fungula samu na kutala yina ke na kati

Fungula batitre na bikapu

1923—Bamvula 100 me luta

1923—Bamvula 100 me luta

YINZO ya Kengidi ya 1 janvier 1923 zonzaka: “Mvula ya 1923 ke vanda na bamambu mingi ya kitoko. Ya ke bweso ya nene na kuzonza na ba yina ke na kutaná na bamambu ya mpasi ti, bilumbu ya mantwala ke vanda na bamambu ya kitoko.” Na mvula 1923, Balongoki ya Biblia sobá bamambu mingi na yina me tadila balukutakanu mpe kisalu ya kusamuna. Nyonso yayi salá ti bumosi kula.

BALUKUTAKANU KULISÁ BUMOSI YA BAMPANGI

Calendrier yina kele na baverse na banimero ya banzimbu

Na mvula yina, ya vandá na mwa bamambu kimvuka sobá samu na kukulisa bumosi. Ba bandá kutula baverse na kati ya Yinzo ya Kengidi, yina bampangi zolá sadila na Lukutakanu Lusambu, Kukembila mpe Bimbangi. Ba vandá salá balukutakanu yango konso lumingu. Ba salá mpe calendrier yina vandá na baverse ya kulongoka na lumingu, mpe nzimbu samu na kulongoka ya dikanda mpe kulongoka ya muntu na muntu.

Na balukutakanu ya bawu, Balongoki ya Biblia vandá salá “bimbangi.” Bimbangi yina vandá bamambu yina ba me kutana na kisalu ya kusamuna, kukembila Yehova na banzimbu, ata mpe balusambu. Mpangi Eva Barney yina kuzwá mbotokolo na 1923, ntangu yandi vandá na bamvula 15, zonzaka: “Kana nge vandá na nsatu ya kupesa kimbangi, nge ke telema mpe nge ke banda kuzonza ntete: ‘Matondo na Mfumu samu na nyonso ya kitoko yina yandi me sala samu na munu.’” Ya vandá na bampangi yina vandá zolá kusala yawu. Mpangi Barney zonzá dyaka: “Mpangi mosi ya kukula na nkumbu ya Godwin, vandá na bamambu mingi na kuvutula matondo na Mfumu. Kasi, ntangu kento ya yandi vandá tala ti mpangi yina vandá twadisa lukutakanu me lemba samu mpangi Godwin zonzá mingi, yandi vandá benda yandi kinkuti na malembe samu yandi vanda.”

Kilumbu mosi na ngonda, konso kimvuka vandá salá lukutakanu mosi Lusambu mpe Mikembo yina vandá ve mutindu mosi na yina ba vandá salá balumingu ya nkaka. Yinzo ya Kengidi ya 1 avril 1923 zonzá na yina me tadila lukutakanu yango: “Bimbangi zolá zonzila mingi bamambu yina ba me kutana na kisalu ya kusamuna mpe yina zolá kindisa basamuni. Beto ke na kundima ti bamambu yango ke sala ti bumosi kula mpe kindiku ya bampangi vanda ngolo.”

Balukutakanu yayi sadisá mingi mpangi Charles Martin yina vandá na Vancouver na Canada. Yandi vandá musamuni mpe yandi vandá na bamvula 19. Yandi zonzaka: “Balukutakanu yayi sadisá munu na kuzaba yinki mu ke zonza ntangu mu ke samuna yinzo na yinzo. Ntangu nyonso, bampangi vandá zonzila bamambu ba vandá kutana na yawu ntangu ba vandá samuna yinzo na yinzo. Ya vandá sadisa munu na kuzaba faso ya kupesa mvutu na ba yina ke manga kuwa beto.”

KISALU YA KUSAMUNA KULISÁ BUMOSI YA BAMPANGI

Bulletin ya 1 mai 1923

“Bilumbu ya kusamuna” sadisá bampangi na kuvanda na bumosi. Yinzo ya Kengidi ya 1 avril 1923, zonzaka: “Samu beto sala na bumosi, beto me soola kilumbu ya mardi 1 mai 1923, samu na kusamuna kintwadi beto nyonso. Na yawu, konso mardi ya ngonda, Balongoki nyonso ya Biblia me lunga kusala kisalu ya kusamuna.”

