1. Yinki Yehova zola beto sala?

LUZOLO ya kukwikama ke mfunu mingi na meso ya Yehova. (Oze 6:6) Yandi zola bisadi ya yandi tadila kifu yayi faso yandi ke talak’ yawu. Na nzila ya profete Mika, Yehova me zonza na beto na ‘kuzola luzolo ya kukwikama.’ (Mika 6:8, nyp) Samu na kusadila yina yandi me zonza, beto tala ntete yinki beto zolá zaba na yina me tadila luzolo ya kukwikama.

2. Luzolo ya kukwikama ke yinki?

² Luzolo ya kukwikama ke yinki? Ba-mot ‘luzolo ya kukwikama’ ke talaná bambala mingi na kati ya Traduction du monde nouveau. Yinki ya zola zonza? Muntu ke lakisá luzolo ya kukwikama ntangu yandi ke zolá muntu ya nkaka, ke biká ve kuzola yandi mpe ke vandá kaka ya kukangama na yandi. Yehova me lutila bantu nyonso na kulakisa luzolo yayi. Na artikle yayi, beto ke zonzila wa’ faso Yehova ke lakisak’ yawu na bantu. Na artikle ke landa, beto ke tala wa’ faso bisadi ya Yehova lenda landa kifwani ya yandi mpe kulakisa luzolo ya kukwikama na bampangi.

3. Yinki Yehova zonzilá Moyize samu na bifu ya yandi?

³ Mwa ntangu fioti na manima ya kubasika ya Izraele na Égypte, Yehova zonzilá na Moyize bunene ya nkumbu ya yandi mpe bifu ya yandi. Yandi zonzá: ‘Yehova, Yehova, Nzambi yina ke talá bantu mawa mpe ke kuwá bawu kyadi, yandi ke dasuká ve na mbangu mpe ke ya kufuluka na luzolo ya kukwikama mpe tsyeleka, yandi ke lakisá mafunda ya bantu luzolo ya  kukwikama, yandi ke lemvokilá foti, mambu ya yimbi, mpe disumu.’ (Bas. 34:6, 7) Na baverse yayi, Yehova lakisá na Moyize kima mosi ya kitoko samu na luzolo ya yandi ya kukwikama. Wapi yina ke kima yango?

4-5. a) Yinki Yehova zonzá samu na yandi mosi? b) Na wapi byuvu beto ke kuzwa bamvutu?

⁴ Yehova suká ve kaka na kuzonza ti yandi ke na luzolo ya kukwikama. Kasi yandi zonzá ti yandi ke ‘ya kufuluka na luzolo ya kukwikama.’ Ba-mot ‘ya kufuluka na luzolo ya kukwikama’ ke talaná bambala mingi na kati ya Biblia. (Kut. 14:18; Neh. 9:17; Nku. 86:15; 103:8; Yoe. 2:13; Yona 4:2) Bambala nyonso, ba ke sadilá yawu kaka samu na Yehova, kasi na bantu ve. Samu na yinki na kati ya Biblia Yehova ke lakisá bambala mingi ti yandi ke ‘ya kufuluka na luzolo ya kukwikama?’ Samu kifu yango ke na valere ya mingi na meso ya yandi. * Ni na yawu, Mfumu David zonzá: ‘O Yehova, luzolo ya nge ya kukwikama ke kumá tii na zulu [. . .] O Nzambi, luzolo ya nge ya kukwikama ke mfunu mingi! Na mpewo ya mapapu ya nge, bana ya bantu ke kwizá bumbana.’ (Nku. 36:5, 7) Mutindu David, nge mpe ke sepelà kwandi na luzolo ya Nzambi ya kukwikama?

⁵ Samu na kuzaba mbote-mbote yinki luzolo ya kukwikama zola zonza, beto pesa bamvutu na byuvu zole yayi: Na banani Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama? Mpe wapi bambote luzolo ya kukwikama ya Yehova ke natiná beto?

6. Na banani Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama?

⁶ Na banani Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama? Biblia ke zonzá ti beto lenda zola bima mingi, faso “kisalu ya bilanga,” ‘vinu mpe mafuta,’ ‘disipline,’ ‘luzabu,’ ‘mayela’ mpe bima ya nkaka. (2 Ns. 26:10; Bin. 12:1; 21:17; 29:3) Kasi, luzolo ya kukwikama, ba ke lakisá ve yawu na bima, kaka na bantu. Luzolo ya Yehova ya kukwikama, yandi ke lakisá ve yawu na bantu nyonso. Yandi ke lakisak’ yawu na ba yina ke na kindiku ya ngolo na yandi. Yehova ke na dikanisi ya mbote samu na bandiku ya yandi mpe yandi ke bika ve kuzola bawu.

