawu na kukanisa na bima yina Yehova yidiká mpe na kutala yinki ya ke na longá bawu na kimuntu ya yandi. Nge lenda zonzila kaka kima mosi yina Yehova yidiká mpe kuyufula bawu: “Yinki ya ke na longá beno na Yehova?” Bamambu yina bana ya nge ke zonzila nge lenda kamwisa nge mpe kupesa nge kilengi.—Mat. 21:16.

8. Wapi bweso bibuti ya Izraele vandá na yawu ntangu ba vandá lutá “na nzila” na bana ya bawu?

⁸ Yehova zonzá na bibuti ya Izraele na kulonga bana ya bawu misiku ya yandi ntangu ba ke vanda “na nzila.” (Kul. 11:19) Ya vandá na banzila yina vandá natá na babwala ya Izraele. Na banzila yina, bantu lendá tala bibulu, bandeke mpe bafololo ya mutindu na mutindu. Ntangu makanda ya Izraele vandá lutá na banzila yina, ya vandá ntangu ya mbote na bibuti na kuzonzila bana ya bawu na bima yina Yehova yidikaka. Ntembe ve beno bibuti, beno ke kuzwá mpe bantangu ya faso yayi samu na kusadila bima yina  Yehova yidiká na kulonga bana ya beno. Beno tala mutindu bibuti ya nkaka ke salak’ yawu.

9. Yinki nge lenda longoka na kifwani ya Punitha na Katya?

⁹ Punitha, mama mosi yina ke vandá na mbanza ya nene na bwala ya Inde me zonza: “Ntangu beto ke kwendá na bwala samu na kutala bantu ya dikanda ya beto, ya ke vandá ntangu ya mbote na kusadisa bana ya beto na kuzaba Yehova na nzila ya bima yina yandi yidikaka. Kisika beto ke vandá ke na bantu mingi mpe banzila ke ya kufuluka na ba camions. Mu ke talá ti bana ya munu ke longoká mingi na yina me tadila bima yina Yehova yidiká ntangu beto ke kwendá na bwala.” Ntembe ve, bibuti, bana ya beno ke zimbana ve bantangu yina beno me lutisa kintwadi na bisika ya kitoko yina beno ke natá bawu. Katya, mpangi mosi ya kento yina ke vandá na bwala ya Moldavie me zonza: “Bantangu ya kulutila kitoko yina mu lenda zimbana ve ke ni yina mu lutisá na bibuti ya munu na bwala ntangu mu vandá mwana ya fioti. Banda bufioti ya munu, ba longá munu na kubaka ntangu na kutala bima yina Yehova yidiká mpe bifu ya yandi yina ke na manima ya yawu. Mu ke na vutulá bawu matondo na yina ba salak’ yawu.”

10. Yinki bibuti lenda sala kana ya ke mpasi na bawu na kukwenda na bwala? (Tala encadré “ Lubakusu samu na bibuti.”)

¹⁰ Yinki nge lenda sala kana nge lenda kwenda ve na bwala? Amol, yina ke vandá mpe na Inde me zonza: “Kisika yina mu ke vandá, bibuti ke salá mingi, mpe kukwenda na bwala ke lombá mbongo mingi. Kasi nge lenda kwenda na mwa bisika ya kitoko samu na kutala bima yina Yehova yidiká mpe kuzonzila bifu ya yandi. Nge lenda sala mpe yawu kana nge ke na zulu ya yinzo ya étage.” Kana nge tala mbote-mbote kisika yina nge ke vandá, nge lenda kuzwa mpe bima yina Yehova yidiká yina nge lenda lakisa na bana ya nge. (Nku. 104:24) Ntangu ya nkaka, nge lenda kuzwa bandeke, binyonyo, bayinti mpe bima ya nkaka. Karina, yina ke vandá na Allemagne me zonza: “Mama ya munu ke zolá bafololo. Na  yawu, ntangu mu vandá mwana ya fioti, yandi vandá lakisa munu bafololo ya kitoko bambala nyonso yina beto vandá tambulaka.” Dibuundu ya beto me basisa bavideo mpe mikanda mingi yina ke zonzilá bima yina Yehova yidikaka. Bibuti, beno lenda sadila mpe yawu samu na kulonga bana ya beno. Ya tsyeleka, kisika ni kisika nge ke vandá, nge lenda sadila bima yina Yehova yidiká samu na kulonga bana ya nge. Ntangu yayi, beto tala mwa bifu ya Yehova yina nge lenda zonzila na bana ya nge ntangu nge ke lakisá bawu bima yina Yehova yidikaka.