Ata Balongoki ya Biblia yina vandá bantwenya vandá lenda kusamuna. Mpangi ya kento Hazel Burford, yina vanda na bamvula 16 na ntangu yina, zonzaka: “Ya vandá na mukanda (bulletin) a kisika vandá ya kusonama bamambu ya kuzonza na kisalu ya kusamuna yina beto kangá na yintu. Mu vandá longok’ yawu na nkooko ya munu ya bakala samu mu lenda kusadila yawu na kisalu ya kusamuna.” Kasi ya kamwisá mpangi Burford na kutala ti mpangi mosi vandá zola ve yandi samuna. Yandi zonzaka: “Mpangi ya bakala mosi ya kukula vandá zola ata fioti ve mu sala kisalu ya kusamuna. Na ntangu yina, bantu mingi vandá zimbana ti, Balongoki ya Biblia nyonso, ya vanda ‘bantwenya ya babakala mpe ya bakento,’ me fwana kulonga nsangu ya mbote, samu na kukumisa Nzambi ya beto ya nene.” (Nku. 148:12, 13.) Mpangi Burford biká ve. Na manima yandi kuzwá bweso ya kusala kalasi ya zole ya lukole ya Galaad, mpe kwendá sala mutindu misionere na Panama. Na manima, bampangi yina, sobá faso ya bawu ya kutadila bamambu.

BALUKUTAKANU YA NENE KULISÁ BUMOSI YA BAMPANGI

Balukutakanu ya nene sadisá mpe na kukulisa bumosi na kati ya bampangi. Na balukutakanu ya nene, ba vandá soola mwa bilumbu samu na kusamuna. Na lukutakanu ya nene yina salamá na Winnipeg na Canada, ba soolá ni kilumbu ya 31 mars, samu bantu nyonso yina kwizá na lukutakanu sala kisalu ya kusamuna. Ya salá ti bantu mingi kwiza kuwa nsangu ya mbote. Kilumbu ya 5 août, bantu kuluta 7 000 kwizá na lukutakanu ya nene yina salamá dyaka na Winnipeg. Bantu vandá mingi na lukutakanu yina kuluta balakutakanu nyonso ya nkaka yina salamá na Canada.

Lukutakanu ya nene yina salamá na Los Angeles, na Californie na 18 tii na 26 août 1923 vandá mfunu mingi samu na dikanda ya Nzambi. Ba sadilá bima mingi samu na kubokila bantu na lukutakanu yango. Balongoki ya Biblia kabulá mikanda kuluta 500 000 samu na kubokila bantu. Ba tulá mpe bitende ya bilele na ba camion samu bantu nyonso zaba ti lukutakanu ya nene ke vanda.

Balongoki ya Biblia na 1923 na lukutakanu ya nene na Los Angeles

Kilumbu ya samedi 25 août, mpangi Rutherford salá discours mosi na yintu dyambu “Mameme mpe Bankombo,” yina lakisá pwelele ti “mameme” ni bantu ya lunungu yina ke zinga ntangu nyonso awa na ntoto. Na discours ya nkaka, yandi tangá lukanu yina vandá na yintu dyambu “Keba”. Lukanu yango vandá zonzilá “bamambu ya yimbi” yina bakristo ya luvunu vandá salá, mpe kindisá bantu ya ntima ya mbote na kubasika na ‘Babilone ya nene.’ (Luz. 18:2, 4) Na manima, Balongoki ya Biblia ya yinza ya muvimba kabulá ba millions ya mikanda yina vandá na lukanu yango na bantu.

“Kulakisa bumosi ke kulisá kindiku ya beto na bampangi”

Kilumbu ya nsuka ya lukutakanu ya nene, bantu 30 000 landá mpangi Rutherford yina salá discours mosi yina vandá na yintu dyambu: “Makanda nyonso ke kuma na Armagedoni, kasi mafunda ya bantu yina ke na zingá bubu yayi ke kutana ve na lufwa.” Ba sadilá stade mosi ya nene yina ba katuká kutunga na Los Angeles, mpe ba mégaphones samu bantu kuwa mbote-mbote lukutakanu. Mingi mpe kuwá discours na radio.

KUMWANGANA YA NSANGU YA MBOTE NA YINZA

Na mvula 1923, kisalu ya kusamuna mwanganá tii na Afrique, Europe, Inde mpe Amérique ya sude. Na Inde, mpangi A. J. Joseph vandá basisá mikanda na badinga ya Hindi, Tamile, Télugu, mpe Ourdou ata ti yandi vandá kipe kento ya yandi na bana ya yandi 6.

