Blessing * kwa mu twere koEuropa pokumutumbwidira asi nga ka rugana yirugana yokutakera nohuki. Nye konyima zokutwikida kumutoona mazuva murongo ntani nokumutjilisa asi vekoro lyendi nawo ngava ka va rugana yokulifana, kwa mu sininikire a kare sikumbu.

Muhona kwa kere nomakongo gokupitakana 40 000 * makura yipo ga sininikire Blessing a kare sikumbu a gwane yimaliwa 200 ndi 300 nkenye esiku yipo a ga fute. Blessing kwa tanta asi: “Rorunzi ngani gazara kuhena nye na kere nowoma kweyi ngayi horokera vekoro lyange. Ame kwa kere monomango.” Esimwititi lyendi kwa lifana neli lyovantu mamiliyona gane ava va kara moupika morwa ngesefa zokuninka vantu va kare yikumbu.

Nomvhura 4 000 da ka pita, Josefa kwa mu randesere vakuru vendi koupika. Age kwa mu twere koEgipite makura ta ka kara mupika membo lyerenga lyekurona lyovakungi vaFarawo. Mokulisiga naBlessing, pomuhowo Josefa kapi va mu hepekere. Nye apa ga nyokere ekondjeso lyamukadahekurwendi lyokumusininika asi va rare kumwe yipo va mu rundilire asi kwa here kukwatera kononkondo mukadahekurwendi. Makura tava mu tura modorongo nokumumanga nomalyenge.—Genesis 39:1-20; Episarome 105:17, 18.

Upika waJosefa naBlessing wa lisigire. Nampili ngoso navenye kwa va randesere mokugwanena mo yimaliwa.

Nomuhoko ngadi yi rerupire kugwana vapika apa ngadi ru yita. Pasihonena, hompa gwaEgipite Thutmose kwa ka kwete vanadorongo 90 000 konyima zokukarwa yita noVakanani. Vaegipite kwa tulire  vapika owo moyirugana yomonomina neyi yokutunga nontembeli ntani nokusima nomunkanko domema.

Mepangero lyoVaroma, yita nayo kwa gwederere ko kosivaro sovapika, poyiruwo yimwe ngava ru morwa kuhara kukara novapika. Sinzi sovantu ava va kere moRoma mosiruwo sanare kwa kere vapika. Sinzi sovapika womoEgipite nava womoRoma ngava va hepeke unene. Awo nampo ngava paruka nomvhura 30 tupu.

Mwaza siruwo, upika kwa ya didire. Ntani koyiha yomvhura 1599 dogoro 1899 ngesefa zokulirandesa vapika pokatji kaAfrika naAmerika kwa zi tompokere mouzuni mudima. Mbunga UNESCO kwa rapota asi: ‘Vagara novakadi ntani novanona mamiliyona 25 ndi 30 kwa va henesere nokuvarandesa.’ Vapika wovanzi kwa fire pokuvarutisa efuta lyaAtlantic. Olaudah Equiano, mupika ogu ga parukire kwa tanta asi: “Eyi ya horokere yidona unene ntani udigu kuyifaturura. Vapika vamwe kwa fire.”

Upika kapisi esimwititi tupu lyanare. Mbunga za karera po varugani uzuni mudima kwa tanta asi nampili naina vagara novakadi wokusika komamiliyona 21 ntani novanona vamwe kuna kurugana yirugana youpika, awo kwa kara monomango nokurugana unene nye kapi ava va futu ndi kuvafuta yoyisesu. Naina vapika kurugana monomina nomonofabilika donodopi nomoyitoragona nomomambo ntani nokukara yikumbu. Nampili ngomu va yi silika kuruganesa vantu upika nye simpe kuna kuligwederera.