11. Wa’ faso bibuti lenda sadisa bana ya bawu na kutala ti Yehova ke zolá beto?

¹¹ Samu na kusadisa bana ya nge na kutala luzolo ya Yehova, nge lenda lakisa bawu faso bibulu ke kipeke bana ya bawu na luzolo nyonso. (Mat. 23:37) Nge lenda lakisa mpe bawu ti Yehova yidiká bima ya mutindu na mutindu. Karina yina beto me zonzila, me zonza: “Ntangu beto vandá tambulá, mama ya munu vandá zonzá na munu na kubaka ntangu mpe kutala mutindu bafololo ke ve faso mosi, mpe faso kitoko ya yawu ke lakisá luzolo ya Yehova. Bubu yayi, mu ke baká kaka ntangu na kutala mbote-mbote bafololo. Mpe mu ke talá ti ya ke ve faso mosi. Ntangu mu ke talak’ yawu, ya ke bambulá munu ti Yehova ke zolá beto mingi.”

12. Wa’ faso bibuti lenda sadisa bana ya bawu na kutala ti Yehova ke na ndwenga? (Nkunga 139:14) (Tala mpe kizizi.)

¹² Sadisa bana ya nge na kutala ndwenga ya Yehova. Ntembe ve, Yehova me lutila beto nyonso na ndwenga. (Rom. 11:33) Nge lenda lakisa bana ya nge faso maza ke kwendá na zulu mpe ke kumá matuti, mpe na manima ya ke ve mpasi na matuti yango na kukwenda na bisika ya nkaka. (Yobi 38:36, 37) Nge lenda zonzila mpe bawu mutindu ya ngitukulu yina Nzambi salá nzutu ya muntu. (Tanga Nkunga 139:14.) Tala faso tata mosi na nkumbu ya Vladimir salak’ yawu. Yandi me zonza: “Kilumbu mosi, mwana ya beto ya bakala bwá na vélo mpe yandi lwalaka. Na manima ya mwa bilumbu, mputa yango belukaka. Munu na kento ya munu, beto zonzilak’ yandi ti Yehova yidiká nzutu ya beto na makoki ya kubeluka yawu mosi. Beto lakisak’ yandi ti ya ke ve faso mosi na bima yina bantu salaka. Na kifwani, ntangu camion ke kufwaka, ya ke yidamá ve yawu mosi. Mambu yayi sadisá mwana ya beto na kutala ti Yehova ke na ndwenga mingi.”

13. Wa’ faso bibuti lenda sadisa bana ya bawu na kutala ngolo ya Yehova? (Izaya 40:26)

 ¹³ Yehova ke zonzá na beto na kunanguna meso na zulu mpe kukanisa na ngolo ya yandi ya nene. Ni ngolo yayi ke salá ti mosi na mosi ya bima yina yandi yidiká vanda na kisika ya yawu. (Tanga Izaya 40:26.) Nge lenda zonza na bana ya nge na kutala na zulu, mpe kukanisa na bima yina ba ke na talaka. Tingting, mpangi mosi ya kento ya Taiwan, ke na zabá dyaka mambu yina salamá ntangu yandi vandá mwana ya fioti: “Kilumbu mosi, mama ya munu natá munu na kisika mosi samu na kulutisa mpimpa na ngaanda. Mpe samu ba lampadaires vandá ve kuna, beto vandá tala bambwetete mingi. Na ntangu yina, mu vandá na boma ti mu ke lenda ve kubikana ya kukangama na Yehova samu bampangi ya munu ya lukolo vandá sosa kunata munu na kusala bamambu ya yimbi. Mama ya munu sadisá munu na kukanisa na ngolo yina Yehova sadilá na kuyidika bambwetete nyonso, mpe na kuzimbana ve ti yandi lenda sadila ngolo ya yandi samu na kusadisa munu na kubwa ve. Na manima, ntangu beto vutuká, mu vandá na nsatu ya kuzaba dyaka mingi Yehova, mpe nsatu ya munu ya kusadila yandi kumá dyaka ngolo.”

