1. Yinki ke pesa beto kuraje si beto ke na tala nete beto ke kaka beto mosi to si bampasi ya beto ke na manisa ve? (Nkunga 118:5-7)

TANGU ya nkaka nge ke talá nete nge ke kaka nge mosi na mantwala ya bamambu ya nge? Bantu mingi ke vandá na makanisi yayi, ata bisadi ya Yehova. (1 Mf. 19:14) Si dikanisi yayi me kwizila nge, kuzimbana ve promese yayi Yehova me pesa beto: ‘Mu ke manga nge ata fioti ve, mpe mu ke bika nge ata fioti ve.’ Na yawu, beto lenda zonza na konfianse nyonso: “[Yehova ke sadisá munu], mu ke vanda ve na boma.” (Ebr. 13:5, 6) Apotre Paul soniká mambu yayi na bakristo ya Judée na 61 N.B. Yandi zonzilá bawu mambu yina ke na Nkunga 118:5-7.—Tanga.

2. Yinki beto ke zonzila na artikle yayi, mpe samu na yinki?

² Faso muntu yina soniká Bankunga, Paul zabá ti Yehova ke muntu yina ke sadisá. Na kifwani, bamvula zole avant yandi sonika mukanda na Baebre, Paul vuuká na mupepe mosi ya ngolo yina salamá ntangu yandi vandá sala voyaje na lamer. (Bis. 27:4, 15, 20) Na kati ya voyaje yina mpe avant, Yehova lakisá na Paul ti yandi vandá sadisa yandi na bafaso mingi. Beto ke Tala ti Yehova sadisá Paul na nzila ya Yesu mpe ba-ange, na nzila ya bantu yina vandá ba-otorite mpe bampangi ya yandi bakristo. Kutala bamambu yina kuminá Paul na luzingu ya yandi, ke kulisa konfianse ya beto na promese ya Yehova ya kupesa bareponse na balusambu ya beto.

3. Yinki Paul yufulá, mpe samu na yinki?

³ Paul vandá na nsatu ba sadisa yandi. Pene-pene na mvula  56 N.B., bantu mingi yina vandá na nkele, basisá yandi na temple ya Jeruzalem mpe sosá kufwa yandi. Kilumbu yina landá, ntangu ba natá Paul na mantwala ya tribunal ya bajwif, ya bikaná fioti ba kufwa yandi. (Bis. 21:30-32; 22:30; 23:6-10) Kilumbu yina, ntangu ya nkaka Paul yufulá: ‘Tii wapi ntangu mu ke kontinye kukanga ntima na mantwala ya bankwamusu yayi?’

4. Wa’ faso Yehova sadilá Yesu samu na kusadisa Paul?

⁴ Wa’ faso Yesu sadisá Paul? Na mpimpa ya kilumbu yina ba kangá yandi, “Mfumu,” Yesu, talaná na Paul mpe zonzá: ‘Vanda na kuraje! Faso nge zonzila nkumbu ya munu na Jeruzalem, faso mosi mpe, nge me lunga kuzonzila nkumbu ya munu na Rome.’ (Bis. 23:11) Ya vrai, mambu yayi pesá Paul kuraje! Yesu zonzá na Paul na kuzonzila nkumbu ya yandi na Rome faso yandi salak’ yawu na Jeruzalem. Na yawu, yandi pesá Paul promese ti yandi ke bumba yandi tii ntangu yandi ke kuma na Rome. Ntangu yandi kuwa promese yayi, Paul kumá na konfianse faso mwana yina ke na kati ya maboko ya papa ya yandi.

5. Wa’ faso ange mosi sadisá Paul? (Tala foto ya kuverture.)

⁵ Wapi mambu ya nkaka vandá kwamisa Paul? Bamvula zole na manima ya bamambu yina salamá na Jerusalem, Paul baká bato samu na kukwenda na Italie. Na kati ya voyaje, mupepe ya nene zola dyamisa bato ya bawu. Ba yina nyonso vandá na kati ya bato, vandá kanisa ti ba ke kufwa. Kasi, Paul vandá ve na boma. Samu na yinki? Yandi zonzá na bawu: ‘Na mpimpa, Nzambi ya munu yina mu ke sadilá filisá ange mosi mpe ange zonzá na munu: kuvanda ve na boma Paul. Nge ke telama na mantwala ya Cesar mpe tala! ‘Samu na nge, Nzambi ke vuukisa bantu nyonso yina ke na nge na bato.’’ Samu na kupesa yandi kuraje, Yehova sadilá ange mosi na kuzonzila na Paul mambu yina yandi zonzilá deja yandi na nzila ya Yesu. Na manima, Paul kumá na Rome kaka faso Yehova pesá promese.—Bis. 27:20-25; 28:16.

