1-2. Nokonda musinke donongwa twa kara nado deyi natu likidira eharo lyanarunye kwava wopeke?

OSE TWA kara nonokonda donongwa deyi natu likidira eharo lyanarunye kwava wopeke. Nokonda musinke dimwe odo? Ka dimburureni omu yisewe yomoBibeli nayi ka limburura epuro olyo: “Eharo [lyanarunye] noulimburukwi nokuyisiga si nampili rumwe. . . . Nsene o yi rugana eyi, ngano Karunga novantu ngava ku hafera.” Ogu ga kara neharo lyanarunye ‘kuliruganena mwene uwa.’ “O kare nombili nosili, makura ngo kare nomwenyo gomure.”​—Yis. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Moyisewe eyi kwa tumbura mo nokonda ntatu deyi natu likidira eharo lyanarunye. Zokuhova, apa atu likida eharo lyanarunye, Jehova kutumona asi ose mulyo kwendi. Zauvali, apa atu likida eharo lyanarunye, ose kugwanena mo mauwa. Pasihonena, ose kutulisa po ukaume wokukarerera nava wopeke. Zautatu, apa atu likida eharo lyanarunye, ose ngatu ka gwana yininke yoyiwa komeho kukwatera mo mwenyo gwanarunye. Yosili, twa kara nonokonda donongwa deyi natu limburukwira epukururo eli lyaJehova asi: “Omu . . . kare [neharo lyanarunye] nonkenda novakweneni.”​—Sak. 7:9.

3. Mapuro musinke natu ka konakona mosirongwa esi?

³ Mosirongwa esi, tatu ka gwana malimbururo komapuro gane aga gana kukwama ko. Wolye ava natu likida eharo lyanarunye? Yisinke natu lirongera ko kobuke zaRutu kuhamena omu natu likida eharo lyanarunye? Ngapi natu likida nose eharo lyanarunye neina? Mauwa musinke ava gwanene mo ava ava likida eharo lyanarunye?

4. Ngapi natu honena Jehova yipo tu likide eharo lyanarunye? (Marukusa 10:29, 30)

⁴ Sirongwa sa ka pita, ka si tu vaterere tu kwate egano asi Jehova kulikida eharo lyendi lyanarunye kovantu ava va mu hara nokumukarera. (Ndan. 9:4) Ose tuna hara kuhonena Karunga, ‘yeeyi ose tuvana vendi wokuhara.’ (Efe. 5:1) Yipo nye, twa hepa kulikida eharo lyanarunye kovanavazinyetu womombungakriste.​—Resa Marukusa 10:29, 30.

5-6. Yisinke azi tanta nkango ‘ulimburukwi?’

⁵ Nsene tu kwata nawa egano eyi ali tanta eharo lyanarunye, ngayi tu vatera unene yipo tu likide eharo lyanarunye kovapuli vakwetu. Mokuninka asi tu kwate nawa egano eyi ali tanta eharo lyanarunye, tu zeni tu ka li hetakaneseni koulimburukwi. Tu tareni sihonena esi sina kukwama ko.

 ⁶ Muntu ogu ga rugana mokampani zimwe tupu nomvhura dononzi, kuvhura kumutumbura asi murugani gomulimburukwi. Nye nampili ngomu ga rugana nomvhura dononzi mokampani ozo, age nampo kapi ga zogera simpe nomukurona gokampani ozo. Age nampo hena kapi a hafere matokoro aga a tura po mukurona gokampani ozo. Age kapi ga hara kampani ozo, nye age kutwikira ngorooro kurugana morwa ana hepa yimaliwa. Age nga twikira kurugana mokampani ozo dogoro nga hageke kurugana ndi dogoro nga gwane ko yirugana yohansa ko.

7-8. (a) Yisinke ayi tumangeda muntu a likide eharo lyanarunye? (b) Morwasinke natu ka zogerera novelise dimwe domobuke zaRutu?

⁷ Ngomu tuna yi zogere  moparagarafu 6, elisigo eli lya kara po pokatji koulimburukwi ntani neharo lyanarunye kuna kara konda ezi azi tumangeda muntu a rugane yuma. Morwasinke vakareli vaKarunga womosiruwo sanare ngava likidire eharo lyanarunye? Vantu ava ngava likida eharo lyanarunye, kapi ngava yi rugana komusininiko, nye awo kwa yi rugene morwa va kere neharo lyokuyirugana. Tu tareni sihonena saNdafita. Mutjima gwendi kwa mu tumangedere a likide eharo lyanarunye kwakaume kendi Jonatana, nampili ngomu oguhwe vaJonatana va here kudipaga Ndafita. Nampili konyima zonomvhura dononzi kutunda apa ga fire Jonatana, Ndafita kwa twikilire kulikida eharo lyanarunye kwaMefiboseti munaJonatana.​—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Ose kuvhura kulironga yoyinzi kuhamena eharo lyanarunye pokukonakona novelise dimwe edi da kara mobuke zaRutu. Yisinke natu lirongera ko kovantu ava va tumbura mobuke ozo kuhamena eharo lyanarunye? Ngapi natu tura pasirugana yirongwa oyo mombungakriste? *

