1, 2. (a) Emororo musinke lyokutetukisa ga gwene Mariya? (b) Etokoro musinke ga hepere kutura po Mariya, ntani ngapi omu lya mu kundamene?

MARIYA ana tetuka pokumona mugenda ana kuhwilira membo lyawo. Mugenda kapi ana pulida oguhwe ndi ozina vaMariya. Nye kwaMariya ana wiza. Mugenda ogo kapisi gomomukunda gwaNasareta. Vantu ureru kuyinongonona asi age mugeni. Age ta morora Mariya monkedi zokutetukisa asi: “Moro! Hompa ga ku swera unene, age kumwe noge ana kara!”—Resa Rukasa 1:26-28.

² Mariya kwa kere munwaEli gomodoropa zaNasareta moGalireya. Bibeli kwa tameka kusimwitira kuhamena Mariya apa ga hepere kutura po etokoro lyomulyo. Age kwa mu vandekerere Josefa muhongi goyikungu, kapi ga kere mugara gongawo nye ga kere nepuro lyokupama mwaKarunga. Mariya kwa kere nositambo sokukara mukadaJosefa nokukavatera yendi mokukarera epata lyawo. Nye mugenda ta mu wizire nombudi zokutunda kwaKarunga, ezi za kundamene eparu lyendi.

3, 4. Mokuninka asi tu dive nawa Mariya, yisinke twa hepa kunyokera po ntani kosinke natu demenena?

³ Wovanzi kwa va tetukisa apa va lironga asi Bibeli kapi za tumbura yoyinzi kuhamena Mariya. Azo kwa tumbura tupu yoyisesu kuhamena ntundiliro zendi nonkareso ntani nemoneko lyendi. Nye eyi za tumbura Bibeli kwa kara nomulyo unene.

⁴ Mokuninka asi tu dive nawa Mariya, twa hepa kunyokera po magano gomanzi aga maukarelikarunga aga rongo vantu vago kuhamena Mariya. Kapisi tu gazadare mafano gomanzi aga ava faneke vantu kuhamena Mariya. Ndi asi tu gazadare nontumbwisiso edi va pa Mariya ngwendi asi “ZinyaKarunga” ntani “Hompakadi gemeguru.” Nye tu demeneneni kweyi za uyunga Bibeli kumuhamena. Azo kutupa ediwo lyokuhamena epuro lyendi nomu natu vhura kumuhonena.

5. (a) Yisinke tuna lirongo kuhamena omu Mariya ga tere emororo lyaNgabiliyera? (b) Sirongwa musinke somulyo tuna lirongere ko kwaMariya?

⁵ Mugenda gwaMariya kapi ga kere muntu. Nye muengli Ngabiliyera. Apa Mariya va mu morwere asi “Hompa ga ku swera unene,” nonkango odo “kwa mu reterere udigu wounene” ta lipura kuhamena emororo olyo lyokulikarera. (Ruk. 1:29) Nampili ngomu Mariya ga here asi Karunga a mu swere ndi a mu hafere age kapi ga linenepekere asi Karunga ana mu hafere. Nsene tuna hara Karunga a tu hafere, kapisi tu linenepeke tu gazare asi ga tu hafera nare. Natu ka lirongera ko sirongwa somulyo kwaMariya. Karunga kwa nyenga valinenepeki nye ga hara valinunupiki nokuvavatera.—Jak. 4:6.

6. Sirugana musinke sokulikarera muengeli ga pere Mariya?

⁶ Mariya ga hepere kulinunupika morwa muengeli kwa mu pere sirugana sokulikarera unene. Age kwa tanterere Mariya asi nga hampuruka munona ogu nga kara munene ndi mulyo movantu navenye. Ngabilireya ta tanta asi: “Hompa Karunga nga mu pa uhompa wazinakuru Ndafita. Age nga pangera rudi rwaJakopo dogoro narunye, ano uhompa wendi kapi ngau paka uhura.” (Ruk. 1:32, 33) Mariya ga divire eyi Karunga ga tumbwidilire Ndafita asi gumwe gomoruvharo rwendi nga pangera narunye. (2 Sam. 7:12, 13) Munwendi nga kara Mesiyasa ogu va ndindilire vantu vaKarunga nomvhura dononzi.

7. (a) Epuro musinke Mariya ga pulire muengeli? (b) Yisinke nava lirongera ko vadinkantu naina kwaMariya?

