Nkumbu ya Nzambi ke Yehova. Nkumbu yango zola zonza ti “Yandi ke kumaka.” Yehova ke Muntu-ya-Kulutila-Ngolo, yandi yidika bima nyonso. Yandi ke lungisa luzolo ya yandi.

Na ndinga Ebre ba vanda sonika nkumbu ya Nzambi na baletre yiya, kasi na lumputu ya kele: YHWH to JHVH. Na kitini ya Biblia ya Ebre, ba sonika nkumbu ya Nzambi bambala 7 000. Bantu ke tanga nkumbu yango faso ya ke basika na ndinga ya bawu.

▸ Kapu 1, par. 15

Biblia ke buku ya Nzambi. Kasi yandi sadila bantu na kusonika yawu. Ya ke faso nkoko mosi me zonza na mutekolo ya yandi, na kusonikila yandi mukanda. Nzambi sadila mpeve ya santu na bafaso mingi na kutwadisa bantu na kusonika makanisi ya yandi. Na kifwani, ba ya nkaka kuzwa bavizion to bandosi yina ba sonika na kati ya Biblia.

▸ Kapu 2, par. 5

Misiku ke matsyeleka ya mfunu. Na kifwani, musiku mosi ke zonza: “Muntu yina ke tambula na bandiku ya yimbi, ke [kuma] muntu ya yimbi.” (1 Bakorinto 15:33) Na yina, beto ke landa bifu ya bantu yina beto ke vanda ntangu nyonso. Ya nkaka: “[Muntu nyonso] ke zwaka bambuma ya bima yina yandi ke [kundaka].” Na yawu, ndyatulu ya beto lenda natila beto bambote to bampasi.​—Bagalate 6:7.

▸ Kapu 2, par. 12

Ya ke bansangu, malongi, makanisi, misiku to jujema yina me katuka na Nzambi. Ya lenda vanda dyaka bansangu yina ke lakisa mambu yina ke salama na bilumbu ke kwiza. Baprofesi mingi ya Biblia me lunganaka.

▸ Kapu 2, par. 13

Ni Yesu me lungisa baprofesi nyonso yina ke zonzila Masiya. Tala tablo: “ baprofesi ke zonzila Masiya.”

▸ Kapu 2, par. 17, note ya yinsi ya paje

Yehova sala ntoto samu ya vanda paradis yina zola zinga bantu ya mbote. Dikanisi ya Nzambi me soba ve. Na mwa ntangu fioti, yandi ke katula bantu ya yimbi, mpe bisadi ya yandi ke zinga ntangu nyonso na zulu ya ntoto.

▸ Kapu 3, par. 1

Satana ke ange ya ntete yina balukila Nzambi. Titre Satana, zola zonza “Enemi,” samu yandi ke manga ti luzolo ya Nzambi salama. Titre Dyabulu zola zonza “Muntu ke tongaka,” samu ti yandi zonza luvunu na nkumbu ya Nzambi mpe ya bantu.

▸ Kapu 3, par. 4

Yehova yidika ba-ange avant yandi yidika ntoto. Ba lenda luta 100 milion; ba ke zinga na zulu. (Danyele 7:10) Ange nyonso ke na nkumbu mpe bifu ya yandi. Ba-ange ya mbote ke manga bantu sambila bawu. Ba ke ve na bangolo mosi mpe ke sala ve kisalu mosi: Ba ya nkaka ke pene-pene na Yehova, ke nata bansangu na bantu, ke bumba mpe ke twadisa bisadi ya Nzambi na ntoto, ke lungisa bajujema ya Nzambi, to ke sadisa ba yina ke longa mambu ya Nzambi. (Nkunga 34:7; Luzabusu 14:6; 22:8, 9) Na bilumbu ke kwiza, ba ke nwana na kote ya Yesu na guerre ya Armagedon.​—Luzabusu 16:14, 16; 19:14, 15.