9. Morwasinke Naomi ga lizuvhilire asi Karunga kwa mu rwanesere?

⁹ Mobuke zaRutu kwa simwitira mo kuhamena Naomi nangumweyi zendi Rutu ntani naBowasa, mugara ogu ga tjilire Karunga. Age kwa kere ekoro lyamugara gwaNaomi. Naomi namugara gwendi ntani novana vawo wovamati vavali kwa dirukilire koMowaba, morwa moIsraeli kwa kere mo nzara. Apa va ka kere moMowaba, mugara gwaNaomi kwa ka dogorokerere kooko. Vana vendi wovagara vavali kwa ka kwarerere kooko, nye ehudi nawo kwa ya dogorokere konyima. (Rutu. 1:3-5; 2:1) Maudigu ogo kwa ninkisire Naomi a dompe mutjima.  Age kwa guvire sili unene makura yipo ga gazarere asi Jehova ga mu nyenga. Tu tareni eyi ga uyungire kuhamena omu ga lizuvhire, age kwa tente asi: “HOMPA ga zora nge.” “Karunga Munankondo nadinye ga ninka ukaro wange u kare woururu.” Naomi kwa tente hena asi: “HOMPA Munankondo nadinye ga tumina nge udigu.”—Rutu. 1:13, 20, 21

10. Ngapi ga lizuvhire Jehova kononkango dononkukutu edi ga uyungire Naomi, ntani yisinke ga rugene ko Jehova?

¹⁰ Yisinke ga rugene Jehova kononkango dononkukutu edi ga uyungire Naomi? Jehova kapi ga sigilire mukareli gwendi. Nye age kwa mu likidire nkenda. Jehova ga yi diva asi “maudigu kuvhura kuninkisa vanandunge va piyagane.” (Muud. 7:7, NW) Naomi simpe ga hepere evatero yipo ayi dimburure asi Jehova kapi ga mu sigilire. Evatero musinke ga geve Karunga? (1 Sam. 2:8) Age kwa ninkisire Rutu a vatere Naomi ntani nokumulikida eharo lyanarunye. Rutu kwa here kulikida eharo ngumweyi zendi Naomi nokumuvatera a dire kudompa ntani yipo a dimburure asi Jehova simpe haga mu harera. Yisinke natu lirongera ko kosihonena saRutu?

11. Morwasinke sinzi sovanavazinyetu ava va kara nonkenda ava hetekerere ko kuvatera ava vana guwu?

¹¹ Eharo lyanarunye kututumangeda tu vatere ava vana guwu. Ngwendi moomu tupu Rutu ga twikilire kukara naNaomi, sinzi sovanavazinyetu ava va kara nonkenda nawo kutwikira kuvatera vanavazinyetu ava vana guwu. Awo kwa hara vapuli vakwawo ntani vana hara kurugana paapa va hulira mokuvavatera. (Yis. 12:25; 24:10) Eyi ya liza neyi ga uyungire mupositoli Paurusa asi: ‘Hengagwideni ava vana guwu nokuvatera ava vana dili nonkondo ntani lididimikireni navenye.’​—1 Tes. 5:14.

12. Nkedi musinke zongwa po unene omu natu vatera munazinyetu ogu ana guwu?

¹² Yikando yoyinzi, nkedi zongwa po unene omu no vhura kuvatera munazinyetu ogu ana guwu kuna kara pokumupurakena nokumutantera asi wa mu hara. Jehova kumuhafesa kweyi ono kurugana mokuvatera nonzwi dendi. (Epis. 41:1) Yisewe 19:17 kutanta asi: “Ano nsene o gava konohepere kuna fana ngwendi kwaHOMPA ono kuheheda, nye HOMPA nga ku tengwida kuwoko.”

13. Ngapi omu etokoro lyaRutu lya lisigire neli lyaOrupa ntani ngapi omu Rutu ga likidire eharo lyanarunye? (Tara efano lyopontunda.)

¹³ Ose kuvhura kukwata nawa egano eyi ali tanta eharo lyanarunye pokukonakona eyi ya horokerere Naomi konyima zapa mugara gwendi novana vendi vavali wovagara va fire. Apa Naomi ga zuvhire asi “HOMPA ana tungike mbunga zendi pokuzipa muzangu gomuwa,” age kwa tokwere kutengura kwawo. (Rutu. 1:6) Nage novangumweyi zendi kwa kere morugendo rokuza koIsraeli. Morugendo rwawo, Naomi ta tantere vangumweyi zendi  yikando yitatu va tengure ko kwawo koMowaba. Yisinke ya kweme ko? Bibeli kutanta asi: “Orupa ta ncumita ongumweyi zendi a va rekere, makura ta tengura kembo, nye Rutu ta va kwama-kwama ngorooro.” (Rutu. 1:7-14) Orupa kwa kweme epukururo eli ga mu tantererere Naomi makura yipo ga tokwere kutengura. Nye Rutu, kwa rugene yoyinzi kupitakana tupu eyi ga mu tanterere Naomi a rugane. Age ngano ga tengwire, nye eharo kwa mu tumangedere a twikire kukara ngorooro naNaomi ntani nokumuvatera. (Rutu. 1:16, 17) Rutu kapi ga tokwere kukara naNaomi morwa ga hepere kuyirugana, nye age kwa tokwere kukara nendi, morwa ga kere neharo lyanarunye. Etokoro lyaRutu kwa likidire asi age kwa kere neharo lyosili lyanarunye. Yisinke natu lirongera ko kweyi ga rugene Rutu?

