1-2. Samu na yinki ya ke mbote na beto na kulongoka disolo ya Samsoni?

 NTANGU nge ke kuwá nkumbu ya Samsoni, yinki ke kwizilá nge na yintu? Ya lenda vanda ti nge ke kanisá na ngolo ya mingi yina vandá na yandi. Ya tsyeleka yandi vandá na ngolo mingi. Kasi yandi baká mukanu mosi ya yimbi yina natinak’ yandi mpasi mingi. Ata faso yina, Yehova talá kaka nyonso yina Samsoni salá samu na yandi, mpe Nzambi tulá kifwani ya yandi ya kukwikama na kati ya Biblia samu na bambote ya beto.

² Yehova sadilá Samsoni samu na kulungisa mambu ya ngitukulu yina zolá sadisa dikanda ya Izraele. Bamvula mingi na manima ya lufwa ya Samsoni, Yehova natá ntumwa Polo na kusonika nkumbu ya yandi na kati ya bantu yina vandá na kiminu ya ngolo. (Ebr. 11:32-34) Kifwani ya Samsoni lenda kindisa beto. Ata na kati ya bampasi, yandi tulá ntima ya yandi na Yehova. Na disolo yayi, beto ke tala yinki beto lenda longoka na kifwani ya Samsoni mpe wa’ faso ya lenda kindisa beto.

3. Wapi kisalu Yehova pesá na Samsoni?

³ Ntangu Samsoni butamá, bantu ya Filistia vandá yala na zulu ya bantu ya Izraele mpe vandá talisa bawu mpasi. (Baz. 13:1) Ni ntima ya yimbi vandá nata bawu na kutalisa bana ya Izraele mpasi. Yehova soolá Samsoni na ‛kubaka ntwala samu na kuvuukisa Izraele na maboko ya bantu ya Filistia.ʼ (Baz. 13:5) Ya vandá ve kisalu ya pete. Samu na kulungisa kisalu yayi, Samsoni zolá tula ntima ya yandi na Yehova.

4. Wa’ faso Yehova sadisá Samsoni na kubwa ve na maboko ya bantu ya Filistia? (Bazuzi 15:14-16)

⁴ Beto tala kifwani mosi yina ke na lakisá wa’ faso Samsoni tulá ntima na Yehova mpe vandá kaka na nsatu Yehova sadisa  yandi. Kilumbu mosi, basoda ya Filistia kwizá na ngolo samu na kukanga Samsoni na Lehi, kisika mosi yina lenda vanda na Yuda. Samu ti bantu ya Yuda kumá na boma, ba baká mukanu ya kunata Samsoni na bambeni ya yandi. Na yawu, bantu ya Yuda baká basinga zole yina vandá ntete ya malu-malu mpe ba kangá Samsoni mbote-mbote samu na kunata yandi na bambeni ya yandi. (Baz. 15:9-13) Kasi, ʻmpeve ya Yehova pesak’ yandi ngolo mpe basinga kubwaka.ʼ Yandi ʻtalaka mukwa ya bibanga ya mbuluku ya bakala yina ba katuká kufwa,ʼ bakak’ yawu mpe sadilak’ yawu samu na kufwa babakala 1 000 ya Filistia.—Tanga Bazuzi 15:14-16.

5. Wa’ faso Samsoni lakisá ti yandi vandá tula ntima na Yehova?

⁵ Mukwa ya bibanga ya mbuluku (mâchoire d’un âne) vandá ve kinwanunu yina ba vandá sadila samu na kunwana. Kasi samu na yinki Samsoni sadilak’ yawu? Samsoni zabá ti ya vandá ve kinwanunu yina vandá na yandi zolá sadisa yandi na kununga bantu ya Filistia. Kasi, ni lubakusu ya Yehova. Ni na yawu, yandi sadilá yina talaná na mantwala ya yandi samu na kulungisa luzolo ya Yehova. Samu Samsoni tulá ntima ya yandi na Yehova, yandi lendá kufwa babakala nyonso yina.

6. Wapi kileso beto lenda longoka na kifwani ya Samsoni ntangu beto ke lungisá kisalu ya beto na kati ya kimvuka ya Yehova?

⁶ Yehova ke pesa beto ngolo yina beto ke na yawu nsatu samu na kulungisa bamambu nyonso yina yandi ke lomba beto na kusala ata ti na meso ya beto, beto ke lenda ve kusala bisalu yina. Nzambi lenda sadisa beto na faso yina beto ke na kanisá ve. Kuzimbana ve ti ntangu nyonso yina nge ke tula ntima na Yehova, yandi ke sadisa nge na kulungisa luzolo ya yandi samu ti ni yandi pesá ngolo na Samsoni.—Bin. 16:3.

