1, 2. (a) Magano musinke va kara nago vantu kuhamena umanguruki wokutura po matokoro? (b) Yisinke azi tu rongo Bibeli kuhamena umanguruki wokutura po matokoro, ntani mapuro musinke natu ka zogera?

APA mukadi gumwe ga here kutura po etokoro, age kwa tanterere mukwawo zendi asi: “Wa ha ninka nge ni gazare ko, nye hansa tantera nge tupu eyi nani rugana.” Mukadi gwina kwa here kumutantera eyi na rugana mevango lyokuruganesa uhwi ou ga mu pa Karunga, wokutura po matokoro gamwene. Ove ngapi? Nove kwa hara kutura po matoroko ganyamoge ndi kwa hara wopeke va kutokwere po? Ngapi omu o tara umanguruki wokutura matokoro?

² Vantu kwa kara nomagano gokulisiga-siga kuhamena sirongwa oso. Vamwe kutanta asi kapi twa kara nemanguruko lyokutokora morwa Karunga ga tokora nare omu nga ga kara maparu getu. Ano vamwe kuuyunga asi mokugwana umanguruki wene-wene ntudi pwa ha kara noveta. Nye, mokukwata nawa egano sitwa esi, twa hepa kutara moNonkango daKarunga, Bibeli. Morwasinke? Amo kwa faturura mo asi Jehova kwa tu sita nemanguruko lyokutura po matokoro. (Resa Josuwa 24:15.) Bibeli za limburura hena mapuro aga asi: “Ngapi natu ruganesa umanguruki wetu wokutura po matokoro? Pwa kara noveta edi twa hepa kukwama ndi? Ngapi  natu yi likida momatokoro getu asi twa hara Jehova? Ngapi natu fumadeka matokoro govakwetu?”

3. Sihonena musinke ga tura po Jehova monkedi ezi ga ruganesere umanguruki wendi?

³ Jehova gelike ga kara noumanguruki wene-wene, nye kuvhura tu lirongere ko monkedi omu au ruganesa. Pasihonena age kwa horowere Vaisraeli va kare “mbunga zendi zokupongoka.” (Deut. 7:6-8) Pwa kere konda zeyi Jehova ga tulilire po etokoro olyo. Age kwa here kukisa mo etumbwidiro eli ga tumbwidilire kaume kendi Abirahamu. (Gen. 22:15-18) Jehova age nkenye apa kuruganesa umanguruki wendi kuliza noyikara yendi ngwendi eharo nouhungami. Eyi kuyimonena monkedi omu nga tekura Vaisraeli apa ngava dili kumulimburukwa. Apa va litezwilire kutundilira komutjima, Jehova kwa va likidire eharo nonkenda pokuuyunga asi: “Vantu vange ngani va tengwidira kwange. Ngani va hara nomutjima gwange nagunye.” (Hos. 14:4) Jehova kwa tura po sihonena sosiwa morwa ga ruganesere umanguruki wendi yipo wopeke va gwanene mo mauwa.

4, 5. (a) Yilye ogu va hovere kupa umanguruki wokutura po matokoro, ntani ngapi omu ga u ruganesere? (b) Epuro musinke twa hepa kulipura?

⁴ Apa Jehova ga sitire yininke age kwa tokwere kupa vaengeli novantu umanguruki wokutura po matokoro. Ogu va hovere kupa umanguruki wokutura po matokoro kuna kara Jesus “sihwi saKarunga ogu a dili kumoneka.” (Koros. 1:15) Nampili komeho Jesus a wize pevhu age kwa horowere po kulimburukwa oGuhwe nokunyoka kulipakerera naSatana. Apa ga ya kere pevhu ga ruganesere umanguruki wendi mokunyokera po maheteko gaSatana. (Mat. 4:10) Masiku komeho va ka mu dipage, mekanderero lyendi Jesus kwa nkondopekere etokoro lyendi lyokurugana mpango zaKarunga. Age kwa tente asi: ‘Tate, nsene ono yi panda, ninka runyando oru ru pitakane nge. Nye kapisi moomu na panga ame, nye mpango zoge zi sike mo.’ (Ruk. 22:42) Ngano tu honene Jesus pokuruganesa umanguruki wetu wokutura po matokoro tu fumadeke Jehova nokurugana mpango zendi. Kuvhura tu yi sikise mo ndi?