▸ Kapu 3, par. 5; Kapu 10, par. 1

Kima nyonso yina beto ke kanisa, ke zonza to ke sala, yina me kwelana ve na luzolo ya Yehova, ke disumu. Samu beto sala ve disumu na nko, Yehova me pesa misiku yina ke kebisa beto. Yehova yidika bima mpe bantu nyonso ya kulunga, kasi ntangu Adam na Eve sadila ve misiku ya Yehova, ba kuma bantu ya masumu: Ba nunaka mpe ba fwaka. Samu ba pesa beto disumu, beto mpe ke nunaka mpe ke fwaka.

▸ Kapu 3, par. 7; Kapu 5, par. 3

Ya ke guerre ya Nzambi yina ke kufwa yinza ya Satana na mambu nyonso ya yimbi.

▸ Kapu 3, par. 13; Kapu 8, par. 18

Kimfumu ya Nzambi ke guvernema yina Yehova me tula na zulu. Yesu ke Mfumu ya yawu. Ntangu me bikana fioti, Kimfumu yango ke yala ntoto mpe ke katula bampasi.

▸ Kapu 3, par. 14

Nzambi yidika ntete Yesu avant yandi yidika bima ya nkaka. Yehova filisa Yesu na kufwa samu na beto. Na manima, yandi vutula Yesu na luzingu na zulu. Bubu yayi, yandi ke Mfumu ya Kimfumu ya Nzambi.

▸ Kapu 4, par. 2

Biblia zonzila ntangu yina Masiya zola talana. Ya zonza ti Masiya ke talana na nsuka ya balumingu 69. Balumingu yango zola banda na mvula 455 A.N.B. (Avant Ntangu ya Beto), mpe zola suka na mvula 29 N.B. (ya Ntangu ya Beto).

Wapi faso beto me zaba yawu? Balumingu 69 banda na mvula 455 A.N.B., ntangu Nehemi kuma na Jerusalem mpe bandila kutunga yawu. (Danyele 9:25; Nehemi 2:1, 5-8) Lumingu mosi ke na bilumbu 7. Kasi, balumingu yina profesi yayi ke na zonzila ke ya bamvula 7. Musiku mosi na Biblia ke zonza, “kilumbu mosi ke pesa mvula mosi.” (Kutanga 14:34; Ezekiele 4:6) Na yawu, balumingu 69 yayi ke pesa beto bamvula 483 (69 x 7). Si nge tanga bamvula 483 banda mvula 455 A.N.B., nge ke kubwa na mvula 29 N.B. Ni na mvula yina Yesu zwaka bateme mpe kuma Masiya!​—Luke 3:1, 2, 21, 22.

 Profesi yango zonza ti, ya ke na lumingu mosi yina zola bwelama na zulu ya balumingu 69. Na kati ya lumingu yina, ba zola kufwa Masiya. Ya salama na mvula 33 N.B. Mpe, na mvula 36 N.B., ba zola banda kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi na bantu yina vanda ve bajwif.​—Danyele 9:24-27.

▸ Kapu 4, par. 7

Biblia ke longa ti Yehova Nzambi yidika bima nyonso, mpe yandi yidika ntete Yesu. (Bakolose 1:15, 16) Yesu ke ve Nzambi-ya-Kulutila-Ngolo. Ata kilumbu mosi, Yesu zonza ti yandi ke ngolo mosi na Tata ya yandi. Yandi zonza pwelele ti: “Tata me lutila munu [na ngolo].” (Yoane 14:28; 1 Bakorinto 15:28) Kasi mabundu yina ke longa Trinité (Nzambi-tatu), ke zonza ti Nzambi ke bantu tatu na nzutu mosi: Tata, Mwana, na mpeve ya santu. Biblia nyonso ke zonzila ve “Trinité.” Ya ke malongi ya luvunu.

Mpeve ya santu ke ngolo ya Nzambi. Yandi ke sadila yawu samu na kulungisa luzolo ya yandi. Mpeve ya santu ke ve muntu. Na kifwani, Biblia ke zonza ti, bakristo ya ntete “fuluka na mpeve ya santu;” mpe Yehova zonza: “Mu ke mwangisa mpeve ya munu na bantu nyonso.”​—Bisalu 2:1-4, 17.