7. Wapi kifwani ke na lakisá beto ti ya ke mfunu na beto na kusosa kulanda nzila ya Yehova?

⁷ Bampangi mingi ke lakisá ti ba ke tulá ntima na Yehova ntangu ba ke tulá diboko samu na kutunga bisika ya kukembila Yehova. Na ntama, tekila ba tunga Bayinzo ya Kimfumu mpe bisika ya nkaka, bampangi vandá sala ntete ba  dessins ya bisika yango mpe na manima beto vandá tungak’ yawu beto mosi. Samu kimvuka ya Yehova ke na kwendá kulá kaka, nsatu ya kubongisa bamambu mingi ke na talanaka. Na manima ya kusambila, bampangi yina ke twadisá, sosá bafaso ya malu-malu ya kusala bamambu mutindu kusumba bayinzo mpe kubongisa yawu. Robert, mpangi mosi ya bakala yina tulá diboko na kisalu ya kutunga na yinza nyonso na kati ya bamvula mingi me zonza: “Na kubanda, samu bamambu vandá salama dyaka ve na faso ya ntama, ya vandá mpasi na kusala yawu na faso ya malu-malu. Kasi, bampangi ndimá kumesana na kusala yawu. Ya vandá lakisa ti Yehova sakumuná mutindu ya kusala yayi.” Yayi ke kifwani mosi yina ke na lakisá ti Yehova ke twadisá dikanda ya yandi samu na kulungisa luzolo ya yandi. Ntangu nyonso, mosi na mosi ya beto me lunga kuyufula: ‘Mu ke sosá kwandi kulanda nzila ya Yehova? Mpe ntangu bamambu ke sobá, mu ke ndimá kwandi kumesana na yawu samu na kusadila yandi na faso yina me lutila mbote?’

8. Kilumbu yina Samsoni kumá na nsatu ya maza, yinki yandi salaka?

⁸ Ya lenda vanda ti nge me tanga bamambu ya nkaka ya ngitukulu yina Samsoni salaka. Yandi kufwá nkosi kaka yandi mosi mpe yandi vandá na ata kinwanunu. Na manima, yandi kufwá mpe babakala 30 ya bwala ya Filistia na mbanza ya Ashkeloni. (Baz. 14:5, 6, 19) Samsoni zabá ti yandi zolá lenda ve kusala bamambu nyonso yayi kaka yandi mosi, kana Yehova sadisá ve yandi. Kilumbu mosi, ntangu yandi vandá na nsatu ya kunwa maza na manima ya kufwa bantu 1 000 ya Filistia, yinki yandi salaka? Yandi sosá ve yandi mosi maza, kasi yandi bokilá Yehova samu na kusadisa yandi.—Baz. 15:18.

9. Wa’ faso Yehova pesá mvutu na lusambu ya Samsoni? (Bazuzi 15:19)

⁹ Yehova pesá mvutu na Samsoni ntangu yandi salá kimangu ya kuyidika dibulu ya maza. Ntangu Samsoni kunwá maza ya dibulu yango, ʻngolo ya yandi vutukaka mpe yandi kuzwaka dyaka bukindi.ʼ (Tanga Bazuzi 15:19.) Ya lenda vanda ti, dibulu ya maza ya malu-malu yina, vandá bamvula mingi tii ntangu mbikudi Samuele soniká buku ya bazuzi. Ya lenda vanda mpe ti, ntangu bana ya Izraele vandá talak’ yawu, ya vandá bambula bawu ti kana bawu tula ntima na Yehova yandi ke pesa bawu lubakusu yina ba ke vanda na yawu nsatu.

10. Yinki beto me lunga kusala samu na kuzwa lubakusu ya Yehova? (Tala mpe kizizi.)

¹⁰ Beto mpe me bonga kutula ntima na Yehova samu yandi sadisa beto na kulungisa kisalu yina yandi ke pesá beto, ata ti beto ke na mayela to beto zaba kusala bamambu mingi. Na kukuluka nyonso, beto me lunga kundima ti, samu beto lenda kulungisa nyonso yina Yehova ke lomba beto na kusala, beto me fwana kutula yandi ntima. Kaka mutindu Samsoni kuzwá ngolo ntangu yandi kunwá maza yina Yehova pesak’ yandi, beto me bonga kundima lubakusu yina Yehova ke pesá beto samu na kuvanda kaka ya kukangama na yandi.—Mat. 11:28.