7. Wa’ faso Yehova me lakisa luzolo na bantu nyonso?

⁷ Yehova ke zolá bantu nyonso. Yesu zonzá na bakala mosi na nkumbu ya Nicodème: “Ya [tsyeleka], Nzambi [zolá] mingi bantu. Ni yawu yina, yandi [filisá mwana] ya yandi kaka mosi, samu ti konso muntu yina ke [lakisa kiminu na] yandi kufwa ve, kasi kuzwa luzingu  ya [ntangu nyonso].”—Yoa. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. a) Samu na yinki Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama kaka na bisadi ya yandi? b) Yinki beto mase zonzila?

⁸ Faso beto me zonzila yawu, Yehova ke lakisá Luzolo ya kukwikama kaka na bisadi ya yandi, samu ba ke na kindiku ya ngolo na yandi. Yinki ke na natá beto na kuzonza yawu? Beto tala yinki mfumu David mpe profete Danyele zonzá. David zonzá: ‘Kubika ve kulakisa luzolo ya nge ya kukwikama na bantu yina me zaba nge.’ ‘Luzolo ya kukwikama ya Yehova ke mvula na mvula na bantu yina ke talá boma ya yandi.’ Mpe Danyele zonzá: ‘O Yehova Nzambi ya tsyeleka [. . .] yina ke lakisá luzolo ya kukwikama na bantu yina ke zolá yandi mpe ke zitisá misiku ya yandi.’ (Nku. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Na baverse yayi beto me tala ti Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama na bisadi ya yandi samu ba zaba yandi, ba ke na boma ya yandi, ba ke zolak’ yandi mpe ba ke landá misiku ya yandi. Yehova ke lakisá kifu yayi kaka na ba yina ke sadilak’ yandi na faso ya mbote.

⁹ Ntangu beto vandá sadila ntete ve Yehova, yandi vandá zolá beto kaka faso yandi ke zolá bantu nyonso. (Nku. 104:14) Kasi bubu yayi, samu beto me banda kusadila yandi, yandi lenda lakisa beto mpe luzolo ya yandi ya kukwikama. Ni na yawu, Yehova me zonza na bisadi ya yandi: ‘Luzolo ya munu ya kukwikama samu na nge ke katuka ve.’ (Iza. 54:10) David yandi mosi kwizá tala ti, ‘Yehova ke bakila muntu ya yandi ya kukwikama na mutindu ya kuswaswana.’ (Nku. 4:3) Kuzaba mambu yayi zolá nata beto na kusala yinki? Muntu mosi yina soniká Bankunga zonzá: ‘Konso muntu yina ke mayela ke tala mambu yayi, mpe yandi ke tadila mbote-mbote mambu ya Yehova yina ke lakisa luzolo ya kukwikama.’ (Nku. 107:43) Na mambu yayi na yintu, beto zonzila bafaso tatu yina bisadi ya Yehova ke kuzwá bambote na luzolo ya yandi ya kukwikama.

10. Yinki ya ke salá beto na kuzaba ti Yehova ke bika ve kuzola beto? (Nkunga 31:7)

¹⁰ Luzolo ya Nzambi ya kukwikama ke suká ve. Ni yina Nkunga 136 ke lakisá bambala 26.  Na verse ya ntete, beto ke tangá: ‘Beno pesa Yehova matondo, samu yandi ke mbote; luzolo ya yandi ya kukwikama ke zingá ntangu nyonso.’ (Nku. 136:1) Baverse nyonso yina ke kwizá na manima ya verse yayi ke vutukilá kuzonza: ‘Samu luzolo ya yandi ya kukwikama ke zingá ntangu nyonso.’ Ntangu beto ke tangá baverse yayi, beto lenda tala bafaso mingi yina Yehova ke biká ve kulakisa luzolo ya yandi ya kukwikama. Samu ya ke vutukilá kuzonza ‘samu luzolo ya yandi ya kukwikama ke zingá ntangu nyonso,’ ya ke na lakisá bisadi ya Nzambi ti luzolo ya yandi samu na bawu ke suka ve. Ya ke na pesá beto ngolo na kuzaba ti Yehova lendá bika ve kuzola bisadi ya yandi. Yandi ke vanda kaka ya kukangama na bawu, mingi-mingi ntangu bampasi ke kuminá bawu. Bambote yina beto ke na zwá: Kuzaba ti Yehova ke bika ve kuzola beto ke pesá beto kilengi mpe ngolo. Ya ke sadisá beto na kulemba ve na kati ya bampasi mpe na kubika ve kutambula na nzila ya luzingu.—Tanga Nkunga 31:7.