⁵ Nhi, kuvhura tu temwinine sihonena saJesus morwa ose kwatu unga tu kare ngwendi Karunga. (Gen. 1:26) Nye pwa kara noveta. Kapi twa kara noumanguruki wene-wene ngwendi Jehova. Nonkango daKarunga kwa faturura asi nampili ngomu twa kara noumanguruki, Jehova ga tura po noveta edi twa hepa kukwama. Pasihonena, vakadi va hepa kuzuvha vagara vawo ano vanona va hepa kulimburukwa kovakurona vawo. (Efe. 5:22; 6:1) Ngapi omu noveta adi kundama monkedi omu a tu ruganesa umanguruki wetu? Elimbururo kepuro olyo kuvhura kukundama meho zetu zanarunye.

6. Gava sihonena eyi noveta da karera nomulyo.

⁶ Kuvhura simpe tu kare noumanguruki nampili ngomu pwa kara noveta ndi? Nhi. Morwasinke natu uyungira ngoso? Noveta kwa di tura po mokupopera vantu. Pasihonena, kuvhura o tokore kusinga mositaura o ze kositata sapeke. Ove kuvhura o kare nowoma nsene o singa mositaura omu mwa dira yidiviso ndi nkenye ogu kuna kusinga unene moomu ana hara ntani nkenye oku ana harere. Noveta kwa kara nomulyo yipo nkenye gumwe a gwanene mo uwa moumanguruki. Mokukwata egano mulyo gokuruganesa umanguruki wetu kuliza nonoveta edi ga tura po Jehova, tu tareni yihonena yomoBibeli.

7. (a) Yisinke ya ninkisire Adamu a lisige noyikorama? (b) Faturura omu Adamu ga ruganesere umanguruki wokutura po matokoro.

 ⁷ Apa Karunga ga sitire Adamu, age kwa mu pere umanguruki wokutura po matokoro ngwendi vaengeli. Oyo ya ninkisire Adamu a lisige noyikorama. Tu tareni omu Adamu ga ruganesere nawa umanguruki wendi. Yikorama yiyo va hovere kusita komeho va site muntu. Nampili ngoso, Jehova kwa ya pere Adamu situmbukira sokuruka yikorama madina. Bibeli kwa uyunga asi Karunga “ta yi retere muntu a tare omu na yi ruka.” Apa Adamu ga mene kuruka yikorama, Jehova kapi ga patanesere etokoro lyaAdamu. Nye “madina aga ga yi ruka-rukire muntu, yigo ga kara madina gayo.”—Gen. 2:19.

8. Monkedi musinke Adamu ga ruganesere momudona umanguruki wendi ntani yisinke ya tunda mo?

⁸ Nye Adamu kapi ga sikisire mo situmbukira esi ga mu pere Karunga sokuwapaika evhu li kare paradisa. Age kapi ga ruganesere umanguruki wendi a sikise mo mpangera ezi ga mu pere Karunga asi: “Livhareni mu zwide evhu, makura ruvharo rweni ngaru li pangere. Tani mu pe nonkondo dokupangera nomfi noyidira noyikorama nayinye yoyinene neyi yoyinunu.” (Gen. 1:28) Nye age kwa tezere po veta zaKarunga pokulya siyimwa esi va mu silikire. Etokoro lyendi kwa retera ruvharo rwendi kukora noruhepo. (Rom. 5:12) Pokudiva yitundwamo yetokoro lyaAdamu ngano yi tu ninkise tu ruganese nawa umanguruki wetu kuliza nonoveta daJehova.

9. Etokoro musinke Jehova ga pere Vaisraeli, ntani yisinke va limbwilire?

⁹ Ruvharo rwaAdamu naEva kwa pinga kudira kusikilira mo nonomfa. Nampili ngoso, awo kuvhura simpe kuruganesa umanguruki wawo wokutura po matokoro. Eyi kuyimonena monkedi omu Karunga nga tekura muhoko goVaisraeli. Kupitira momukareli gwendi Mosesa, Jehova kwa pere vantu etokoro lyokutambura ndi lyokunyoka kukara mbunga zendi zokupongoka. (Ex. 19:3-6) Yisinke va limbwilire? Awo va tambwire kusikisa mo nayinye eyi ga va tanterere Jehova yipo va kare muhoko gwendi. Mbunga nazinye kwa tente asi: “Nayinye eyi ana tanta HOMPA yiyo ngatu rugana.” (Ex. 19:8) Nye mwa za siruwo, muhoko ogo kwa ya ruganesere momudona umanguruki wawo nokuteza po etumbwidiro lyawo. Sihonena sawo ngano si kare erondoro kwetu ntani ngano tu ruganese nawa umanguruki wetu tu huguvare Jehova nokulimburukwa nompangera dendi.—1 Kol. 10:11.

