Morwasinke pana karere ngesi matoroko gomanzi gokulisiga-siga goBibeli? Ngapi omu o tara matoroko aga gomape, kukuvatera o kwate egano Bibeli ndi kukudigopera? Nsene o diva omu ga wiza po matoroko ogo, ngayi ku vatera o gwanene mo uwa.

Pomuhoverera, wolye va tjenge Bibeli ntani siruwoke?

Bibeli kwa zi gaununa momaruha gavali. Ruha rokuhova kwa kara nonobuke 39 omu mwa kara “nonkango daKarunga.” (Varoma 3:2) Karunga kwa ruganesere vagara wovalimburukwi va tjange nobuke odo, kwa va gusire konyara nomvhura 1 100. Ado kwa di tjenge moRuhebeli, yiyo nye ava di tumbwire asi Matjangwa goRuhebeli ndi Etestamende Lyekurukuru.

Ruha rwauvali kwa kara nonobuke 27 omu mwa kara “nonkango daKarunga.” (1 Vatesaronika 2:13) Karunga kwa ruganesere varongwa vaJesus wovalimburukwi va tjange nobuke odo, kwa va gusire konyara nomvhura 60. Ado kwa di tjenge moRugereka, yiyo nye ava di tumbwire asi Matjangwa goRugereka ndi Etestamende Lyepe.

MoBibeli nazinye kwa kara mo nobuke dokusika 66, azo mbudi zongwa zokutunda kwaKarunga. Morwasinke nye pwa karera matoroko gokulisiga-siga goBibeli? Pwa kara nokonda ntatu.

• Yipo vantu va rese Bibeli momaraka gawo.

• Yipo va guse mo mapuko aga va tulire mo vatjanguruli ntani nokutengwidira mo nonkango dene-dene douhunga.

• Yipo va ture mo nonkango doureru.

 Tara eyi ya horokerere matoroko gavali gokuhova.

Koyiha yonomvhura 300 komeho zokuwiza Jesus pevhu, valirongi woVajuda kwa tamekere kutoroka Matjangwa goRuhebeli moRugereka. Matjangwa ogo kwa ya divikwire asi Sepetuagente zoRugereka. Morwasinke pwa heperere etoroko olyo? Mokuvatera Vajuda ava ngava uyunga Rugereka yipo va dive “matjangwa gokupongoka.”—2 Timoteusa 3:15.

Sepetuagente kwa vaterere vantu va hana asi Vajuda ava ngava uyunga Rugereka va dive eyi azi rongo Bibeli. Monkedi musinke? Mulirongi W. F. Howard kwa tanta asi: “Kutundilira momvhura 49 komeho a wize Jesus pevhu, Bibeli kwa ya kere zovampitisili wonongereka ava ngava tumu vantu va ka zuvhise ‘mokukafaturura matjangwa asi Jesus yige Kristusa.’” (Yirugana 17:3, 4; 20:20) Kuliza nomulirongi F. F. Bruce, kwa tanta asi ezi yizo konda zimwe zeyi Vajuda wovanzi va “zumbanesere eharo lyokuresa Sepetuagente.”

Apa varongwa vaJesus va mene kutjanga nobuke doMatjangwa goRugereka yipo va ga tulire kumwe netoroko lyoSepetuagente lyoMatjangwa goRuhebeli, tazi ya kara Bibeli ezi tuna kara nazo ngesi.

Konyima zonomvhura 300, gumwe govakonakoni maukarelikarunga Jerome kwa torokere Bibeli moRuratina ezi ngava tumbura asi Vurugate zoRuratina. Etoroko eli yipo lya kere nare, morwasinke nye va liwapukurwilire hena? The International Standard Bible Encyclopedia kwa tanta asi Jerome kwa here kuwapukurura “mapuko nagenye aga ga kere metoroko lina lyokuhova ntani nokutengwidira mo nonkango edi va gusire mo.”

Mwaza siruwo, vampitisili wonongereka kwa rugene epuko lyenene. Awo kwa horowere etoroko lyoBibeli zoRuratina asi ngano yilyo lyelike nava vhura kuruganesa vantu monomvhura dina. Eyi ya digoperere vantu kukwata egano Bibeli, morwa sinzi sawo kapi va divire eraka lyoRuratina.

Mwaza siruwo, vantu kwa twikira kutoroka matoroko gamwe goBibeli, ngwendi lyaPeshitta lyomoRusiriya eli ga tjenge koyiha yomvhura 499. Nampo kutundilira momvhura 1301 yi tware komvhura 1399 yipo va litulire mo unene mokutoroka Matjangwa momaraka aga ava zuvhu vantu wovanzi.

Monomvhura odo, John Wycliffe gomoIngiranda kwa tamekere kutoroka Bibeli moRuingilisa, eraka eli nga va uyunga vantu wovanzi. Konyima zoyo, Johannes Gutenberg kwa tulisire po ngendeseso zokuvhukisa Nobibeli dononzi ezi za vaterere valirongi va hanese matoroko goBibeli momaraka aga ava uyunga moEuropa.

Apa matoroko gomoRuingilisa ga vhukire, vamwe yipo va tamekere kugarwanesa. Koyiha yomvhura 1799, muruti John Lewis kwa tjenge asi: “Ngomu sa ya pitire siruwo mbuuyungiso zovantu kwa ya rundurukire, eyi yiyo pwa heperere etoroko lyepe omu mwa kara nonkango edi ava ruganesa vantu nkenye ezuva.”

Ngesi, valirongi woBibeli vana diva yoyinzi kuhamena matoroko ganare. Morwa va gwana matjango ganare goBibeli gomomaraka omu va zi tjenge pomuhoverera. Eyi kuvavatera va demenene kononkango edi va ruganesere momaraka ogo.

Yiyo nye ya karere hepero kukara nomatoroko goBibeli gomape. Nampili ngoso, twa hepa kutakamesa kuhamena komatoroko gamwe. * Nye nsene vatjanguruli owo kwa va tumangedere eharo lyokuhara Karunga mokuwapukuro etoroko lyoBibeli zompe, ose kugwanena mo mauwa mosirugana sawo.