⁷ Muengeli ta tantere Mariya hena asi munwendi ngava mu “tumbura asi MunwaKarunga gekeguru-guru.” Ngapi muntu na vhura kuhampuruka MunwaKarunga? Ngapi Mariya ga vhulire kureta munwa age kapi ga kwere nye kwa mu vandekerere tupu Josefa? Makura Mariya ta pura muengeli asi: “Eyi omu ngayi genda, ame na hana mugara, ngapi?” (Ruk. 1:34) Mariya kwa likidire asi age kapi ga likundamene rumwe nomugara. Ntani kapi ga lifire nomuga kuyitumbura. Naina, vadinkantu wovanzi kuligwanekera panyama va hana kulikwara ntani awo kuzora ava ava dili kuyirugana. Uzuni una runduruka. Nye Jehova kapi ga runduruka. (Mara. 3:6) Ngwendi momazuva gaMariya, Jehova kwa hara  owo ava kwaterere konompango dendi doukuhuki.—Resa Vahebeli 13:4.

8. Mokumona asi Mariya kapi ga sikilire mo, ngapi ga vhulire kureta muna gokusikilira mo?

⁸ Nampili ngomu ga kere mukareli gwaKarunga gokulimburukwa, Mariya kapi ga sikilire mo. Ngapi ga vhulire kuhampuruka munona gokusikilira mo, MunwaKarunga? Ngabilireya ta mu fatwilire asi: “Mpepo zoKupongoka ngazi ku wizira, ano nonkondo dogu gekeguru-guru ngadi ku kudumika. Yiyo nye ngava tumbwira munona ogu ngo hampuruka asi Mupongoki, MunwaKarunga.” (Ruk. 1:35) Kupongoka kutanta asi “kuzera,” ndi “kukuhuka.” Vanona kupinga kudira kusikilira mo kovakurona vawo. Nye mosihorokwa esi, Jehova kwa rugene sitetu sosinene. Age kwa rundwilire eparu lyaMunwendi gemeguru momukoga gwaMariya ano ta ruganesa mpepo zendi zokupongoka zi ‘kudumike’ Mariya, yipo munona a dire kupinga nzo. Mariya ga pulire nonkango domuengeli ndi? Yisinke ga limbwilire Mariya?

9. (a) Morwasinke vantu va karera mepuko mokudira kukwatesa ko sihorokwa saMariya? (b) Monkedi musinke Ngabiliyera ga nkondopekere epuro lyaMariya?

⁹ Vantu vamwe, kukwatera mo varongi vamwe womonongereka, kapi ava yi kwatesa ko asi mukadi ogu ga dira kulikundama nomugara kuvhura a rete munona. Nampili ngomu va lironga unene, awo kapi va kwata egano usili ou ga uyungire Ngabiliyera asi: “Karunga nayimwe si eyi ayi mu tjindire.” (Ruk. 1:37) Mariya ga tambwire nonkango dosili daNgabiliyera, morwa age kwa kere mukadi gepuro lyenene. Age kwa pulire nonkango daNgabiliyera morwa pwa kere maumbangi aga ga nkondopekere epuro lyendi. Ngabiliyera kwa tanterere Mariya kuhamena ekoro lyendi Elisabeta mukadi gokukurupa gonganze. Nye pasitetu Karunga ga mu ninkisire a kare nomarutu gavali.

10. Morwasinke sa karerere situmbukira sosinene kwaMariya sokureta MunwaKarunga?

¹⁰ Yisinke Mariya na rugana ko? Age ga gwene situmbukira noumbangi asi Karunga ta sikisa mo nayinye eyi ga mu tanterere Ngabiliyera. Nampili ngomu situmbukira oso kwa tundire kwaKarunga, twa ha gazara asi aso kwa kere ureru kwaMariya. Diworokeni asi age kwa mu vandekerere Josefa. Apa Josefa ga divire asi Mariya nezimo, age ga vhulire simpe kumukwara ndi? Ntani sa kere situmbukira soudigu, morwa Mariya ga hepere kukara  nomarutu gavali omu mwa kere eparu lyaMunwaKarunga. Ga hepere kuyapakera mbili munona nokumugamena mouzuni woudona. Yosili, aso kwa kere situmbukira sosinene!

11, 12. (a) Ngapi vagara vamwe vepuro lyokupama va tere yirugana eyi ga va pere Karunga? (b) Yisinke ga likidire Mariya pokulitumbura mwene asi mukareli?