11. Yinki beto lenda sala samu Yehova sadisa beto? Pesa kifwani.

¹¹ Beto tala kifwani ya Aleksey, mpangi mosi yina ke vandá na Russie mpe yina ke na kutaná na bankwamusu mingi. Yinki sadisak’ yandi na kukanga ntima na bampasi ya ngolo yina? Yandi na kento ya yandi ke na kifu ya kutanga mpe kulongoka Biblia. Yandi me zonza: “Mu ke sosá kaka kutanga Biblia konso kilumbu mpe kusala kulongoka ya munu mosi. Munu na kento ya munu ke sololá na dikanisi ya kilumbu mpe ke sambilá kintwadi basuka nyonso.” Yinki beto lenda longoka na kifwani ya yandi?  Beto me lunga kutula ntima na Yehova, kasi ve na beto mosi. Wa’ faso? Ntangu nyonso, beto me lunga kusala bamambu yina ke kulisa kiminu ya beto mutindu kulongoka Biblia, kusambila, kukwenda na balukutakanu mpe kusamuna. Kana beto sala yawu, Yehova ke pesa beto yina beto ke na yawu nsatu samu beto bika ve kusadila yandi. Beto lenda vanda na kundima ti yandi lenda pesa beto ngolo kaka mutindu yandi pesak’ yawu na Samsoni.

12. Wapi mukanu ya yimbi Samsoni baká, mpe samu na yinki kindiku ya yandi na Dalila vandá ve faso mosi na ya bakento ya nkaka?

¹² Samu Samsoni vandá muntu ya masumu mutindu beto, bantangu ya nkaka yandi baká mikanu ya yimbi. Yandi baká mukanu mosi yina natinak’ yandi bampasi mingi. Na manima ya kusala mutindu zuzi na mwa ntangu, yandi ‘zolaka kento mosi na dibenga ya Soreki, nkumbu ya yandi Dalila.’ (Baz. 16:4) Ntete, Samsoni vandá zola kento mosi ya Filistia. Kasi dikwela yango ni ‘Yehova muntu nataka yandi na kubaka mukanu yina,’ samu yandi ‘vandaka kusosa dibaku ya kunwanisa bantu ya Filistia.’ Mpe na manima, Samsoni kotá na yinzo ya kento mosi ya ndumba na Filistia na mbanza ya Gaza. Kuna, Yehova pesak’ yandi ngolo samu yandi lenda kunanguna bamwelo ya mbanza yina. Ni yawu salá ti ata kima bumba dyaka mbanza yango. (Baz. 14:1-4; 16:1-3) Ya lenda vanda ti Dalila vandá muntu ya Izraele. Na yawu, dikwela ya yandi na Samsoni vandá ve bweso samu na kufwa bantu ya Filistia.

13. Yinki Dalila salá na Samsoni?

¹³ Dalila ndimá mbongo mingi ya bantu ya Filistia samu yandi teka bawu Samsoni. Ya lenda vanda ti samu Samsoni vandá zolá mingi Dalila, yandi vandá kanisa ata fioti na yina Dalila  vandá sosa kusala. Bambala mingi Dalila vandá kwenda yufula kaka yandi wapi kisika ngolo ya yandi katuká mpe Samsoni kwizá zonzila yandi yawu. Nyonso yayi salá ti na manima, ngolo ya Samsoni manisá mpe ti Yehova bika yandi. Ya salá ti Yehova tudila dyaka ve yandi ntima na mwa ntangu.—Baz. 16:16-20.

14. Samu Samsoni tulá ntima na Dalila, yinki kuminak’ yandi?

¹⁴ Samsoni kutaná na bampasi mingi samu ti yandi tulá ntima ya yandi nyonso na Dalila kasi ve na Yehova. Bantu ya Filistia kangak’ yandi mpe kufwak’ yandi meso. Ba tulak’ yandi na boloko na Gaza kisika yina na ntama, yandi mwangisá bamwelo ya mbanza. Na boloko, yandi kumá muntu yina ke niká bambuma. Ntangu bantu ya Filistia vukaná samu na kusala feti, ba talisá Samsoni nsoni. Ba vandá kanisa ti nzambi ya bawu ya luvunu Dagoni pesá bawu Samsoni. Na yawu, ba pesak’ yandi munkayulu ya nene. Ba basisá Samsoni na boloko mpe ba natak’ yandi na feti samu yandi ‘sekisa bawu’ mpe ba sombola yandi.—Baz. 16:21-25.

15. Yinki ke na lakisá ti Samsoni tulá dyaka ntima ya yandi na Yehova? (Bazuzi 16:28-30) (Tala kizizi ya paje ya ntete.)

¹⁵ Ata ti Samsoni salá foti ya nene, yandi biká ve kusadila Yehova. Na yawu, yandi vandá sosa kulungisa kisalu ya kufwa bantu ya Filistia yina Yehova vandá sosa yandi sala. (Tanga Bazuzi 16:28-30.) Samsoni bondilá Yehova: ʻBika ti munu vutula yimbi na bantu ya Filistia.ʼ Yehova pesá mvutu na lusambu ya yandi mpe yandi pesá Samsoni ngolo yina yandi lombaka. Yinki salamaka? Na mbala mosi, yandi kufwá bantu mingi ya Filistia na ntangu ya lufwa ya yandi kuluta bantu yina yandi kufwá na ntangu yandi vandá na luzingu.