▸ Kapu 4, par. 12; Kapu 15, par. 17

Bakristo ya tsyeleka ke sadila ve kulusu. Samu na yinki?

1.  Na ntama, mabundu ya luvunu vanda sadila kulusu na kusambila bima ya ntoto, mpe na kukembila busunza. Tii bamvula 300 na manima ya lufwa ya Yesu, bakristo ya tsyeleka vanda sadila ve kulusu. Kasi, bamvula mingi na manima, Constantin, mfumu ya baroma, kumisa kulusu kidimbu ya dibundu ya bakristo ya luvunu. Yandi sadila kulusu na kukumisa dibundu yango nsangu. Kasi ya kwelana ve na malongi ya Yesu. Buku The New Catholic Encyclopedia me zonza: “Bantu ya yinza vanda sadila kulusu avant Yesu butama.”

2.  Yesu kufwa ve na zulu ya kulusu. Na ndinga ya greke, “kulusu” ke “yinti kaka mosi ya kutelama,” “dibaya mosi,” to “yinti mosi.” Biblia The Companion ke zonza: “Ya ke ve  na kima na ndinga ya Greke na [Nouveau Testament] yina ba me yidika na bayinti zole.” Ba koma Yesu na yinti mosi.

3.  Yehova ke zola ve beto sadila bafoto to bindimbu na kusambila yandi.​—Kubasika 20:4, 5; 1 Bakorinto 10:14.

▸ Kapu 5, par. 12

Yesu longa na bilandi ya yandi, na kubambukila lufwa ya yandi, na kilumbu ya 14 Nisan ya kalendrie ya bajwif, kilumbu ba vanda sala fete ya paque (kilumbu ba basika na Egypte). Dimpa yina ke luta kilumbu yina ke kidimbu ya nzutu ya Yesu, vinu ke kidimbu ya menga ya Yesu. Kaka ba yina Nzambi sola na kuyala na Yesu na zulu, ke dyaka dimpa, mpe ke nwaka vinu. Bakristo yina ke na kivuvu ya kuzinga na Paradis awa na ntoto, ke vukana na bawu, kasi ba ke dyaka ve dimpa, mpe ke nwaka ve vinu yina.

▸ Kapu 5, par. 21

Na La Bible, Traduction du monde nouveau, ba ke sadila mo “mwela” na kuzonzila (1) muntu, (2) kibulu, to (3) luzingu ya muntu to ya kibulu. Beto tala bifwani yayi:

• Muntu. “Na bilumbu ya Noe . . . kaka bantu ndambu to bamwela 8, vuuka na maza.” (1 Piere 3:20, nwt-MK) Na verse yayi ba ke na sadila “mwela” na kuzonzila bantu 8 yina vuukaka:​—Noe na kento ya yandi, bana ya yandi tatu, na bakento ya bawu.

• Kibulu. “Nzambi zonza: ‘Bika maza fuluka na bima ya moyo [“bamwela,” note ya verse] bika ntoto fuluka na bandeke.” Yandi zonza dyaka: ‘ntoto basisa bibulu [“bamwela”, note ya verse] ya mutindu na mutindu; ya vanda bibulu ya bwala to ya bruse, bibulu ya mutindu nyonso yina ke na zulu ya ntoto.’ Mpe ya salama mutindu yina.”​—Kubanda 1:20, 24.

•  Luzingu ya muntu to ya kibulu. Yehova zonza na Moise: “Bantu nyonso yina vanda sosa [“kufwa mwela ya nge”] me kufwa.” (Kubasika 4:19) Ntangu yandi vanda na ntoto, Yesu zonza: “Mu ke [ntwadisi] ya mbote; [ntwadisi] ya mbote ke pesa [“mwela”] ya yandi samu na bameme.”​—Yoane 10:11.

