Wa yi diva ndi?
Vantu womosiruwo sanare ngava ruganesa yitji yopapyrus mokuhonga mawato ndi?
VANTU wovanzi kwa yi diva asi vantu womoEgipite ngava tjanga poyipepa eyi va rugene koyitji papyrus. Vagereka noVaroma ngava tjanga poyipepa oyo. * Yitji papyrus ngava yi ruganesa hena mokutunga mawato.
Nomvhura dokupitakana 2 500 dina ka pita, muporofete Jesaya kwa tjenge asi vantu ava va tungire “kesinya kwina lyonomukuro daSudani kuna kuwogera moNili momawato aga va rugana gonombu ndi yitji yopapyrus.” Konyima, muporofete Jeremiya kwa pumbire asi apa sitata saBabironi ngava si homokera Vaperesiya, awo ngava hwika ‘mawato goyitji yopapyrus’ mokuvakondera va dire kutjwayuka.—Jes. 18:1, 2; Jer. 51:32, NW.
Karunga yige ga retesa po Bibeli, yipo nye, vantu ava ava lirongo Bibeli kapi ayi va tetukisa kweyi vasimaguli va gwana maumbangi aga aga likida asi yitji papyrus ngava yi ruganesa nare mokuhonga mawato. (2 Tim. 3:16) Maumbangi musinke va gwana? Vasimaguli kwa gwana maumbangi aga aga likida mawato goyitji yopapyrus aga va hongere moEgipite.
NGAPI OMU MAWATO GOYITJI YOPAPYRUS NGAVA GA HONGO?
Ponontoko domoEgipite kwa kere po mafano ntani kwa tjenge po nondanda edi da likidire omu vantu ngava tete yitji papyrus nokuhonga mawato. Vagara ngava tete yitji oyo nokuyimanga moyitungu ano konyima yitungu ngava yi daya kumwe. Ayo kwa kere nonohuke ntatu. Yipo nye, apa ngava yi manga kumwe, ayo ngayi koro unene. Buke zimwe, A Companion to Ancient Egypt kwa tanta asi mawato kwa hulire ponometa 17 monaure, ano nkenye koruha kwa kere ko evango lyokugwaneka vagara woyirapo 10 ndi 12 ngoso.
MORWASINKE VANTU NGAVA RUGANESERE YITJI PAPYRUS MOKUHONGA MAWATO?
Yitji papyrus, nare ngayi mene unene momuramba gomukuro gwaNili. Ntani hena mawato gopapyrus kwa kere ureru kugahonga. Nampili apa vantu va tamekere kuhonga mawato gomanene pokuruganesa yitji yapeke, nye vakwati wonomfi novasani simpe ngava ruganesa mawato gomanunu goyitji yopapyrus.
Vantu kwa ruganesere mawato goyitji yopapyrus siruwo sosire. Kuliza nomutjangi goRugereka Plutarch ogu ga parukire posiruwo sovapositoli kwa tanta asi vantu vamwe ngava ruganesa simpe mawato goyitji papyrus posiruwo sina.
^ para. 3 Yitji papyrus ngayi mene monomukuro omu mwa dilire rupupo rorunene. Sitji esi monaure waso kusika ponometa 5, ano mounene ponosentimita 15.