Bantu sobaka kwandi Biblia to bwelaka bamambu ya luvunu na kati?
Ve. Na ntangu ba fwanikisaka Biblia yina beto ke na yawu bubu yayi na mikanda ya ntama ya Biblia yina ba sonikaka na maboko, ya lakisaka ti Biblia sobaka ve, ata ti ba sadilaka bambala mingi bima yina ke bebaka samu na kusala bakopi ya yawu.
Ya me sosa kwandi kuzonza ti bantu yina salaka bakopi ya Biblia kotisaka ata foti na kati?
Ba kuzwaka mikanda ya Biblia mingi ya ntama yina ba sonikaka na maboko. Mingi na yawu ke na mwa baluswaswakanu. Ya ke na lakisaka ti, ba kotisaka mwa bafoti na kati. Kasi, mwa bafoti yango ke kwandi ya fioti-fioti mpe ya me soba ata fioti ve nsangu ya Bblia. Ba kwizaka tala mpe mwa baluswaswakanu ya nkaka ya ngolo, yina ke lakisaka pwelele ti bantu ya nkaka kotisaka yawu na nko banda ntama, samu na kubebisa nsangu ya Biblia. Beto tala mwa bifwani zole:
Babiblia ya nkaka ya ntama bangulaka 1 Yoane 5:7 mutindu yayi: ‘Na zulu kele na Tata, Ndinga mpe Mpeve Santu mpe bawu nyonso tatu kele muntu mosi.’ Kasi, mikanda ya ntama yina ba sonikaka na maboko yina beto me bonga kutula ntima ke lakisaka ti, nzonzolo yayi ba sadilaka na 1 Yoane 5:7 vandaka ve mutindu yina na masonoko ya ntete. Ba bwelaka yawu na manima. a Ni na yawu, bambangudulu ya mbote ya ntangu ya beto katulaka nzonzolo yina.
Nkumbu ya Nzambi ke bisika mingi na kati ya mikanda ya ntama ya Biblia yina ba sonikaka na maboko. Kasi bambangudulu mingi ya Biblia katulaka nkumbu yina, mpe tulaka na kisika ya yawu ba titres mutindu “Mfumu” to “Nzambi.”
Yinki ke na ndimisaka beto ti ba ke kuzwa dyaka ve bafoti ya nkaka na Biblia?
Ya ke ve mpasi na kuzwa bafoti samu ti bubu yayi, ba me kuzwaka mikanda mingi yina ba sonikaka na maboko. b Kasi ntangu ba fwanikisaka Biblia na mikanda yina ba sonikaka na maboko, yinki ya kwizaka lakisa na yina me tadila butsyeleka ya Biblia?
Na yina me tadila Masonoko ya Kiebre (yina bantu mingi ke bokilaka Ancien Testament), muntu mosi ya mayela na nkumbu ya William Henry Green kwizaka zonza: “Ya ke ve na buku ya nkaka ya ntama yina ke na butsyeleka mutindu yayi.”
Na yina me tadila Masonoko ya Bakristo na ndinga ya Kigreke to “Nouveau Testament,” muntu mosi ya mayela yina zabaka mbote-mbote Biblia na nkumbu ya F. F. Bruce kwizaka sonika: “Ya ke talanaka pwelele ti Masonoko ya Bakristo na ndinga ya Kigreke ke na butsyeleka kuluta mikanda ya nkaka. Na yawu, muntu ve lenda tudila yawu ntembe.”
Frederic Kenyon muntu mosi ya mayela yina zabaka mingi na yina me tadila mikanda yina ba sonikaka na maboko kwizaka zonza ti, muntu nyonso “lenda simba Biblia mpe lenda zonza na kundima nyonso ti mambu ya Nzambi yina yandi ke ya kusimba na maboko ya yandi, ya me soba ata fioti ve, ata ti bamvula mingi me luta.”
Wapi bamambu ya nkaka ke ndimisaka beto ti ba salaka mbote-mbote bakopi ya Biblia?
Bazwife mpe Bakristo yina vanda sonika bakopi yango, bikaka masolo yina vanda lakisa pwelele masumu ya nene yina dikanda ya Nzambi salaka. c (Lutangu 20:12; 2 Samuele 11:2-4; Bagalate 2:11-14) Ba bikaka mpe masolo yina vanda lakisa mutindu Nzambi pesaka masembo na Bazwife samu ba vanda tumama ve na Nzambi mpe masolo yina ke lakisaka ti bansiku yina bawu mosi vanda tula, vandaka mambu ya yimbi. (Oze 4:2; Malaki 2:8, 9; Matayi 23:8, 9; 1 Yoane 5:21) Ba sonikaka bamambu nyonso yina na butsyeleka nyonso, mpe ba lakisaka ti ba vandaka bantu yina ba lenda tudila ntima mpe ti samu na bawu, Biblia vandaka mfunu.
Ya ke na talanaka ve ti Nzambi yina pesaka lubakusu ya mpeve ya yandi samu bantu sonika Biblia, zola bumbaka mpe butsyeleka ya yawu? d (Izayi 40:8; 1 Piere 1:24, 25) Dyaka, yandi vanda sosa kaka ve ti Biblia sadisa bantu ya ntama, kasi mpe beto bubu yayi. (1 Bakorinto 10:11) Ya tsyeleka “Mambu nyonso yina ba sonikaka na ntama, ba sonikaka yawu samu na kulonga beto. Beto ke na kivuvu samu na kukanga ntima ya beto, mpe samu na bukindi yina masonoko ke pesaka beto.”—Baroma 15:4.
Yesu na balongoki ya yandi, zonzilaka baverse yina ke na Masonoko ya Kiebre. Na yawu, ba vanda tula ve ntembe na bustyeleka ya yawu.—Luke 4:16-21; Bisalu 17:1-3.
a Nzonzolo yayi ke ve na Codex Sinaiticus, Codex Alexandrinus, mukanda ya Vatican 1209 yina ba sonikaka na maboko, Vulgate ya ntete na ndinga ya Kilatini, Mbangudulu Philoxenian-Harclean na ndinga ya Syriaque, to na Peshitta na ndinga ya Syriaque.
b Na kifwani, ba kuzwaka mikanda kuluta 5 000 yina ba sonikaka na maboko ya kitini ya Biblia yina bantu mingi ke bokilaka Nouveau Testament to, Masonoko ya Bakristo na ndinga ya Kigreke.
c Biblia ke zonzaka ve ti bantu yina Nzambi ke sadilaka ke ya kulunga. Kasi ya ke zonzaka: ‘Ya kele ve na muntu yina ke salaka ve masumu.’—1 Bamfumu 8:46.
d Biblia ke lakisaka ti ni Nzambi muntu twadisaka makanisi ya ba yina sonikaka Biblia, ata ti yandi zonzilaka ve bawu konso mambu yina ba ke sonika.—2 Timote 3:16, 17; 2 Piere 1:21.