1. Nani pesa beto luzingu?

YEHOVA “ke Nzambi ya moyo.” (Yeremia 10:10) Ni yandi yidika beto, mpe pesa beto luzingu. Biblia me zonza: “Nge muntu me yidika bima nyonso, mpe ya kwiza na luzingu, mpe salama samu na luzolo ya nge.” (Luzabusu 4:11) Ni Yehova zola ti beto vanda na luzingu. Ya tsyeleka, luzingu ke dikabu ya mfunu yina me katuka na Nzambi.​—Tanga Nkunga 36:9.

2. Yinki beto zola sala samu na kuvanda na luzingu ya mbote?

² Yehova pesa beto bima nyonso yina ke sala ti luzingu vanda mbote, mutindu madya to maza. (Bisalu 17:28) Samu yandi zola ti beto vanda na luzingu ya nsayi. (Bisalu 14:15-17) Si beto zola kuvanda na luzingu ya mbote, beto zola sadila misiku ya yandi.​—Izaya 48:17, 18.

3. Ntangu Kayin kufwa Abel, Yehova sala yinki?

³ Biblia ke zonza ti luzingu ya beto na ya bantu ya nkaka ke mfunu mingi na meso ya Yehova. Na kifwani, ntangu Kayin mwana ya ntete ya Adam na Eve fuluka na nkele, yandi banda kuyiina mpangi ya yandi Abel. Yehova kebisa yandi. Kasi Kayin kuwa ve Yehova, tii ntangu yandi “bula leki ya yandi Abel, mpe kufwa yandi.” (Kubanda 4:3-8) Yehova ngala yandi. (Kubanda 4:9-11) Nkele na kuyiina lenda nata muntu na kunwana, mpe na kufwa mpangi. Muntu ya nkele mpe yina ke yiina bampangi, lenda kuzwa ata fioti ve luzingu ya ntangu nyonso.  (Tanga 1 Yoane 3:15.) Na kusala luzolo ya Yehova, nge me bonga na kuzola bantu nyonso.​—1 Yoane 3:11, 12.

4. Na misiku yina Yehova pesa na bana Izrael, yinki mosi ke zonza?

⁴ Na manima ya bamvula 1 000, Yehova pesa na Moyise misiku kumi yina vanda lakisa ti, na meso ya Nzambi, luzingu ke kaka mfunu. Mosi ya misiku yango ke zonza: “[Ku]fwa muntu ve.” (Kulonga Misiku 5:17) Si muntu me kufwa mpangi na nko, ba zola kufwa mpe yandi.

5. Yinki Yehova ke kanisa na ba yina ke katula bivumu?

⁵ Yinki Yehova ke kanisa na ba yina ke katula bivumu? Luzingu ya mwana yina ke ntete na kati ya kivumu, ke mfunu na meso ya Yehova. Musiku ya kaka vanda zonza ti, si na nko ve, muntu me tutana na kento yina ke na kivumu, mpe mwana me kufwa, ba zola kufwa mpe muntu yina. (Tanga Kubasika 21:22, 23; Nkunga 127:3.) Ya me lakisa ti kukatula kivumu ke disumu ya nene.​—Tala note 28 ya nsuka.

6, 7. Wapi faso beto lenda lakisa ti beto ke zitisa luzingu?

⁶ Wapi faso beto lenda lakisa ti beto ke zitisa luzingu ya beto mosi mpe ya bampangi? Kusala ata kima mosi ve yina lenda talisa nge, to bampangi mpasi. Na kifwani, kunwa sigarete, tabaka mpe dyamba ke ve mbote samu na luzingu ya nge. Ya lenda nata nge na lufwa.

⁷ Nzambi muntu me pesa beto luzingu, yandi zola ti beto sadila yawu mutindu yandi me zola. Beto zola kipe nzutu ya beto, samu beto talana vindu ve na meso ya Nzambi. (Baroma 6:19; 12:1; 2 Bakorinto 7:1) Si nge ke zitisa ve luzingu, nge lenda kuma ve kisadi ya Nzambi yina pesa nge luzingu. Ya lenda talana mpasi na kubika bifu ya yimbi yina ke bebisa luzingu. Si nge sala bangolo, Yehova ke sadisa nge na kusoba ndyatulu.

8. Yinki beto lenda sala samu ti ata kima mosi ve ya yimbi kumina beto to bampangi?

 ⁸ Beto me longaka ti luzingu ke dikabu ya ntalu. Yehova me zaba ti beto lenda sala ata kima yina lenda tula luzingu ya beto na ya bampangi na mpasi. Na yawu, beto ke nata kamion to velo na mutindu ya mbote. Beto ke sala ve basport ya ngolo na ya kunwana. (Nkunga 11:5) Beto ke sala nyonso samu ti yinzo ya beto to bima yina ke na kati ya yinzo talisa ve muntu mpasi. Yehova pesa misiku na Izraele: “Si nge tunga yinzo ya malu-malu, nge zola zunga yinzo ya nge, samu ti nge nata ve mfuka ya menga na yinzo ya nge, samu ti muntu lenda katuka na zulu mpe kubwa.”​—Kulonga Misiku 22:8.