16. Yinki foti ya Samsoni ke na longá beto?

¹⁶ Ata ti foti ya Samsoni natinak’ yandi bampasi mingi, ya kangá ve yandi nzila ya kusala luzolo ya Yehova. Kana beto me sala foti mpe ba me semba beto to beto ke na sadilá dyaka ve kisalu yina beto vandá salá na kimvuka ya Yehova, beto me lunga ve kubika kusadila Yehova. Beto zimbana ve ti Yehova ke na nsatu ya kulemvokila beto. (Nku. 103:8-10) Ata ti beto me sala bafoti, Yehova lenda pesa beto ngolo ya kusala luzolo ya yandi kaka mutindu yandi salak’ yawu na Samsoni.

17-18. Wa’ faso kifwani ya Michael ke na kindisá nge? (Tala mpe kizizi.)

¹⁷ Beto tala kifwani ya Michael, mpangi mosi ya bakala ya ntwenya. Yandi vandá na bisalu  mingi na kati ya kimvuka ya Yehova. Yandi vandá sadila mutindu kisadisi mpe vandá mupasuli-nzila. Mambu ya kyadi ke ti, yandi kwizá sala foti yina salá ti yandi lenda dyaka ve kusala bisalu yina yandi vandá sala na kati ya kimvuka. Michael me zonza: “Tii awa mu vandá tala ti mu vandá sala bamambu mingi na kisalu ya Yehova. Kasi na mbala mosi mu bandá kutala ti mu lenda sala ata kima na kisalu ya yandi. Ata faso yina, mu kanisá ata fioti ve ti Yehova lenda bika munu. Kasi mu vandá yufula kana kindiku ya munu na Yehova ke vanda kaka ngolo faso na ntama to kana mu ke lenda dyaka kusadila yandi na ngolo nyonso.”

¹⁸ Mambu ya mbote ke ti Michael biká ve kusadila Yehova. Yandi me bwela: “Mu salá bangolo mingi samu mu vanda kaka pene-pene na Yehova na kufungulak’ yandi ntima na balusambu, kulongoka Biblia mpe kukanisa mbote-mbote na yawu.” Mpe na manima, Michael vutukilá bisalu ya yandi na kati ya kimvuka. Awa, yandi ke na sadilá mutindu kuluntu mpe mupasuli-nzila. Yandi me zonza: “Lubakusu mpe bukindi yina mu kuzwá mingi-mingi na bakuluntu, sadisá munu. Ya lakisá munu ti Yehova ke zolá kaka munu. Bubu yayi mu ke na sadilá Yehova na makanisi ya mbote mpe ntima ya munu ke na kwamisá dyaka ve munu. Mambu yayi me longa munu ti Yehova ke lemvokilá muntu nyonso yina ke balulá ntima.” Ata ti beto me sala bafoti, beto lenda vanda na kundima ti kana beto bongisa ndyatulu ya beto mpe beto bika ve kutula ntima na Yehova, yandi ke bika ve kusadila beto mpe ke sakumuna kaka beto.—Nku. 86:5; Bin. 28:13.

19. Wa’ faso kifwani ya Samsoni ke na pesá nge ngolo?

¹⁹ Na disolo yayi, beto me tala mwa bamambu ya kitoko ya luzingu ya Samsoni. Yandi vandá muntu ya masumu, kasi yandi biká ve kusala bangolo samu na kusadila Yehova ata na manima ya foti yina Dalila natak’ yandi na kusala. Yehova mpe mangá ve yandi. Yandi sadilá Samsoni na faso mosi ya ngitukulu. Yehova vandá tala kaka kiminu ya yandi ya ngolo. Ni na yawu yandi tulá nkumbu ya yandi na kati ya bankumbu ya bantu yina vandá na kiminu ya ngolo na kati ya buku ya Baebre kikapu 11. Ya ke kilengi mingi na kuzaba ti Tata ya beto ya mazulu ke zolá beto mingi. Yandi ke na nsatu ya mingi ya kupesa beto ngolo, mingi-mingi ntangu beto ke lutisá bantangu ya mpasi mpe ntangu beto ke vandá na nsatu ya lubakusu ya yandi. Mutindu Samsoni, beto bika ve kulomba na Yehova mambu yayi: ‘Kuzimbana ve munu, mulemvo pesa munu bukindi.’—Baz. 16:28.