  Ntangu muntu ke sala kisalu na “mwela ya yandi nyonso,” ya zola zonza ti, yandi me sala yawu na kilengi, mpe na ntima nyonso. (Matayi 22:37; Kulonga Misiku 6:5). Biblia ke bokila mpe muntu ya kufwa, mwela ya kufwa.​—Kutanga 6:6; Bingana 23:2; Izaya 56:11; Agayi 2:13.

▸ Kapu 6, par. 5; Kapu 15, par. 17

Na Biblia mo “mpeve” ke zonzila bima mingi yina beto ke tala ve: Mupepe ya ngolo, mupepe yina beto ke pemina, ngolo yina Nzambi ke sadilaka to mpeve ya santu, mpe bantu yina ke na nzutu ya kimpeve (ba-ange). Biblia ke longa ti ntangu muntu ke fwaka, ata kilunzi to mpeve ke basika na kati ya yandi samu na kuzinga kisika ya nkaka.​—Kubasika 35:21; Nkunga 104:29; Matayi 12:43; Luke 11:13.

▸ Kapu 6, par. 5; Kapu 15, par. 17

Gehenne ke dibenga to ravin yina vanda na manima ya Jerusalem: kisika yina ba vanda yoka matiti. Na ntangu ya Yesu, ba vanda sadila ve dibenga yina na kuyoka bantu to bibulu ya moyo samu na kutalisa bawu mpasi. Na yawu, Gehenne ke dibenga yina muntu nyonso vanda tala. Ya ke ve kisika yina ba vanda nyokola, to kuyoka na tiya, bantu ya kufwa mvula na mvula. Ntangu Yesu sadila mo Gehenne, na kuzonzila lufwa ya mankululu, ya ba yina ke vutuka ve dyaka na luzingu.​—Matayi 5:22; 10:28.

▸ Kapu 7, par. 20

Ya ke lusambu yina Yesu lakisa na bilandi ya yandi. Ba ke bokila yawu Tata ya beto to lusambu ya kifwani. Yesu zonza:

• “Bika ba zitisa nkumbu ya nge”

  Beto ke sambila Yehova na kusukula nkumbu ya yandi, yina luvunu ya Satana bebisaka. Beto ke lomba samu, na zulu mpe na ntoto, bantu zitisa yawu.

• “Bika Kimfumu ya nge kwiza”

  Beto ke lomba samu Kimfumu ya Nzambi kwiza kufwa yinza ya Satana, ya yala yinza, mpe ya kumisa ntoto nyonso Paradis.

• “Bika luzolo ya nge salama awa . . . na ntoto”

  Beto ke sambila samu luzolo ya Nzambi salama na ntoto mpe samu bantu ya mbote zinga ntangu nyonso na ntoto yina ke kuma Paradis, faso Nzambi zola yawu.

▸ Kapu 8, par. 2

Yehova pesa munkayulu samu na kukuula bantu na disumu, mpe na lufwa. Munkayulu ke ntalu yina Yehova futa samu na kuvutula na bantu luzingu ya kulunga yina Adam bebisaka. Ni yawu ke sala ti bubu yayi, beto kuma dyaka bandiku ya Yehova. Lufwa ya Yesu me pesa bantu nyonso bweso ya kuzinga ya ntangu nyonso, mpe ya kukuma bantu ya kulunga.

▸ Kapu 8, par. 21; Kapu 9, par. 13

Buku ya Danyele 4 ke longa beto ti Kimfumu ya Nzambi ke banda kuyala na mvula 1914.

Profesi: Na ndosi, Yehova lakisa na mfumu ya bwala ya Babilone Nebukodonozor, yinti mosi ya nene yina ba zengaka. Ba kanga kitini ya yinti yina bikana, basinga ya kisengo na ya kwivre samu ya bika kukula, tii “bantangu 7” ke luta. Na manima, yinti yango ke mena dyaka.​—Danyele 4:1, 10-16.