9. Wapi faso beto zola tadila bibulu?

⁹ Mutindu ya beto ya kutadila bibulu ke mfunu na meso ya Yehova. Samu na yandi, beto lenda kufwa bibulu kaka samu na kudya, na kusala bilele to ntangu ba ke sosa kusala beto yimbi. (Kubanda 3:21; 9:3; Kubasika 21:28) Kasi, beto nyokola ve bibulu to kufwa bawu samu na kusakana.​—Bingana 12:10.

10. Yinki me lakisa beto ti menga ke luzingu?

¹⁰ Samu na Yehova menga ke kima ya santu samu ti ya ke luzingu. Na manima ya kufwa Abel, Yehova zonza na Kayin: “Kuwa, menga ya leki ya nge ke na dila na munu na ndinga ya ngolo katuka na ntoto.” (Kubanda 4:10) Menga ya Abel ke ni luzingu ya yandi, mpe Yehova semba Kayin samu yandi fwaka Abel. Na manima ya mvula ya ngolo yina noka na ntangu ya Noe, Yehova lakisa dyaka ti menga ke luzingu. Yehova pesa na Noe nzila na kudya musuni ya kibulu. Yandi zonza ti: “Mu me pesa beno bibulu nyonso ke zinga na ntoto samu na kudya. Mutindu ndunda, mu me pesa beno yawu.” Kasi Yehova niminaka bawu na kudya kima mosi na ntangu yandi zonza:  “Musuni na luzingu ya yawu menga nge ke kudya yawu ata fioti ve.”​—Kubanda 1:29; 9:3, 4.

11. Wapi musiku Yehova pesa na bana ya Izraele na faso ya kusadila menga?

¹¹ Bamvula 800 na manima ya kunimina Noe na kudya menga, Yehova zonza mpe na bana Izraele: “Si muntu mosi na kati ya bantu ya Izaele to nzenza mosi yina ke zinga na kati ya beno me kanga kibulu to ndeke yina ba lenda kudya, yandi zola mwangisa menga ya yawu na ntoto mpe kuzika yawu na ntoto.” Yandi zonza dyaka: “Nge zola kudya menga ve.” (Balevi 17:13, 14) Tii bubu yayi Yehova zola ti bisadi ya yandi pesa buzitu na menga, samu ti menga ke kima ya santu. Ba lenda kudya musuni ya kibulu, kasi menga ya yawu ve. Ntangu ba ke kufwa kibulu na kudya, ba zola zenga yawu laka, kumwangisa menga na ntoto, mpe kuzika yawu na ntoto.

12. Wapi faso bakristo mpe ke lakisa ti menga ke santu?

¹² Na manima ya lufwa ya Yesu, bakuluntu na ba-apotre ya Jerusalem, zonzila bitini ya musiku ya Moyise yina ba Kristo zola landa. (Tanga Bisalu 15:28, 29; 21:25.) Yehova bakisa bawu na kuzaba ti menga ke kima ya mfunu, ya ke mpe santu samu na bakristo. Bakristo ya ntete zola kudya mpe kunwa ve menga. Ba zola kudya ve kibulu yina ba me zenga ve laka. Kudya to kunwa menga vanda yimbi mutindu kusambila biteki, to kusala kinsuza. Bakristo ya tsyeleka ya ntangu yina, vanda manga kudya to kunwa menga ni menga. Kasi, beto bubu yayi? Bubu yayi mpe, Yehova zola ti beto zitisa menga samu ya ke santu.

13. Samu na yinki bakristo ya tsyeleka ke bwela ve menga?

¹³ Kanisa ntete, ya zola zonza ti bakristo ya tsyeleka zola manga ba bwela bawu menga? Ee, ya ke ni faso yina. Yehova nimina beto na kudya mpe na kunwa menga. Kanisa dyaka na kifwani yayi. Doctere me nimina nge na kunwa  malafu. Samu na nge, nge lenda ndima ba tobola nge ntumbu ya malafu? Ve! Samu ti, ya vanda ya kunwa to ya kutobola, malafu ke kota kaka na nzutu. Ni yawu yina, mutindu kudya to kunwa menga ke yimbi na meso ya Nzambi, faso mosi mpe, beto zola manga kubwela menga na nzila ya ntumbu to ya perfuzion.​—Tala note 29 ya nsuka.