William R. Brown na dikanda ya yandi

Na Sierra Leone, bampangi Alfred Joseph na Leonard Blackman soniká na bampangi yina vandá twadisá bisalu ya beto na yinza nyonso, samu na kulomba bawu lubakusu. Ba kuzwá mvutu kilumbu ya 14 avril 1923. Alfred zonzaka: “Samedi mosi na nkokila, muntu mu zabá ve bokilá munu na telefone mpe yufulá munu na ndinga ya ngolo: ‘Ni nge sonikilá Watch Tower Society samu na kulomba basamuni kwiza sadisa beno?’ Alfred vutulaka: “Ee ni munu.” Yandi bwelaka: “Ba me filisa ni munu.” Ya vandá bampangi Brown, yina kwizá na kento ya yandi mpe bana ya bawu zole, Louise na Lucy. Bampangi vingilá ve mingi samu na kukutana na bawu.

Alfred me bwela: “Suka yina landá, ntangu beto vandá sala kulongoka ya beto ya Biblia ya lumingu na Leonard, beto pamuká muntu na mwelo. Ya vandá William R. Brown. Samu yandi vandá na tiya mingi na matsyeleka, yandi sosá kusala discours kilumbu yina landaka.” Tekila ngonda manisa, yandi kabulaká mikanda nyonso yina vandá na yandi. Na mwa ntangu fioti, ba fidisá dyaka yandi babuku kuluta 5 000. Ata faso yina ya vandá kaka fioti. Kasi ba zabilá ve mpangi Brown mutindu muntu yina ke tekisá babuku. Ntangu nyonso yina yandi lutisá na kusadila Yehova na tiya nyonso, ba zabilak’ yandi mutindu muntu yina vandá sadilá Biblia na ba discours ya yandi. Na yawu, ba pesá yandi nkumbu Brown Biblia.

Betele ya Magdeburg na mvula 1920

Na Allemagne, bampangi baká mukanu ya kukatula Betele na Barmen samu ya kumá fioti, mpe samu ba kuwá ti bantu ya France zolá kota na ngolo na bwala samu na kubak’ yawu. Balongoki ya Biblia kuzwá kisika yina vandá ya kulunga samu na kusala kisalu ya kubasisa mikanda. Kilumbu ya 19 juin, bampangi manisá kukatula bima nyonso yina ba vandá sadila samu na kubasisa mikanda na Barmen, mpe kukwenda na yawu na Betele ya malu-malu yina ba kuzwá na Magdeburg. Kaka kilumbu yina, ntangu ba zonzá na bampangi yina vandá twadisá bisalu ya beto ti ba me manisa na kunata bima na Betele ya malu-malu, bansangu zonzá ti bantu ya France me baka bwala ya Barmen. Bampangi talá diboko ya Yehova na mukanu yina ba bakaka.

George Young na Sarah Ferguson (na diboko ya kibakala) mpe na mpangi ya yandi ya kento

Na Brésil, mpangi George Young, yina vandá salá banzyetolo samu na kusamuna nsangu ya mbote fungulá Betele mpe bandá kubasisa Yinzo ya Kengidi na Portugais. Na mwa bangonda fioti, yandi kabulá mikanda kuluta 7 000. Kuna, vandá mpe na Sarah Ferguson yina vandá na kilengi mingi ntangu mpangi George kwendá tala dikanda ya yandi. Yandi bandá kutanga Yinzo ya Kengidi na mvula 1899 mpe yandi kukipesá na Yehova, kasi yandi kuzwá ve bweso ya kuzwa mbotokolo. Mwa bangonda fioti na manima, mpangi Ferguson na bana ya yandi 4 kuzwá bweso ya kuzwa mbotokolo.

“KUSADILA NZAMBI YA BETO NA TIYA MPE KILENGI NYONSO”

Na nsuka ya mvula, Yinzo ya Kengidi ya 15 décembre 1923 zonzilá yinki ya salá na Balongoki ya Biblia na kutala faso ba sobá bamambu na yina me tadila balukutakanu, kisalu ya kusamuna mpe balukutakanu ya nene. Ya zonzaka: “Ya me talana pwelele ti bimvuka vandá kula na kimpeve. Bika ti beto vanda kaka ya kubongama samu na kusala dyaka mingi mpe kubika ve kusadila Nzambi ya beto na tiya mpe kilengi nyonso na kati ya mvula 1924.”

Mvula 1924 vandá bumbila Balongoki ya Biblia bamambu mingi ya kitoko. Kubanda bangonda, bampangi ya Betele vandá tunga na Staten Island yina ke pene-pene na biro yina vandá twadisá bisalu ya beto na yinza na Brooklyn. Ba manisá kutunga kisika ya malu-malu na kubanda ya 1924, mpe ya sadisá na kusala ti bampangi yina ke samuná nsangu ya mbote vanda kintwadi na bumosi.

Bampangi ke na tungá na Staten Island

a Bubu yayi, ba ke bokilak’ yawu Mukanda ya lukutakanu​—Luzingu mpe kisalu ya beto ya Bukristo.