Yinki profesi yayi ke longa beto?: Yinti ke kidimbu ya Kimfumu ya Nzambi. Ba mvula mingi Yehova sadila bamfumu ya Jerusalem na kuyala yinsi nyonso ya Izraele. (1 Bansangu 29:23) Na manima, samu ba vanda landa dyaka ve misiku ya Yehova, yandi katula bawu na kimfumu. Babilone mwangisa Jerusalem na mvula 607 A.N.B. (Avant Ntangu ya Beto). Ni na mvula yina “bantangu 7” yina Danyele zonzila bandaka (2 Bamfumu 25:1, 8-10; Ezekiele 21:25-27) Yesu zonzila “bantangu 7.” Yandi zonza: “Makanda ya yinza ke dyata Jerusalem, [. . .] tii kilumbu yina ke manisa bantangu ya bawu.” (Luke 21:24) Na yawu, “bantangu 7” manisa ve na ntangu Yesu vanda na ntoto. Yehova zonza ti yandi ke tula mfumu ya nkaka na nsuka ya “bantangu 7.” Yesu, Mfumu ya malu-malu ya Kimfumu ya Nzambi, ke nata bambote na bantu nyonso yina ke zinga ntangu nyonso awa na ntoto.​—Luke 1:30-33.

“Bantangu 7” ke bamvula yikwa? “bantangu 7” ke pesa bamvula 2 520. Si beto banda kutanga bamvula 2520 na mvula 607 A.N.B. beto ke kuma na mvula 1914. Ni na mvula yina Yehova tula Yesu Mfumu ya Kifmumu ya mazulu.

 Wapi faso beto me kuzwa bamvula 2 520? Biblia ke zonza na luzabusu 12:6, 14 ti, bantangu tatu na ndambu (3,5) ke pesa bilumbu 1260. Si beto baka bambala zole bantangu tatu na ndambu (3,5 x 2) beto ke kuzwa “bantangu 7” to bilumbu 2520 (1260 x 2). Musiku mosi ya Biblia ke zonza: “kilumbu mosi ke pesa mvula mosi.” Na yawu, bilumbu 2520 ke pesa bamvula 2520.​—Kutanga 14:34; Ezekiele 4:6.

▸ Kapu 8, par. 23

Titre “Arkange” zola zonza “mfumu ya ba-ange.” Biblia ke zonza ti Arkange ke kaka mosi: Michel.​—Danyele 12:1; Jude 9.

Michel ke Mfumu ya ba-ange yina ke ya kukangama na Yehova. Luzabusu 12:7 ke zonza: “Michel na [ba-ange] ya yandi nwanisa Dragon na . . . [ba-ange] ya yandi.” Biblia ke zonza dyaka, Mfumu ya kimvuka ya basoda ya Nzambi ke Yesu. Ni yandi ke Arkange Michel.​—Luzabusu 19:14-16.

▸ Kapu 9, par. 4

Ya ke ntangu fioti yina me bikana avant Kimfumu ya Nzambi kufwa yinza ya Satana. Ya ke mpe “nsuka ya yinza” to “[kuvanda] ya Mwana ya muntu.” (Matayi 24:3, 27, 37) “Bilumbu ya mansukina” banda na mvula 1914, ntangu Yesu kuma Mfumu ya Kimfumu ya Nzambi, mpe ke manisa ntangu Nzambi ke mwangisa yinza ya Satana na Armagedon.​—2 Timote 3:1; 2 Piere 3:3.

▸ Kapu 9, par. 5

Ya zola zonza, kuvutuka ya bantu ya kufwa na luzingu. Biblia me zonzila bantu 9 yina vutuka na luzingu. Elie, Elizee, Yesu, Piere na Paul vumbula bantu na lufwa. Ba sala bimangu yina na ngolo ya Nzambi. Yehova zonza ti, yandi ke vumbula “bantu ya [mbote] na bantu yina [sala ve mbote]” na lufwa samu, bazinga dyaka na ntoto. (Bisalu 24:15) Biblia ke zonza dyaka ti ya ke na bantu ke vumbuka samu na kuzinga na zulu. Yehova ke sola bawu na kuzinga na zulu kintwadi na Yesu.​—Yoane 5:28, 29; 11:25; Bafilipi 3:11; Luzabusu 20:5, 6.