Vapika wovanzi kwa kondjerere kumanguruka koupika. Mosiruwo sanare, vapika wovanzi kwa rwanesere epangero lyaRoma nye kapi ya va tompokere. Momvhura 1700, vapika woposirudi saHispaniola kwa rwanesere vahona vawo. Ehepeko eli ngava va hepeke pokuvaruganesa momapya kwa twaredesere koyita eyi ya gusire nomvhura 13. Ano momvhura 1804 yipo va gwene emanguruko lyokulipangera vene.

Rugendo roVaisraeli rokutunda moEgipite kuna kara emanguruko moupika lyenene mehistoli lyovantu. Vaisraeli navenye kwa va mangwilire mo moupika waEgipite. Emanguruko olyo kwa va waperere. Bibeli kwa simwitira eparu lyawo apa va kere moEgipite ngomu ‘ngava va ruganesa yirugana yosiupika yomusininiko.’ (Exodus 1:11-14) Hompa gwaEgipite kwa tanterere vavhadi asi va dipage vakeke  woVaisraeli wovagara yipo va dire kuligwederera.—Exodus 1:8-22.

Emanguruko lyoVaisraeli moupika waEgipite kwa kere lyokutetukisa sili morwa Karunga yige ga va mangwilire. Karunga kwa tanterere Mosesa asi: “Ruhepo rwawo narudiva yipo nye na hegumukire asi ni ya va zowore mo mokuwoko koVaegipite.” (Exodus 3:7, 8) Dogoro naina, nkenye mvhura Vajuda kudana sipito soPaska mokudiworoka eyi ya horokere.—Exodus 12:14.

Bibeli kutanta asi Jehova Karunga gwetu kapi ga paka “malitondororo,” ntani age kapi a runduruka. (2 Histoli 19:7; Marakiya 3:6) Karunga kwa tumine Jesus ‘a ya zuvhisire nonkwate emanguruko nokuyahepurura ava va kara moruhepo.’ (Rukasa 4:18) Eyi kutanta asi kumanguruka kwankenye upika ndi? Hawe. Jesus morwa kwa mu tumine a ya mangurure vantu koupika wononzo nonomfa. Konyima Jesus kwa tente asi: “Makura ngomu kwata egano usili, awo ngau mu zowora.” (Johanesa 8:32) Naina, usili ou ga rongere Jesus simpe kuna kumangurura vantu wovanzi mononkedi dokulisiga-siga.—Tara kakende “ Kumanguruka koupika wokulisiga-siga.”

Yosili, Karunga ga vaterere Josefa naBlessing mokuvamangurura koupika mononkedi dokulisiga-siga. Sihorokwa saJosefa kusigwana moBibeli mobuke zaGenesis megaununo 39 dogoro 41. Blessing kwa kondjerere emanguruko nononkondo.

Konyima zapa va mu tjidire mosirongo simwe saEuropa, Blessing yipo ga zire koSipanye. Makura yipo ga ka ligwene noNombangi daJehova nokutameka kulironga Bibeli. Mokuwapukurura eparu lyendi yipo ga gwene ko yirugana yoyiwa ntani nokupura muhona gwendi gwanare a mu gurumwisire ko komfuto zomakongo gendi. Ezuva limwe muhona gwendi ta mu toonene ngodi. Ta mu tantere asi kapisi hepero hena a fute makongo ntani ta pura egusiropo kweyi ga mu hepekere. Konyima zosiruwo, muhona ogo nage kwa ya tamekere kulironga Bibeli noNombangi daJehova! Blessing kwa tanta asi: “Usili ngau ku mangurura monkedi zokutetukisa.”

Jehova ya mu guvisire sili pokumona omu Vaegipite ngava tekura momudona Vaisraeli ngovapika; nampili naina simpe elininkiliromo eli lina kuhoroka kumuguvisa. Yosili, kuhagekesa po upika ngayi ka hepa erunduruko lyenene monkarapamwe zovantu. Nye Karunga ga tumbwidira mokukareta erunduruko olyo. “Ose kuna kundindira, moomu ga yi tumbwidira Karunga eguru lyepe nevhu lyepe, omu ngamu kara uhungami.”—2 Peturusa 3:13