¹¹ Bibeli kulikida asi nampili vagara vepuro lyokupama poyiruwo yimwe va nyokere kutambura yirugana eyi ga va pere Karunga. Apa Karunga ga here kutuma Mosesa, age kwa tente asi kapi ga diva kuuyunga nawa. (Ex. 4:10) Jeremiya kwa tente asi age simpe “munona unene,” kapi ta vhuru kusikisa mo sirugana saKarunga. (Jer. 1:6) Ano Jona kwa dukire sirugana saKarunga. (Jona 1:3) Yisinke ga rugene Mariya?

¹² Nampili naina, vantu wovanzi va diva elimbururo lyaMariya lyokulinunupika lyoulimburukwi. Age kwa tantererere Ngabiliyera asi: “Ame ni mukereli gwaJehova. Yi horokere nge tupu moomu ono tanta.” (Ruk. 1:38, NW) Mukereli kwa kere mupika, eparu lyendi kwa kere momawoko gomuhona gwendi. Mariya nage kwa lizuvhire asi age mukareli ndi mupika gwaJehova. Ga yi divire asi Jehova nga mu pakera mbili, morwa age kuruganena vahungami pauhungami ntani asi nga mu vatera kosirugana esi ga mu pere.—Epis. 18:25.

13. Nsene eyi ana tu pura Karunga yi moneka asi udigu, ngapi natu honena Mariya?

¹³ Poyiruwo yimwe eyi a tu pura Karunga tu rugane kuvhura yi moneke udigu kwetu. Bibeli kutupa nokonda dononzi deyi natu huguvarera mwendi, ngwendi moomu ga yi rugene Mariya. (Yis. 3:5, 6) Ose ngatu huguvara mwaJehova ndi? Nsene ngatu yi rugana, age nga tu tungika yipo tu pameke epuro lyetu mwendi.

14, 15. (a) Ngapi Jehova ga tungikire Mariya apa ga ka dingwire Elisabeta naSakaliya? (b) Nonkango edi ga uyungire Mariya mwaRukasa 1:46-55, yisinke adi likida kumuhamena?

¹⁴ Nonkango daNgabiliyera kuhamena Elisabeta kwa korangedere Mariya. Age ga yi divire asi Elisabeta na ka kwata egano malizuvho gendi, morwa nage kwa kere moukaro wokulifana. Makura Mariya ta katuka a ze kosirongo sonondundu somoJudeya, rugendo rokugusa mazuva gatatu ndi gane. Apa ga ka  hwililire membo lyaElisabeta nomupristeli Sakaliya, Jehova ta tungike Mariya pokumupa hena umbangi ou wa pamekere epuro lyendi. Ano Elisabeta kwa zuvha tupu emororo lyaMariya makura munona ta vatauka mezimo morwa ruhafo. Elisabeta ta zura mpepo zokupongoka ta tumbura Mariya asi “zinyaHompa.” Karunga kwa horwerere Elisabeta asi munwaMariya nga kara Hompa, Mesiyasa. Age hena kwa pandadekere Mariya koulimburukwi wendi pokutanta asi: “Gerago googu ga pura.” (Ruk. 1:39-45) Nayinye eyi Jehova ga tumbwidilire Mariya ya ya sikilire mo.

¹⁵ Makura Mariya nage ta uyunga. Nonkango dendi kwa di tura moBibeli. (Resa Rukasa 1:46-55.) Edi yido nonkango dononde  po ga uyungire ntani ado kwa horora kuhamena yikara yendi. Nonkango dendi kwa likidire rupandu rwendi kwaJehova rokumupa situmbukira sokukara zinyaMesiyasa. Ado kwa likida hena epuro lyendi lyenene, morwa age kwa uyungire asi Jehova age kuharangesa po valinenepeki novanankondo ntani age kuvatera valinunupiki nonohepwe ava ava mu kerere. Kulikida asi Mariya kwa kere nediwo lyenene. Ayo kwa yi ngungunyikira asi age kwa tumbwire Momatjangwa goRuhebeli yikando yokupitakana po-20. *

16, 17. (a) Nkareso musinke ga likidire Mariya namunwendi ezi twa hepa kuhonena? (b) Edinguro lyaMariya kwaElisabeta, yisinke ali tu diworokesa?