▸ Kapu 9, par. 13

Bunganga, bundoki mpe maji ke ni kusala kitwandi na bademon, beto mosi to na manima ya ndoki, nganga to mutandisi, . . . Bantu ke sala yawu samu ba ke kanisa ti, kilunzi ya muntu ke fwaka ve, mpe ke kuma mpeve ya ngolo. Bademon ke nata bantu na kubalukila Nzambi. Kutala ba-etwale na kuzaba yina ke kwiza, horoscope, kusosa kuzaba mambu ya kubumbana, maji, bifu nyonso yina ke lakisa ti muntu ke na boma ya bampeve ke: bunganga. Babuku ya maji, ba-film ya mikuyu, bafoto ya bima ya maji, banzimbu yina ke zonzila bunganga, bafilm ya mikuyu, to yina ke lakisa bunganga, bundoki mpe maji, bufwidi, kusala baveye. Nyonso yayi ke nata na kusala na bademon. Ba ya nkaka, ke dyaka makasa samu na kusala bunganga.​—Bagalate 5:20; Luzabusu 21:8.

▸ Kapu 10, par. 10; Kapu 16, par. 4

Yehova ke Nzambi-ya-Kulutila-Ngolo yina yidika bima nyonso. (Luzabusu 15:3) Na yawu, Yehova ke Mfumu ya bima nyonso, kaka yandi lenda yala na zulu ya bima nyonso. (Nkunga 24:1; Izaya 40:21-23; Luzabusu 4:11) Yandi tula misiku na nyonso yina yandi sala. Kaka yandi lenda pesa bantu kimfumu. Beto ke lakisa ti beto me tula ntima na Kimfumu ya Yehova, ntangu beto ke zola yandi, mpe ke sadila misiku ya yandi.​—1 Bansangu 29:11.

▸ Kapu 11, par. 10

Kukatula kivumu, ni kufwa na nko mwana yina ke ntete na kati ya kivumu. Kivumu yango me katuka ve yawu mosi to na maladi. Ntangu mwana ke vanda na kati ya kivumu, yandi ke vanda ve kitini ya nzutu ya mama ya yandi. Kasi, yandi ke muntu ya nkaka ya moyo.

▸ Kapu 13, par. 5

Ke ni kutula menga to mosi ya bitini 4 ya yawu (plasma, globule rouge, globule blanc, mpe plaquettes), na nzutu ya muntu na nzila ya perfuzion. Menga yina ba ke bwela lenda vanda menga ya muntu ya nkaka to ya muntu yandi mosi, yina yandi bumbisa na lopital.

▸ Kapu 13, par. 13

Na kati ya Biblia “kusemba” ke ve kaka kubula to kungala. Ntangu ba ke semba beto, beto ke zwa malongi, mayela mpe beto ke kuma bantu ya mbote. Yehova ke pesa ve beto disipline na ngolo to na kutalisa beto mpasi. (Bingana 4:1, 2) Yehova ke kifwani ya mbote samu na bibuti. Disipline ya yandi ke mbote mpe bantu ke zola yawu. (Bingana 12:1) Samu Yehova ke zola bisadi ya yandi, yandi zola ti ba kuma bantu ya mbote. Yandi ke pesa bawu malongi samu ba katula makanisi ya yimbi. Samu na bibuti disipline, ni kulonga bana ya bawu ti ya ke mfunu na kuwa bawu, na kuzola Yehova, kuzola Biblia. Ba ke sadisa bana na kuzaba misiku ya Nzambi.

▸ Kapu 14, par. 13

Bademon (mikuyu) ke ba-ange ya yimbi. Ba lutila bantu na ngolo. Ba kuma bampeve ya yimbi ntangu ba balukila Nzambi, mpe ba kuma ba-enemi ya yandi. (Kubanda 6:2; Yude 6) Ba kwenda na kote ya Satana, mpe ba ke sala kintwadi na yandi.​—Kulonga Misiku 32:17; Luke 8:30; Bisalu 16:16; Zaki 2:19.

▸ Kapu 16, par. 4