Kouli umbangi va gwana vasimaguli ou au kwatesesa ko eyi va tjanga moBibeli ndi? Momvhura 2014, sifo Biblical Archaeology Review kwa pulire asi: “Sivaro sokusika kupi sovantu va tumbura moMatjangwa goRuhebeli va gwana vasimaguli?” Sifo oso kwa tente asi: “Vantu wokusika konyara 50!” Gumwe govantu owo va dira kutumbura mosirongwa oso kuna kara Tatenayi. Muntu musinke Tatenayi? Tu tareni eyi Bibeli za zogera kumuhamena.

Posiruwo oso, Jerusarema kwa kere mepangero lyoVaperesiya. Sitata esi kwa kere mesinya mwina lyoMukuro koUtokero waEufurata. Konyima zapa va zonagwire po Babironi, Vaperesiya kwa mangwilire Vajuda moupika nokuvapangera va tungurure ntembeli zaJehova moJerusarema. (Esira 1:1-4) Nonkore doVajuda, kwa rwanesere sirugana setungururo nokuvarundira asi awo kurwanesa epangero lyaPeresiya. (Esira 4:4-16) Mepangero lyaDaliusi (momvhura 522-486 komeho zokuwiza Kristusa pevhu), erenga lyaPeresiya lyedina Tatenayi, kwa pulire kuhamena etungururo olyo. Bibeli kumutumbura asi: “Mupangeli goUtokero waEufurata.”—Esira 5:3-7.

Mamanya gomanzi va tjanga edina lyaTatenayi kwa ga gwene monzugopungwiro zekoro limwe. Emanya eli kwa kere eli va tjenge malizuvhasano aga va tjenge momvhura 20 zepangero lyaDaliusi gokuhova [mvhura 502 komeho zokuwiza Jesus pevhu]. Mbangi gomalizuvhasano ogo kwa mu tumbura asi mukareli ‘gwaTattannu, mupangeli goUtokero waEufurata.’—Ogu kuna kara Tatenayi, va tumbura moBibeli mobuke zaEsira.

Yisinke nga rugana? Momvhura 535 komeho zokuwiza Jesus pevhu, Koresi goMunene kwa gawinine sirongo monomukunda, gumwe ngava gu tumbura asi: “Babironi nemesinya mwina lyomukuro.” Mukunda ogo konyima kwa ya gu gawinine momaruha gavali, ruha rumwe ngava ru tumbura asi mesinya mwina lyomukuro omu mwa hamenene Israeli naFonisiya ntani naSiliya zekefuta, mupangeli nampo kwa kere moDamasikusi. Tatenayi yige nga pangere nomukunda odo koyiha yomvhura 520 dogoro momvhura 502 komeho zokuwiza Jesus pevhu.

Konyima zokuza koJerusarema mokukakona-kona erundiro lyerwaneso, Tatenayi kwa ya divisire Daliusi asi Vajuda kuna kutanta asi epulisiro lyokutungurura ntembeli zaJehova kwa ligwene kwahompa Koresi. Maumbangi kwa ga gwene monzugopungwiro zomatjango gohompa. (Esira 5:6, 7, 11-13; 6:1-3) Daliusi yipo ga pangerere Tatenayi a dire kuvadonganesa, ntani age ga limburukwire.—Esira 6:6, 7, 13.

Tatenayi “Mupangeli goUtokero waEufurata” kapi ga divikwire. Nye matjangwa kwa mu tumbura kedina nositumbukira sendi. Mauzera aga, kugava umbangi asi eyi ava gwana nkenye apa vasimaguli kulikida asi eyi ya kara moBibeli usili.