6. Wapi promese ya Yesu ke pesá beto ngolo, mpe samu na yinki?

⁶ Wa’ faso Yesu ke sadisá beto? Yesu ke sadisa beto faso yandi salá yawu na Paul. Na kifwani, Yesu pesa promese yayi na ba yina nyonso ke vanda badisiple ya yandi: “Mu ke na beno bilumbu nyonso tii na nsuka ya yinza.” (Mat. 28:20) Mambu yina Yesu zonzá ke pesá beto ngolo. Samu na yinki? Samu ti bilumbu ya nkaka beto ke lendá ve kukanga ntima na mantwala ya bampasi. Ya ke talaná ntangu muntu yina beto ke zolá ke fwaka. Mpasi yina ya ke salá beto ke nsuka ve kaka na mwa bilumbu, kasi ya lenda sala bamvula. Ba ya nkaka  ke na lutisá bantangu ya mpasi samu ba me nuna to samu ntima ya bawu ke ya kufuluka na basusi. Na nyonso, beto ke zwá ngolo ya kukanga ntima samu beto zaba ti, Yesu ke na beto “bilumbu nyonso,” ata na bilumbu ya mpasi.—Mat. 11:28-30.

7. Faso Luzabusu 14:6 me zonza yawu, wa’ faso Yehova ke sadisá beto bubu yayi?

⁷ Biblia ke zonzá na beto ti, Yehova ke na sadilá ba-ange samu na kusadisa beto bubu yayi. (Ebr. 1:7, 14) Na kifwani, ba-ange ke sadisá beto ntangu beto ke precheke ‘nsangu ya mbote ya Kimfumu’ na bantu ya ‘babwala nyonso, makanda nyonso mpe bandinga nyonso.’—Mat. 24:13, 14; tanga Luzabusu 14:6.

8. Wa’ faso Yehova sadilá komandant mosi ya bamilitere ya Rome samu na kusadisa Paul?

⁸ Wa’ faso ba sadisá Paul? Beto vutuka dyaka na 56 N.B., Yesu me zonza na Paul ti yandi ke kwenda na Rome. Kasi, bajwif ya Jeruzalem me wisana samu na kufwa Paul. Ntangu komandant ya bamilitere ya Rome, Claude Lysias, kuwá mambu yina bajwif zolá sala na Paul, yandi sadisak’ yandi. Samu na kubumba luzingu ya Paul, Claude filisá yandi na bamilitere mingi na bwala mosi ya ntama, na 105 km na Jeruzalem, na Césarée. Kuna, Guvernere Felix zonzá na bamilitere, ba bumba Paul na ‘yinzo ya Herode.’ Kote yina Paul vandá, bajwif lenda kufwa ve yandi.—Bis. 23:12-35.

9. Wa’ faso Guvernere Festus sadisá Paul?

⁹ Na manima ya bamvula zole, Paul vandá kaka na boloko na Césarée. Felix vandá dyaka ve guvernere, ni Festus baká plase ya yandi. Bajwif lombá na Festus, yandi nata Paul na Jeruzalem samu bajuje yandi. Kasi Festus mangaka. Guvernere zabá ti bajwif ‘wisaná samu na kufwa Paul na nzila.’—Bis. 24:27–25:5.

10. Yinki Guvernere Festus salá ntangu Paul lombá bajuje yandi na Cesar?

¹⁰ Na manima, jujema ya Paul salamá na Césarée. Samu Festus vandá na nsatu ‘bajwif zola yandi’, yandi yufulá Paul: “Nge zola kukwenda na [Jeruzalem] samu [bajuje] nge na mantwala ya munu?” Paul zabá ti na Jeruzalem, bajwif ke kufwa yandi. Yandi zabá mpe yinki ya kusala samu na kubumba luzingu ya yandi, mpe kukontinye kisalu ya yandi ya predikasion: ya bonga yandi kwenda na Rome. Yandi zonzá: “Mu ke na lombá ti [Cesar juje munu]!” Na manima ya kuwa ba yina vandá pesak’ yandi bakonseye, Festus zonzá na Paul: “Nge me lomba ti [Cesar juje nge, na yina, nge] ke kwenda na mantwala ya yandi.” Desizion ya Festus ya kufilisa Paul na Rome, vuukisá Paul na maboko ya ba-enemi ya yandi. Na Rome, Paul zola vanda ntama na ba yina vanda sosa kufwa yandi.—Bis. 25:6-12.