10. Yihonena musinke yina kulikida asi vantu wokudira kusikilira mo kuvhura kuruganesa umanguruki wawo monkedi ezi azi hafesa Karunga? (Tara efano pepenuno 12.)

¹⁰ MoVahebeli egaununo 11 kwa tumbura mo madina 16 govakareli vaKarunga ava va ruganesere umanguruki wawo wokutura po matokoro kuliza nonoveta daJehova. Ngoyitundwamo, awo va gwene matungiko ntani va kere nehuguvaro lyokomeho. Pasihonena, Nowa kwa kere nepuro lyenene ntani ga limburukwire nompangera edi ga mu pere Karunga mokutunga emuwato a parukire mo nembo lyendi ntani ruvharo oru rwa ya kweme ko rwa ya gwanenene mo uwa. (Heb. 11:7) Abirahamu naSara awo kwa limburukwire Karunga pokuza kosirongo esi ga va tumbwidilire. Morugendo rwawo awo va gwene ‘evega ndi mpito mokutengura kwawo’ koUru sitata soungawo unene. Nampili ngoso, epuro lyawo kwa va ninkisire va demenene ‘kweyi ga va tumbwidilire Karunga,’ ntani awo kwa gazadarere “sirongozuni.” (Heb. 11:8, 13, 15, 16) Mosesa kwa nyokerere po ungawo waEgipite, “age kwa horowere po yokumuhepeka kumwe nomuhoko gwaKarunga, kupitakana yokuhafera karuwogona mononzo.” (Heb. 11:24-26) Ngano  tu honene epuro lyovakareli vaJehova vanare pokuruganesa nawa umanguruki wetu wokutura po matokoro tu sikise mo mpango zaKarunga.

11. (a) Etungiko musinke atu gwana moumanguruki wokutura po matokoro? (b) Yisinke ayi kutumangeda o ruganese nawa umanguruki woge?

¹¹ Kuvhura yi moneke asi ureru gumwe atu tokwere po. Nye kuyirugana ngoso ngayi tu ninkisa tu dire kugwana matungiko goumanguruki wokutura po matokoro. Etungiko limwe kwa li tumbura mwaDeuteronomium 30:19, 20. (Resa.) Movelise 19 kwa faturura mo etokoro eli Karunga ga pere Vaisraeli va horowore. Ano movelise 20 kwa likida asi Jehova kwa va pere mpito va likide ulimburukwi ou va kere nawo. Nose kuvhura tu horowore kukarera Jehova. Ngano tu ruganeseni umanguruki wetu mokulikida eharo eli twa kara nalyo kwaKarunga yipo tu mu fumadeke nokumuyererepeka.

12. Morwasinke natu dilira kuruganesa umanguruki wetu momudona?

¹² Tu tante asi wa gava uhwi womulyo kwakaume koge. Ayo nga yi kuguvisa nsene ngo ya dimburura asi age ga u zuguma ndi ga u ruganesa mokukoresa wopeke. Gazara tupu omu Jehova a lizuvhu apa a mono vantu wovanzi kuna kuruganesa momudona umanguruki wawo pokutura po matokoro meparu lyawo aga pamwe aga retere kukora wopeke. Bibeli za yi pumbire asi “pomazuva gopouhura” vantu kapi ngava “paka mpandu.” (2 Tim. 3:1, 2) Kapisi tu ruganese momudona umanguruki ga tu pa Jehova ndi tu dire kukara norupandu. Ngapi natu nyokera po kuruganesa umanguruki wetu momudona?

13. Ngapi omu natu nyokera po kuruganesa umanguruki wetu momudona?

¹³ Natuvenye twa kara noumanguruki wokutokora vakaume ava natu tura po neyi natu dwara nomu natu liwapaika ntani omu natu lihafesa. Nampili ngoso, nsene tu tokoro kukara vapika womadowo ndi tu honene mode zomouzuni ose ngatu ruganesa umanguruki wetu ‘mokufoferera udona.’ (Resa 1 Peturusa 2:16.) Mevango lyokuruganesa umanguruki wetu ‘mokusigilira madowo ga tu pangere,’ tuna hara kutura po matokoro aga naga tu ninkisa tu limburukwe mpangera ezi asi: “Omu  yi ruganene mokufumadekesa ko Karunga.”—Gar. 5:13; 1 Kol. 10:31.