14. Wa’ faso bibuti lenda sadila bima yina Yehova yidiká samu bana ya bawu tala ti yandi ke Nzambi ya kilengi?

¹⁴ Bima yina Yehova yidiká ke lakisá ti yandi ke muntu ya kilengi, mpe yandi zola ti beto vanda na kilengi. Bantu ya mayela me kwiza tala ti bibulu mingi zola kusakana, ya vanda bandeke mpe bambisi. (Yobi 40:20) Bana ya nge ke seká kwandi ntangu ba ke talá bibulu yina ke na sakanaka? Ntangu ya nkaka, ya ke sekisá bawu na kutala nyawu yina ke na sakaná na kima yina ba me pesa yandi, to bana ya yimbwa yina ke na sakaná bawu na bawu. Kilumbu ya nkaka yina bana ya nge ke tala kibulu yina ke na salá kima yina ke sekisa bawu, nge lenda zonza na bawu ti beto ke sadilá Nzambi ya kilengi.​—1 Tim. 1:11.

15. Yinki bibuti lenda sala samu na kunata bana ya bawu na fungula bawu ntima? (Bingana 20:5) (Tala mpe kizizi.)

¹⁵ Ntangu ya nkaka, bibuti lenda tala ti ya ke mpasi na bana na kuzonza na bawu bamambu yina ba ke kutaná na yawu. Kana ya ke mpe mpasi samu na nge, ya lenda lomba nge nata bana ya  nge na kubasisa bamambu yina ba ke na yawu na ntima. (Tanga Bingana 20:5.) Bibuti ya nkaka ke talá ti ya ke ve mpasi na kusala yawu ntangu ba ke lutisá ntangu na bana ya bawu na kutala bima yina Nzambi yidikaka. Samu na yinki? Samu ti na ntangu yina, ya ke ve na bamambu mingi yina ke salá ti makanisi ya bibuti mpe bana vanda ve kisika mosi. Masahiko, tata mosi yina ke vandá na Taiwan me zonza kima ya nkaka yina ke salak’ yawu: “Ntangu beto ke vandá na ngaanda na bana ya beto, na kutambulá na bamongo to kukwenda pene-pene na nzadi ya mungwa, ba ke vandá na kizunu. Na yawu, ya ke ve mpasi na beto na kunata bawu na kufungula beto ntima ya bawu.” Katya, yina beto me zonzila, me zonza: “Ntangu mu vandá katuká na lukolo, mama ya munu vandá natá munu na kisika mosi ya kitoko. Samu kisika yina vandá na kizunu, ya vandá ve mpasi na munu na kuzonzila yandi bamambu yina salamá na lukolo, mpe bamambu yina mu vandá na yawu na ntima.”

16. Wa’ faso makanda lenda sadila bima yina Yehova yidiká samu na kulutisa ntangu?

¹⁶ Bantu ya dikanda lenda lutisa bantangu ya mbote ntangu ba ke talá bima yina Yehova yidikaka. Ya ke sadisa bawu na kukulisa luzolo na kati ya bawu. Biblia ke zonzá ti ya ke na “ntangu ya kuseka” mpe ‘ntangu ya kubina.’ (Lon. 3:1, 4, nyp.) Yehova yidiká bisika mingi ya kitoko na ntoto. Na bisika yina, beto lenda sala bamambu yina beto ke zolaka. Makanda mingi ke zolá kulutisa ntangu na bamongo, na bwala, na nzadi ya mungwa, mpe na bisika yina bibulu kele. Bana ya nkaka ke zolá kukima, kusakana na bisika ya kitoko, kutala bibulu, to kuyobila na bamaza ya nene. Ya ke na bima mingi yina beto lenda sala samu na kusepela na bima yina Yehova yidikaka.

17. Samu na yinki bibuti me bonga kusadisa bana ya bawu na kusepela na bima yina Nzambi yidikaka?

¹⁷ Na yinza ya malu-malu, bibuti mpe bana ke sepela na bima yina Yehova yidiká na mutindu yina ba ke salá ve yawu bubu yayi. Na ntangu yina, beto ke vanda ve na boma ya bibulu, mpe bawu mpe ke kima ve beto. (Iza. 11:6-9) Beto ke vanda na ntangu nyonso samu na kusepela na bima yina Yehova yidikaka. (Nku. 22:26) Kasi bibuti, beno vingila ve ntangu yina samu na kusadisa bana ya beno na kusepela na bima yina Yehova yidikaka. Kana nge sadila bima yina Yehova yidiká samu na kulonga bana ya nge na yina me tadila Yehova, ntangu ya nkaka ba ke zonza mutindu mfumu Davidi: ‘O Yehova, ya kele ve na kisalu yina me fwanana na bisalu ya nge.’​—Nku. 86:8.