Biblia ke na babuku 66 ya santu yina ba kutikaka, mpe ya bakaka bamvula pene-pene na 1 600 na kusonika yawu. Biblia ke na nsangu ya Nzambi, “mambu ya Nzambi.”—1 Batesalonika 2:13.

Na disolo yayi

•  Bamambu na yina me tadila Biblia

•  Biblia ke zonzilaka yinki?

•  Ba sobaka Biblia?

•  Samu na yinki bambangudulu ya Biblia ke mingi?

•  Nani zonzaka mambu yina fwana kuvanda na Biblia?

•  Ya ke na babuku ya Biblia yina zimbanaka?

•  Wapi mutindu ya kuzwa baverse ya Biblia?

•  Babuku ya Biblia

•   Nani sonikaka Biblia? Biblia ke ya Nzambi, kasi yandi sadilaka bantu pene-pene na 40 samu na kusonika yawu. Na kati ya bantu yango vandaka na Moyize, mfumu Davidi, Matayi, Marke, Luke, mpe Yoane. a Nzambi tulaka makanisi ya yandi na kati ya bantu yayi samu ba sonika nsangu ya yandi.—2 Timote 3:16.

   Beto baka kifwani: Mfumu mosi ya kompani me zonza na secrétaire ya yandi na kusonika mukanda, mpe ntangu ya nkaka yandi me zonzila secrétaire mambu yina yandi ke sonika. Mukanda yina, ke ya mfumu ya kompani. Mutindu mosi, ata ti Nzambi sadilaka bantu na kusonika mambu ya yandi, ni yandi ya tsyeleka ke muntu ya kuzwa Biblia.

•   “Biblia” zola zonza yinki? “Biblia” me katuka na nzonzolo biblia na ndinga ya Greke, mpe ya zola zonza “babuku ya fioti.” Na manima, ba kumaka kubokila biblia kikunku ya babuku nyonso ya fioti yina ke na kati ya mambu ya Nzambi.

•   Na wapi ntangu ba sonikaka Biblia? Ba bandaka kusonika Biblia na mvula 1513 T.N.B. mpe ba manisaka kusonika yawu bamvula 1 600 na mantwala, pene-pene na mvula 98 N.B.

•   Wapi kisika ke Biblia ya ntete? Ata mukanda ya ntete ya Biblia yina ba sonikaka vuukaka, samu ti ba yina sonikaka Biblia sadilaka bima yina vandaka na bawu na ntangu yina mpe yina vanda kufwa na mbangu, na kifwani bampusu ya bibulu, mpe bima yina ba vanda kuzwa na yinti yina ba ke bokilaka papyrus. Kasi na kati ya bamvula mingi, ba yina salaka ba copies ya Biblia vanda sonikaka na dikebi nyonso, kukondwa kusoba mambu yina vandaka na kati, samu bantu tanga yawu na bilumbu yina ke kwiza.

•   Yinki kele “Ancien Testament” mpe “Nouveau Testament”? Ancien Testament ke kitini ya Biblia yina ba sonikaka na ndinga ya Ki-Ebre. b Ba ke bokilaka mpe yawu Masonoko na ndinga ya Ki-Ebre. Nouveau Testament ke kitini ya Biblia yina ba sonikaka na ndinga ya Greke. Ba ke bokilaka yawu mpe Masonoko ya Bakristo na ndinga ya Greke. c

•   Wapi mambu ke na kati ya Biblia? Biblia ke na masolo, misiku, bambikudulu, bikuma (poèmes), bingana, banzimbu mpe mikanda yina bantu sonikilaka bantu ya nkaka.—Tala “ Babuku ya Biblia.”

 Biblia ke bandaka na kuzonzila faso Nzambi ya Ngolo-Nyonso yidikaka zulu na ntoto. Na nzila ya Biblia, Nzambi lakisaka nkumbu ya yandi, Yehova, samu bantu zaba yandi.—Nkunga 83:18.

 Biblia ke zonzilaka mutindu ba bebisaka nkumbu ya Nzambi, mpe mutindu yandi ke katula mvindu yina ba losaka na nkumbu ya yandi.

 Biblia ke lakisaka dikanisi ya Nzambi samu na bantu mpe ntoto. Ya ke zonzilaka faso, na bilumbu yina ke kwiza, yandi ke katula bamambu yina ke natinaka bantu bampasi.