14. Ngapi kuhuguvara mwaJehova ya likwatakana nomu atu ruganesa umanguruki wetu?

¹⁴ Nkedi zimwe hena omu natu ruganesa nawa umanguruki wetu kuna kara pokuhuguvara mwaJehova nokumupulisira atu vyukise kuliza nonoveta edi ga tu pa. Age yige gelike atu ‘rongo morwauwa waanyamwetu a tu likide nzira ezi natu genda.’ (Jes. 48:17) Twa hepa kulinunupika tu tambure epukururo eli asi: “Nzira zovantu kapi za kara mepangero lyamwene; kutupu ogu a pangere kukaramwenyo kwamwene.” (Jer. 10:23) Twa ha kara nonkareso zokuhuguvara nondunge danyamwetu ngwendi moomu ga yi rugene Adamu ntani Vaisraeli wovarwanesi. Nye ngano tu ‘huguvare HOMPA nomutjima gwetu nagunye.’—Yis. 3:5.

15. Yisinke natu lirongera ko kompango ezi za kara moVagarata 6:5?

¹⁵ Nampili ngomu twa kara noumanguruki wokutura po matokoro, twa hepa simpe kufumadeka matokoro govakwetu. Morwasinke? Mokumona asi natuvenye twa kara noumanguruki wokutokora, kapi ngatu vhura nkenye apa kutura po matokoro gokulifana. Matokoro ogo kwa kwatera mo kuhamena nkareso zetu noukareli wetu. Tu diworokeni mpango ezi za kara moVagarata 6:5. (Resa.) Nsene tu dimburura asi nkenye Mukriste ga hepa “kusimba mudigo gwamwene,” ngayi tu tumangeda tu fumadeke umanguruki wovakwetu wokutura po matokoro gavene.

16, 17. (a) Udigu musinke wa horokere moKolinte morwa umanguruki wokutura po matokoro? (b) Ngapi Paurusa ga u kohwenene po, ntani yisinke tuna lirongere ko?

¹⁶ Tu tareni sihonena somoBibeli esi sa likida mulyo gokufumadeka umanguruki wovanavazinyetu wokutura po matokoro gavene kuliza nezwi lyawo lyokomutjima. Vakriste womoKolinte kwa lipatanene kuhamena kulya nyama ezi ngava zamba koyikarunga yoyimpempa ano konyima ngava zi randesa pomarandesero. Vamwe kwa tente asi: ‘Kuvhura tupu kulya nyama ozo nezwi lyewa lyokomutjima morwa yikarunga yoyimpempa nayimwesi tupu.’ Nye ava ngava karere nare yikarunga oyo kwa lizuvhire asi kulya nyama ozo kuna kara ngwendi kuna kukarera yikarunga oyo. (1 Kol. 8:4, 7) Ou kuna kara udigu ou wa retere maligaunuko mombungakriste. Ngapi omu Paurusa ga vaterere Vakriste womoKolinte va kwate egano omu a gazara Karunga?

¹⁷ Pomuhowo, Paurusa kwa va diworokesere navenye asi nondya kapisi yido dokuvahedesa pepi naKarunga. (1 Kol. 8:8) Ntani tava rondora hena mokudira kuruganesa “emanguruko” lyawo li kare “silimbikiso sava va pira nonkondo mepuro.” (1 Kol. 8:9) Ano hena ta tantere ava ngali dili kupulisira ezwi lyawo lyokomutjima kulya nyama ozo va dire kupangura ava ngava zi li. (1 Kol. 10:25, 29, 30) Momaukaro gomulyo aga ga hamena mo ukareli wetu, nkenye Mukriste ga hepa kutura po etokoro lyamwene kuliza nezwi lyendi lyokomutjima. Yipo nye twa hepa hena kufumadeka matokoro govanavazinyetu nampili moyininke yoyinunu.—1 Kol. 10:32, 33.

18. Ngapi no ruganesa nawa umanguruki woge?

¹⁸ Jehova kwa tu pa umanguruki wokutura po matokoro. (2 Kol. 3:17) Ose kuuruganesa nawa morwa kutuvatera tu ture po matokoro aga aga likida eharo eli twa kara nalyo kwaJehova. Ngano tu twikire kulikida rupandu koumanguruki ou yipo tu fumadeke Karunga ntani nokufumadeka matokoro govakwetu.