11. Faso ke zonzak’ yawu Nkunga 86:5, yinki ke natá Yehova na kulemvokila?

¹¹ Luzolo ya kukwikama ke natá Nzambi na kulemvokila. Ntangu muntu yina me sala disumu ya ngolo ke balulá ntima mpe ke biká mambu ya yimbi yina yandi salá, luzolo ya kukwikama ke natá Yehova na kulemvokila yandi. David zonzá samu na Yehova: “Yandi me sadila beto ve mambu na kutadila masumu ya beto, yandi me [vutula mpe ve beto] mambu yina me fwana na [bafoti] ya beto.” (Nku. 103:8-11) David zabá mawa yina lenda vanda na ntima ya muntu yina me sala disumu. Yandi zabá mpe kilo yina yandi ke natá samu yandi ke dyaka ve na kizunu ya ntima. Kasi, yandi kwizá zaba ti Yehova ke ‘ya kuyidama na kulemvokila.’ Yinki ke natá Yehova na kulemvokila? Beto lenda zaba yawu na Nkunga 86:5. (Tanga.) Faso David zonzak’ yawu na lusambu, Yehova ke lemvokilá samu yandi ke ya kufuluka na luzolo ya kukwikama samu na ba yina ke bondilak’ yandi.

12-13. Si beto ke ya kulemba samu na masumu yina beto salá na ntama, yinki ke sadisa beto?

¹² Ntangu beto ke salá disumu, ya ke mbote beto nyonga bamambu yina beto me sala. Kusala yawu lenda nata beto na kubalula ntima mpe kusosa kuyidika bamambu. Kasi, bisadi  ya Yehova ya nkaka yina salá disumu ya ngolo na ntama ke vandá ve na kizunu na ntima, ata ba lombá mulemvo mpe Yehova lemvokilá bawu. Si nge mpe ke na nwaná na makanisi ya faso yayi, kuzaba ti Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama na bisadi ya yandi, lenda sadisa nge.

¹³ Bambote yina beto ke na zwá: Ata beto ke bantu ya masumu, beto lenda sadila Yehova na ntima ya kizunu, samu ‘menga ya mwana ya yandi Yesu ke katulá masumu nyonso ya beto.’ (1 Yoa. 1:7) Ntangu nge ke ya kulemba samu na masumu ya nge, kuzimbana ve ti Yehova ke na nsatu ya kulemvokila nge si nge me balula ntima. Tala yinki David zonzá samu na luzolo ya Yehova ya kukwikama mpe nsatu ya yandi ya kulemvokila. Yandi soniká: ‘Mutindu zulu ke ya kunanguka kuluta ntoto, mutindu mosi, luzolo ya yandi ya kukwikama ke nene samu na bantu yina ke talá boma ya yandi. Mutindu kisika yina ntangu ke basiká ke ntama na kisika yina ntangu ke lalá, mutindu mosi mpe, yandi me tulá mambu ya beto ya yimbi ntama na beto.’ (Nku. 103:11, 12) Yehova ‘ke lemvokilá na luzolo nyonso.’—Iza. 55:7.

14. Wa’ faso David lakisá mutindu luzolo ya Yehova ya kukwikama ke bumbá beto?

¹⁴ Luzolo ya Nzambi ya kukwikama ke bumbá kimpeve ya beto. Na lusambu, David zonzá: ‘Nge ke kisika ya kubumbana samu na munu; nge ke bumba munu na bampasi. Nge ke zunga munu na milolo ya kiese ya luvukusu [. . .] Muntu yina ke tulá ntima na Yehova, luzolo ya yandi ya kukwikama ke zungá yandi.’ (Nku. 32:7, 10) Na ntangu ya Biblia, ba-mur ya yinda vandá bumbá bantu yina vandá zingá na babwala. Faso mosi mpe, luzolo ya Yehova ya kukwikama ke bumbá kimpeve ya beto na babima nyonso yina lendá bebisa kindiku ya beto na yandi. Dyaka, luzolo ya Yehova ya kukwikama ke natá Yehova na kuvanda pene-pene na beto.—Yer. 31:3.