11. Wapi mambu ya kitoko yina profete Izaya zonzá ntangu ya nkaka Paul kanisá na yawu?

¹¹ Avant yandi sala voyaje ya yandi samu na Italie, ntangu ya nkaka Paul vandá kanisa na mambu yina profete Izaya soniká samu na kukebisa ba-enemi ya Yehova: ‘Beno lenda wisana samu na kusala mambu ya yimbi, kasi ya ke simba ve! Beno zonza yina beno lenda zonza, kasi ya ke salama ve, samu Nzambi ke na beto!’ (Iza. 8:10) Paul zabá ti, Nzambi vandá sadisa yandi, mpe ya vandá pesa yandi ngolo ya kukanga ntima na mantwala ya bampasi yina lenda kumina yandi.

12. Wa faso Julius bakilá Paul, mpe samu na Paul nani vandá sadisa yandi?

¹² Na 58 N.B., Paul bandá voyaje yina zola nata yandi na Italie. Samu yandi vandá prizonye,  ba pesá Paul na maboko ya Julius, mosi ya bamfumu ya bamilitere ya Rome. Samu Paul vandá na maboko ya yandi, Julius vandá na ngolo ya kusala yandi mambu ya mbote to ya yimbi. Kasi, yinki yandi salá? Ntangu ba kumá na bwala ya ntete yina ba zolá pema, ‘Julius lakisá Paul ntima ya mbote mpe bika yandi kwenda bwabana bampangi ya yandi.’ Na manima, Julius vuukisá luzingu ya Paul. Na wa’ faso? Basoda zola kufwa baprizonye nyonso yina vandá na kati ya bato, kasi Julius niminá bawu. Samu na yinki? Yandi ‘baká desizion ya kubumba luzingu ya Paul.’ Na nyonso, Paul zaba ti, ni Yehova vandá sadila Julius samu na kusadisa yandi mpe kubumba yandi.—Bis. 27:1-3, 42-44.

13. Wa’ faso Yehova lenda sadila bantu yina ke na otorite?

¹³ Wa’ faso Yehova ke sadisa beto? Samu na kulungisa volonte ya yandi, Yehova lenda sadila mpeve ya yandi samu na kunata bantu yina ke na otorite na kusala mambu yina yandi me zola. Mfumu Salomon soniká: ‘Ntima ya mfumu ke faso maza na diboko ya Yehova. Yandi ke natak’ yawu kisika yina yandi zola.’ (Bin. 21:1) Yinki verse yayi zola zonza? Bantu ke yidiká bakanivo samu na kunata maza kote yina ba zola ya kwenda. Faso mosi mpe, Yehova lenda sadila mpeve ya yandi samu na kunata ba-otorite na kusala volonte ya yandi. Na yawu, bantu yina ke na otorite, lenda baka badesizion yina ke sadisa bisadi ya Nzambi.—Tala Esdrasi 7:21, 25, 26.

14. Faso me zonza Bisalu 12:5, samu na ba nani mpe beto lenda sambila?

¹⁴ Yinki beto lenda sala? Beto lenda sambila samu na ‘bamfumu mpe ba yina nyonso ke na otorite,’ ntangu ba ke baka badesizion yina me tadila bisalu ya beto ya kimpeve. (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11) Faso bakristo ya ntete, beto mpe ke sambilá mingi Nzambi samu na bampangi ya beto yina ke na boloko. (Tanga Bisalu 12:5; Ebr. 13:3) Dyaka, beto lenda sambila samu na ba-gardien yina ke bumbá baboloko yina bampangi ya beto kele. Beto ke lomba na Yehova na kunata bawu na kulakisa ntima ya mbote na bampangi ya beto, faso Julius salak’ yawu na Paul.—Bis. 27:3.

15-16. Wa’ faso Yehova sadilá Aristarke na Luke na kusadisa Paul?

¹⁵ Wa’ faso ba sadisá Paul? Na voyaje yina vanda nata yandi na Rome, Yehova sadilá mingi bakristo ya nkaka samu na kusadisa Paul.  Beto tala mwa ba-ekzample yina ke na lakisak’ yawu.