14, 15. Na mukristo ya tsyeleka, yinki me lutila mfunu: kuvuukisa luzingu ya yandi to landa misiku ya Yehova?

¹⁴ Yinki beto ke sala si doctere me zonza na beto ti, si ba bwela ve beto menga beto ke kufwa? Muntu nyonso zola sola, si yandi ke zitisa to ve musiku ya Nzambi, ya kubwela to ya kupesa menga. Bakristo ke zitisa mingi luzingu. Si menga me manisa bawu, ba ke ndima kubaka manganga mpe bateknik yina ke vutula menga. Kasi ba lenda ndima ata fioti ba bwela bawu menga to ba pesa menga ya bawu.

¹⁵ Ntangu beto ke belaka, beto ke sala nyonso samu na kubeluka, samu ti luzingu ke mfunu na meso ya Nzambi, kasi beto lenda ndima ve menga. Samu na beto, kulanda misiku ya Yehova me lutila mfunu na kuvuukisa luzingu ya beto. Na yina Yesu zonza: “Ya tsyeleka, muntu yina ke zola kuvuukisa luzingu ya yandi, ke bebisa yawu. Kasi muntu yina ke bebisa luzingu ya yandi samu na munu, ke vuukisa yawu.” (Matayi 16:25) Beto ke landa misiku ya Yehova samu ti beto me zola yandi. Yandi zaba yinki ke mbote samu na beto, mpe mutindu mosi na yandi, luzingu ke mfunu mpe santu samu na beto.​—Baebre 11:6.

16. Samu na yinki bisadi ya Nzambi ke zitisa musiku ya menga?

¹⁶ Bisadi ya Nzambi zola na ntima mosi, kuzitisa musiku ya menga. Ba ke kudya ve menga, mpe ba ke bwela ve menga samu na sante ya bawu. * Kasi, ba ke ndima manganga  ya nkaka samu na kubeluka. Ba zaba ti Nzambi yina pesa bawu luzingu na menga, me zaba yina me lutila mbote samu na bawu. Nge me ndima yawu?

17. Na Izaraele, wapi faso mosi ya kusadila menga Yehova ndimaka?

¹⁷ Na Musiku ya Moyize, Yehova zonza na bana ya Izraele: “Luzingu ya nzutu nyonso ke na kati ya menga, mpe munu mosi me pesa beno yawu na zulu ya mesa-ya-munkayulu (kisika yina ba vanda sala basakrifise ya bibulu), samu na mulemvo ya masumu ya beno, samu ti menga ke kima yina ke nata mulemvo samu na luzingu yina ke na kati ya yawu.” (Balevi 17:11) Ntangu mwana ya Izraele vanda sumuka, samu na kuzwa mulemvo ya Yehova, yandi zola pesa munkayulu ya kibulu. Ni Pretre vanda zenga yawu laka, mpe vanda mwangisa ndambu ya menga ya yawu, na zulu ya mesa-ya-munkayulu, na kati ya tample. Kaka faso yina ya kusadila menga vanda mbote na meso ya Yehova.

18. Wapi bambote munkayulu ya Yesu me nata?

¹⁸ Ntangu Yesu kwiza na ntoto, yandi pesa luzingu ya yandi mutindu munkayulu, samu ti bantu pesa dyaka ve bibulu samu na mulemvo ya masumu ya bawu. (Matayi 20:28; Baebre 10:1) Na manima ya kupesa luzingu ya yandi mutindu munkayulu, Yehova vumbula Yesu na kuzinga na zulu. Mpe ni kuna, Yehova sadila luzingu ya Yesu na kukuula bantu nyonso na masumu, mpe kupesa bawu bweso ya kuzinga ntangu nyonso.​—Yoane 3:16; Baebre 9:11, 12; 1 Piere 1:18, 19.

19. Yinki beto lenda sala na kuvanda “ve na mfuka ya menga ya bantu na maboko ya beto”?

¹⁹ Matondo mingi na Yehova samu na dikabu ya nene yina ke luzingu! Beto zola zonza na bantu ti, si ba tuula  kiminu na Yesu, ba lenda kuzwa luzingu ya ntangu nyonso. Beto ke zola bantu, mpe beto ke sala nyonso na kulonga bawu mutindu ya kuzwa luzingu ya ntangu nyonso. (Ezekiele 3:17-21) Faso Paul zonzaka yawu, beto mpe lenda zonza ti: “Mu ke ve na mfuka ya menga ya bantu na maboko ya munu, samu ti, mu manga ve na kuzabisa beno mambu nyonso yina Nzambi me kanisa na kulonga beno.” (Bisalu 20:26, 27) Beto ke lakisa buzitu mingi samu na luzingu mpe menga, na ntangu beto ke lakisa na bampangi nani ke Yehova, mpe ti luzingu ke mfunu mingi na meso ya yandi.