 Biblia ke pesaka malongi ya mbote samu na luzingu ya bilumbu nyonso. Na kifwani:

•   Kuvanda na bundiku ya mbote na bampangi. “Mambu nyonso yina beno zola ti bantu sala samu na beno, beno mpe me fwana kusala yawu mpe samu na bawu.”—Matayi 7:12.

   Yina ya zola zonza: Beto me fwana kubakila bampangi faso beto zola ba bakila beto.

•   Kunwana na manyongi. “Beno vanda ata fioti ve na manyongi samu na mbasi, samu mbasi ke vanda na manyongi ya yawu.”—Matayi 6:34.

   Yina ya zola zonza: Na kisika ya kuvanda na manyongi ya kulutila samu na bilumbu yina ke kwiza, ya ke vanda mbote na kukanisa na bansatu ya bubu yayi.

•   Kuvanda na kilengi na dikwela. “Konso muntu na kati ya beno fwana kuzola kento ya yandi mutindu yandi ke zolaka nzutu ya yandi mosi. Kento mpe fwana kuvanda na buzitu ya mingi samu na bakala ya yandi.”—Baefeze 5:33.

   Yina ya zola zonza: Samu dikwela simba, luzolo na buzitu ke mfunu mingi.

 Ve. Bantu ya mayela mingi tadilaka mbote-mbote mikanda ya ntama ya Biblia na Biblia yina beto ke na yawu bubu yayi, mpe ba kwizaka tala ti mambu ya ntete ya Biblia ke ve ya kusoba. Ya ke na pamusaka ve beto samu ti kana Nzambi zola bantu tanga mpe ba zaba mambu ya yandi, yandi ke sala nyonso samu ya soba ve. d—Izaya 40:8.

 Bantu mingi yina ke na tangaka Biblia bubu yayi zaba ve bandinga yina ba sonikaka yawu. Kasi Biblia ke na “nsangu ya mbote” samu na “bantu ya bayinsi nyonso, bifumba nyonso [mpe] bandinga nyonso.” (Luzabusu 14:6, noti ya yisi ya paje) Ni na yina bantu ke na nsatu ba bangula Biblia na ndinga yina ba zaba samu ba lenda kutanga mpe kuzaba mbote-mbote nsangu ya Nzambi.

 Bantu yina ke bangulaka Biblia ke salaka yawu na bafaso tatu yayi:

•   Kubangula banzonzolo yina ke na kati.

•   Kubangula makanisi samu bantu zaba yinki zola zonza bisoni ya ndinga ya ntete

•   Kubangula na kuzonzaka bamambu na mutindu ya nkaka mpe na bunkufi. Ba ke salaka yawu samu bantu sepela na kutanga Biblia. Kasi bantangu ya nkaka, kubangula ya faso yayi lenda kuzimbisa matsyeleka ya mambu yina ke na Biblia.

 Mbangudulu ya mbote ya Biblia ke bumbaka bamambu mutindu ba sonikaka yawu, kasi ya ke sosaka ti ya vanda na nzonzolo ya bubu yayi ya pete, mpe ti bantu zaba ya tsyeleka yinki kele nsangu ya Nzambi samu na bantu. e

 Ni Nzambi, muntu ya kuzwa Biblia, zonzaka mambu yina fwana kuvanda na kati. Na kubanda, yandi “pesaka bamambu ya santu ya [yandi]” na dikanda ya Izraele ya ntama. Ba vandaka mutindu bakengi ya Masonoko na ndinga ya Ki-Ebre.—Baroma 3:2.

 Ve. Biblia ke ya kulunga, mpe ya ke ve na babuku yina “zimbanaka.” Ba ya nkaka lenda kanisa ti babuku ya nkaka ya ntama yina ba bumbaka bilumbu mingi lenda vanda mpe babuku ya Biblia. f Kasi na kati ya Biblia, ya ke na bamambu yina ke sadisaka na kuzaba kana buku mosi ke na kati ya yawu to ve. (2 Timote 1:13) Ntangu beto ke tadilaka bamambu yina, beto ke talaka ti babuku nyonso ya Biblia yina katukaka na Nzambi ke kwelasanaka. Ya ke ve faso yina samu na babuku nyonso ya ntama yina bantu ke zonzaka ti ya ke mpe ya Nzambi. g