¹⁶ Bakamarade ya Paul zole, Aristarke na Luke, baká desizion ya kusala voyaje na yandi. * Biblia ke zonzá ve ti Yesu pesa mpe na Aristarke mpe Luke promese yina yandi pesá na Paul, ya kubumba yandi tii yandi ke kuma na Rome. Ata faso yina, ba vandá ve na boma ya kusala voyaje ya yinda yina na zulu ya lamer. Ba sala yawu samu na kusadisa Paul. Kaka ntangu ba kumá ntama na voyaje ya bawu, ba kwiza zaba ti Yehova zolá bumba mpe luzingu ya bawu. Na yawu, na Césarée, ntangu Paul tala Aristarke na Luke kukota na bato yina vandá nata yandi na Rome, yandi sambilá Yehova mpe vutulá matondo samu bampangi yayi vandá na kote ya yandi.—Bis. 27:1, 2, 20-25.

17. Wa’ faso Yehova sadilá bampangi ya bimvuka samu na kusadisa Paul?

¹⁷ Bampangi ya bimvuka sadisá Paul bambala mingi na voyaje ya yandi. Na kifwani, ntangu ba kumá na bwala ya Sidon, Julius biká Paul ‘kwenda tala bampangi ya kimvuka yina, samu ba kipe yandi.’ Mpe na manima, na bwala ya Puteoli, Paul na bampangi yina vandá sala voyaje na yandi, ‘talá bampangi ya kimvuka ya bwala yina mpe bampangi yango lombá na bawu na kusala bilumbu 7 na bawu.’ Ntangu ba lungisá bansatu ya Paul mpe ya bampangi yina vandá na yandi, Paul kabulá na bawu masolo yina pesá bawu kilengi. (Tala Bis. 15:2, 3.) Na manima, Paul na bampangi yina vandá na yandi, kontinyeke voyaje ya bawu.—Bis. 27:3; 28:13, 14.

18. Yinki natá Paul na kuvutula matondo na Nzambi mpe na kuvanda na kuraje?

¹⁸ Ntangu bato yina vandá nata bawu kumá pene-pene na Rome, ntangu ya nkaka Paul vandá kanisa na mukanda yina yandi soniká na kimvuka ya Rome. Na mukanda yango yandi zonzá na bawu: ‘Depuis bamvula mingi, mu ke na nsatu ya kukwiza tala beno’ (Rom. 15:23) Kasi, yandi vandá zaba ve ti, yandi zolá kuma kuna faso prizonye. Ya pesá yandi kuraje mingi  ya kutala faso bampangi ya Rome kwizá vingila yandi na nzila samu na kuyamba yandi! ‘Ntangu Paul talá bawu, yandi vutulá matondo na Nzambi mpe kuzwá kuraje.’ (Bis. 28:15) Nge me tala ti Paul me pesa mersi na Nzambi samu na bampangi yina kwiza talá yandi. Samu na yinki yandi salá yawu? Samu yandi zabá ti, Yehova vandá sadisa yandi na manima ya bampangi yina.

19. Faso me zonza 1 Piere 4:10, wa’ faso Yehova lenda sadila beto samu na kusadisa bampangi yina ke na lutisá bantangu ya mpasi?

¹⁹ Yinki beto lenda salá? Nge zaba bampangi ya kimvuka ya nge yina ke maladi to ke na lutisá bantangu ya mpasi? Ya ke na ba yina me fwidila muntu yina ba ke zolaka. Si nge me wá ti mpangi mosi ke na lutisá bantangu ya mpasi, nge lenda lomba na Yehova sadisa nge na kuzonza to na kusala kima ya mbote samu na yandi. Mambu yina nge ke zonza mpe ke sala, lenda vanda yina mpangi ke na yawu nsatu. (Tanga 1 Piere 4:10.) * Ba yina beto ke sadisa, ke tala faso promese ya Yehova yayi ke lunganá na bawu: ‘Mu ke manga nge ata fioti ve, mpe mu ke bika nge ata fioti ve.’ Kusadisa bampangi ke pesa beto mpe vrai kilengi!

20. Samu na yinki beto lenda zonza na konfianse nyonso: ‘Yehova muntu ke sadisá munu’?

²⁰ Faso Paul na bampangi yina salá voyaje na yandi, beto mpe lenda bwabana na bamambu ya mpasi. Kasi samu Yehova ke na beto, beto ke na kuraje. Yandi ke sadilá Yesu mpe ba-ange samu na kusadisa beto. Dyaka, samu na kulungisa volonte ya yandi, Yehova lenda sadila ba-otorite samu na kusadisa beto. Mingi na kati ya beto me talá deja faso Yehova me sadilá mpeve ya yandi ya santu samu na kunata bampangi ya nkaka na kusadisa beto. Na yawu, faso Paul, beto ke na rezon ya mbote ya kuzonza na konfianse nyonso: ‘Ni Yehova muntu ke sadisá munu, mu lenda vanda ve na boma. Yinki muntu lenda sala munu?’—Heb. 13:6.