Mambu ya yimbi: Kuvanda muntu ya nsoni lenda sala ti nge lembana na kuzwa bandiku, mpe bima ya nkaka ya mbote na luzingu.

 Mambu ya mbote: Kuvanda muntu ya nsoni ke vandaka ve ntangu nyonso yimbi. Ya lenda sadisa nge na kukanisa tekila nge fungula yinwa, mpe na kuvanda muntu yina ke talaka mpe ke kuwaka mbote-mbote.

 Mambu ya kulutila mbote: Nge lenda soba mpe kununga mwa bamambu yina ke nataka nge na kuvanda na nsoni. Disolo yayi ke sadisa nge na kutala mutindu nge lenda sala yawu.

•  Sosa kuzaba bamambu yina ke pesaka nge boma

•  Mambu ya kusala

•  Yina bantwenya ya nkaka ke kanisaka

 Nsoni lenda nata nge na kukima kusolola na bantu mbombo na mbombo. Na yawu, ya lenda sala ti nge banda kutala ti, nge ke ntama na bampangi mutindu nge ke na kisika mosi yina ke mpimpa. Ya lenda pesa nge boma. Kasi, kana nge zaba mambu yina ke pesaka nge boma, nge ke tala ti nge ke ve na nsatu ya kuvanda na boma. Beto tala bifwani tatu.

•   Mambu ya ntete yina ke pesaka boma: “Mu zaba ve yinki ya kuzonza.”

   Mambu ya tsyeleka: Bantu ke zimbanaka bamambu yina beto ke zonzaka, kasi yina ba ke zimbanaka ve, ni mutindu yina beto ke bakilaka bawu. Nge lenda longoka mutindu ya kuwa mbote-mbote mpe ya kutula dikebi na yina bampangi ke zonzaka. Ni yawu ke sadisa nge na kununga boma ya nge.

   Kanisa ntete: Wapi mutindu ya bandiku nge ke sosaka kuvanda na yawu, ba yina ke zonzaka mingi, to ba yina zaba kuwa?

•   Mambu ya zole yina ke pesaka boma: “Bantu ke talaka ti bamambu yina mu ke zonzaka ke lalisaka.”

   Mambu ya tsyeleka: Nge vanda muntu ya nsoni to ve, bantu ke vanda kaka na mambu ya kuzonza na yina me tadila nge. Nge lenda nunga boma ya nge mpe kusala ti bantu vanda na faso ya mbote ya kutadila nge, kana nge lakisa bawu nani nge kele ya tsyeleka.

   Kanisa ntete: Kana nge ke kanisaka ti bantu nyonso ke zonzilaka yimbi ya nge, nge kanisa ve ti ni nge muntu ke tadilaka bawu na faso ya yimbi?

•   Mambu ya tatu yina ke pesaka boma: “Mu ke vandaka na nsoni kana mu zonza mambu yina ke ve na nzila.”

   Mambu ya tsyeleka: Bantangu ya nkaka, mambu yayi ke kuminaka bantu nyonso. Nge ke lenda kununga boma ya nge kana nge tala ti bafoti ya nge ke faso ya nge ya kulakisa ti nge ke kanisaka ve ti nge ke muntu ya kulunga.

   Kanisa ntete: Nge ke sepelaka kuvanda na bantu yina ke ndimaka ti ba ke ve ya kulunga. Mutindu yina ve?

 Nge zabaka yawu? Bantu mingi ke kanisaka ti ba ke ve bantu ya nsoni samu ba ke sololaka mingi na ba messages. Kasi ya me lutila pete na kuzwa bandiku ntangu beto ke sololaka na bawu mbombo na mbombo. Sherry Turkle, kento mosi ya mayela yina ke tadilaka mambu ya makanisi mpe ya technologie sonikaka: “Ntangu beto ke sololaka na muntu mbombo na mbombo, mpe ke na kuwaka bandinga ya bampangi, beto ke talaka ti ya tsyeleka, beto ke na sololaka na muntu.” a

•   Kufwanisa ve yina nge kele na yina bampangi ya nkaka kele. Nge ke ve na nsatu ya kukuma muntu ya kukasuka. Kasi, kuzwa mukanu ya kununga kifu ya nge ya kuvandaka na nsoni, samu ya sala ve ti nge lenda ve na kuzwa bandiku mpe bima ya nkaka ya mbote na luzingu.

   Alicia me zonza: “Masolo me bonga kwandi ve kuvanda yinda, mpe nge ke ve na nsatu ti bantu talaka to kuwaka kaka nge. Kana nge ke na sololaka na muntu yina nge me zaba ve, nge lenda pesa yandi nkumbu ya nge mpe kuyufula yandi mwa byuvu ya fioti-fioti.”

   Dilongi ya Biblia: “Konso muntu fwana kufyongonina bamambu yina yandi mosi ke salaka. Na yawu, yandi ke vanda na mambu yina ke sala ti yandi vanda na kilengi samu na yandi mosi, kasi ve na kufwanisaka mambu yina yandi ke salaka na yina muntu ya nkaka ke salaka.”—Bagalate 6:4.

•   Tambusa meso. Tala bantu yina zaba kusolola mpe tala mutindu ba ke salaka. Yinki ke simbaka samu na bawu? Mpe yinki ke na simbaka ve mbote? Wapi makoki yina ke na bawu yina nge me bonga kukulisa?

   Aaron me zonza: “Tala mpe longoka na ba yina ke ve na mpasi samu na kuzwa bandiku. Tala mutindu ba ke salaka, mpe kuwa bamambu yina ba ke zonzaka ntangu ba ke kutanaka na bantu na mbala ya ntete.”

   Dilongi ya Biblia: ‘Mutindu kisengo ke kumisaka kisengo meno, mutindu mosi mpe, muntu ke sadisaka ndiku ya yandi.’—Bingana 27:17.

•   Yufula byuvu. Bantu ke zolaka mingi-mingi kupesa dikanisi ya bawu na mambu. Na yawu, kuyufula byuvu ke mutindu ya mbote ya kubanda masolo na bawu. Ni yawu ke sala ti ba tula ve dikebi nyonso kaka na nge.

   Alana me zonza: “Kubongama tekila nge banda kusolola, lenda katula nge boma. Nge lenda bongisa mwa masolo to byuvu, tekila nge kwenda kisika yina bantu ke vanda mingi. Na yawu, kana nge me kutana na bantu yina nge me zaba ve, ya ke vanda ve mpasi na nge na kusolola na bawu.”

   Dilongi ya Biblia: “Kusosa ve kulungisa kaka bansatu ya beno mosi, kasi beno sosa mpe kulungisa bansatu ya bampangi.”—Bafilipi 2:4.