15. Samu na yinki luzolo ya Yehova ya kukwikama ke mutindu kisika ya kubumbana?

¹⁵ David sadilá kifwani ya nkaka samu na kulakisa faso Yehova ke bumbá bisadi ya yandi. Yandi soniká: ‘Nzambi ke kisika ya munu ya kubumbana, Nzambi yina ke lakisá munu luzolo ya kukwikama.’ David zonzá mpe samu na Yehova: ‘Yandi ke luzolo ya munu ya kukwikama mpe kisika ya munu ya ngolo ya kubumbana, kisika ya munu ya kubumbana mpe mvukisi ya munu, kinwanunu yina ke bumbá munu mpe muntu yina mu ke bumbaná na yandi.’ (Nku. 59:17; 144:2) Samu na yinki David zonzá ti luzolo ya kukwikama ya Yehova ke faso kisika ya kubumbana mpe kisika ya ngolo ya kubumbana? Kote ni kote yina beto lenda vanda, ntangu nyonso yina beto ke vanda ya kukangama na Yehova, yandi ke pesa beto bima yina beto ke na yawu nsatu samu na kubumba kindiku ya beto na yandi. Ni mambu yayi mpe ke zonzá Nkunga 91. Muntu yina sonikak’ yawu zonzá: ‘Mu ke zonza na Yehova: “Nge ke kisika ya munu ya kubumbana mpe kisika ya munu ya ngolo ya kubumbana.”’(Nku. 91:1-3, 9, 14) Moyize mpe sadilá kifwani ya kisika ya kubumbana. (Nku. 90:1, nyp) Mpe, na nsuka ya luzingu ya yandi, yandi zonzilá kifwani ya nkaka ya kitoko na zulu ya kifwani yina. Yandi soniká: ‘Nzambi ke kisika ya kubumbana katuka bantangu ya ntama, maboko ya yandi ya ntangu nyonso ke na yisi ya nge.’ (Kul. 33:27) Ntangu verse yayi ke zonzá ti ‘maboko ya yandi ya ntangu nyonso ke na yisi ya nge,’ yinki ya zola zonza?

16. Wa’ faso Yehova ke sadisá beto? (Nkunga 136:23)

¹⁶ Ntangu beto ke ndimá ti Yehova lenda bumba beto, beto ke tekitá ve. Kasi, bantangu ya nkaka, beto ke vandá ya kulemba. Na bantangu  yina, yinki Yehova ke sala? (Tanga Nkunga 136:23.) Na luzolo nyonso, yandi ke pesa beto diboko samu na kutelemisa beto. (Nku. 28:9; 94:18) Bambote yina beto ke na zwá: Beto zaba ti beto lenda tula ntangu nyonso ntima ya beto na Yehova. Ya ke na sadisá beto na bafaso zole. Ya ntete, kote ni kote beto kele, beto ke na kisika ya kubumbana. Ya zole, Tata ya beto ya zulu ke kipeke beto.

17. Yinki luzolo ya Nzambi ya kukwikama ke natá beto na kundima? (Nkunga 33:18-22)

¹⁷ Faso beto me tala yawu, ntangu beto ke vandá na kati ya bampasi, beto zaba ti Yehova ke sala kima samu na beto. Yandi ke pesa beto nyonso yina beto ke na yawu nsatu samu na kuvanda kaka ya kukangama na yandi. (2 Ko. 4:7-9) Profete Yeremia zonzá: ‘Kana beto me manisa ve, ya ke samu na luzolo ya kukwikama ya Yehova, samu ntima ya yandi ya kyadi ke suká ve.’ (Bid. 3:22) Beto zaba ti Yehova ke bika ve kulakisa beto luzolo ya yandi ya kukwikama samu Biblia ke zonzá ti ‘meso ya Yehova ke talá bantu yina ke talá boma ya yandi, bantu yina ke vingilá luzolo ya yandi ya kukwikama.’—Tanga Nkunga 33:18-22.

18-19. a) Yinki beto me lunga kusimba? b) Yinki beto ke zonzila na artikle yina ke landa?

¹⁸ Yinki beto lenda simba na nyonso yina beto me zonza? Ntangu beto vandá sadila ntete ve Yehova, yandi lakisá beto luzolo yina yandi ke lakisá na bantu nyonso. Kasi, ntangu beto bandá kusadila yandi, beto kuzwá bambote ya luzolo ya yandi ya kukwikama. Ni luzolo yayi ke natá Yehova na kubumba beto na kati ya maboko ya yandi. Yandi ke vanda ntangu nyonso pene-pene na beto, mpe yandi ke lungisa dikanisi ya yandi samu na beto. Yandi zola ti beto vanda bandiku ya yandi kaka bubu yayi ve, kasi ntangu nyonso. (Nku. 46:1, 2, 7) Na yawu, mpasi ni mpasi yina lenda kumina nge, Yehova ke pesa nge ngolo yina nge ke na yawu nsatu samu na kuvanda kaka ya kukangama na yandi.

¹⁹ Beto me tala faso Yehova ke lakisá luzolo ya kukwikama na bisadi ya yandi. Yandi mpe ke na vingilá beto lakisa luzolo yayi na bampangi ya beto. Wa’ faso beto lenda sala yawu? Artikle yina ke landa ke zonzila mambu yango.