¹⁶ Mariya nga teda unene Nonkango daKarunga. Age kwa linunupikire, mevango lyokuuyunga nonkango damwene, age kwa temwininine Matjangwa. Munona ogu ga kere mezimo lyendi, komeho nage ga ya likidire nkareso zokulifana zelinunupiko pokutanta asi: “Erongo lyange kapisi lyanyamwange, nye lyogu ga tuma nge.” (Joh. 7:16) Twa hepa kulipura asi: ‘Ame kulikida efumadeko koNonkango daKarunga ndi? Ndi ame kuronga magano ganyamwange?’ Mariya ga kere nonkareso zongwa.

¹⁷ Makura ta ka kara kwaElisabeta makwedi gatatu, awo va likorangedere-korangedere. (Ruk. 1:56) Edinguro eli kutudiworokesa mulyo gokukara novakaume. Nsene tu tulisa po vakaume ava va hara sili Jehova Karunga, elikwatakano lyetu nendi ngali nkondopara. (Yis. 13:20) Siruwo tasi siki mo, makura Mariya ta tengura kembo lyawo. Yisinke ga uyungire Josefa apa ga divire asi Mariya nomarutu gavali?

18. Yisinke Mariya ga tanterere Josefa, ntani ngapi Josefa ga yi tere?

¹⁸ Mariya kapi ga ndindilire dogoro ezimo li moneke ntani ga tanterere Josefa. Komeho a ka tantere Josefa, age nampo ga lipulire omu Josefa mugara gomulimburukwi na ka yi tara. Nye age ga zire kwaJosefa nokumutantera nayinye. Gazadara tupu omu ga lizuvhire Josefa. Ga here kupura eyi ga mu tanterere Mariya, nye kwendi kwa monekere ngwendi asi ga honderere. Bibeli kapi za tumbura eyi ga gazarere Josefa. Nye za tumbura asi ga tokwere kuzumba Mariya, morwa posiruwo sina vantu wokulivandekera ngava va tara asi valikwali. Nye kapi ga here vantu va yi dive ndi a swaukise Mariya, makura ta tokora  kumuzumba mokahore-hore. (Mat. 1:18, 19) Mariya ya mu guvisire pokumona Josefa kuna kulizuvha kukora komutjima. Nye Mariya kapi ga pere usima Josefa, mokudira kupura eyi ga mu tanterere.

19. Ngapi Jehova ga vaterere Josefa a rugane youhunga?

¹⁹ Jehova ta vatere Josefa a rugane youhunga. Monzodi, muengeli gwaKarunga ta tantere Josefa asi ezimo lyaMariya kuna kara sitetu. Oyo ya hengagwidire Josefa. Makura Josefa ta rugana eyi ga mu tanterere Jehova. Ta gusa Mariya a kare mukadendi, nokutambura situmbukira sokupakera mbili MunwaJehova.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Valikwali nava vana kugazadara kukwara, yisinke nava lirongere ko kwaMariya naJosefa?

²⁰ Valikwali nava vana kugazadara kukwara, va lirongere ko kwaMariya naJosefa ava va parukire nomvhura 2 000 da ka pita. Apa Josefa ga tere mukadendi kuna kusikisa mo yitumbukira yendi, age kwa hefe kweyi ga tambwire evyukiso lyomuengeli gwaJehova. Josefa ga mwene mulyo gokuhuguvara mwaJehova nsene kuna kutura po matokoro gomanene. (Epis. 37:5; Yis. 18:13) Ngomutwe gepata, age nga gazadara nawa komeho a ture po matokoro.

²¹ Nampili ngomu pomuhowo Josefa ga kere nomasinganyeko, yisinke natu lirongera ko keharo lyaMariya lyokutambura kukwara Josefa? Mariya ga lirongere kundindira nokuhuguvara mwaJosefa ngomugara ogu ga ya kere mutwe gepata. Mariya ga mwene hena mulyo gokulididimikira, aso kuna kara sikara somulyo kovakadi woVakriste naina. Ntani hena, sihorokwa esi sa rongere Josefa naMariya mulyo gokuuyunga usili ntani gokuuyunga nemanguruko.—Resa Yisewe 15:22.

22. Etateko musinke da kere nonkwara daJosefa naMariya, ntani yisinke ya va ndindililire?

²² Josefa naMariya nonkwara dawo kwa kere netateko lyewa. Awo kwa here unene Jehova Karunga ntani kwa here kumuhafesa ngovakurona wovawa. Mauwa noyitumbukira yoyinzi ya va ndindililire. Awo va hepere kurera Jesus, ogu ga ya kere muntu gomulyo po mouzuni.