14. (a) Etokoro musinke ava tura po sinzi sovanavazinyetu neina? (b) Kuliza noVahebeli 13:16, yisinke natu rugana yipo tu hafese Karunga?

¹⁴ Eharo lyanarunye kututumangeda tu vatere wopeke paapa twa hulira. Ngwendi mosiruwo sanare, vanavazinyetu wovanzi neina kulikida eharo lyanarunye kovapuli vakwawo, kukwatera mo nava va dira kumona rumwe. Pasihonena, apa ava zuvhu asi simpagwa sina horoka, awo kupura usimbu kuhamena mauzera yipo va dive omu nava vhura kuvatera. Apa ava dimburura asi gumwe gomombungakriste ana kara noudigu woyimaliwa, awo kuhetekera ko kudiva eyi ana hepa ntani nokumuvatera. Ngwendi Vakriste womoMakedoniya, awo kurugana paapa va hulira mokugava evatero. Awo kutura po malizambero yipo va ruganese siruwo sawo noyiweka yawo mokuvatera vanavazinyetu. (2 Kol. 8:3) Jehova kumuhafesa apa a mono omu vanavazinyetu vana kulikida eharo lyanarunye kovakwawo.​—Resa Vahebeli 13:16.

15-16. Ngapi ga yi likidire Rutu asi age kwa here kutwikira ngorooro kuvatera Naomi?

¹⁵ Ose kuvhura kulirongera ko yirongwa yoyinzi kwaRutu monkedi omu ga vaterere Naomi. Tu zeni tu ka zogere ko yirongwa yongandi.

¹⁶ Twikira kuvatera. Apa Rutu ga hetekerere ko kuza naNaomi koJuda, pomuhowo Naomi kwa mu nyokesere. Nye Rutu simpe ga here kuza. Yitundwamo musinke ya kere? Bibeli kutanta asi: “Ano Naomi apa ga mwene asi Rutu ana tokora kuza nendi, makura kapi ga uyunga hena.”​—Rutu. 1:15-18.

17. Yisinke nayi tu vatera tu twikire kuvatera wopeke?

¹⁷ Eyi natu lirongera ko. Pwa hepa elididimiko mokuvatera ava vana guwu, nye twa hepa kutwikira ngorooro mokuvavatera. Munazinyetu gomukadi ogu ana hepa evatero, pomuhowo kuvhura a nyoke kutambura evatero lyetu. * Nye eharo lyanarunye nga li tu tumangeda tu rugane paapa twa hulira yipo tu mu vatere. (Gar. 6:2) Kuvhura tu kare nehuguvaro asi age nga tu pulisira tu mu vatere nokumuhengagwida.

18. Yisinke nampo ya koresere Rutu komutjima?

¹⁸ Wa ha handuka. Apa Naomi naRutu va tengwire koBeterehema, Naomi kwa ka ligwene hena novantu womomukunda gwawo. Age kwa va tanterere asi: “Apa na tundire omu, ame ngawo, nye HOMPA ana ka tengwida nge mawoko-woko.” (Rutu. 1:21) Gazareni tupu omu ga lizuvhire Rutu apa ga zuvhire nonkango odo daNaomi. Rutu kwa rugene paapa ga hulira yipo a vatere Naomi. Rutu kwa lilisire ko Naomi nokumuhengagwida ntani kwa gendere nendi mazuva gomanzi. Nampili ngoso, Naomi  kwa tente asi: “HOMPA ana ka tengwida nge mawoko-woko.” Nampili ngomu Naomi ga sikeme kumwe naRutu posiruwo oso, nonkango daNaomi kwa likidire asi kapi ga kere norupandu kweyi ga mu vaterere Rutu. Rutu nampo ga lizuvhire kukora komutjima. Nye nampili ngoso, age kwa tokwere kukara naNaomi.

19. Yisinke nayi tu vatera yipo tu vatere munazinyetu ogu ana guwu?

¹⁹ Eyi natu lirongera ko. Neina, munazinyetu gomukadi ogu ana guwu kuvhura a tu uyungire yininke eyi nayi tu koresa nampili yi kare asi tuna rugana paapa twa hulira mokumuvatera. Nye kapisi tu handuke. Ose ngatu twikira ngorooro mokuvatera munazinyetu ogu ana hepa evatero ntani nokupura Jehova a tu vatere tu dive omu natu mu hengagwida.​—Yis. 17:17.

20. Yisinke ya nkondopekere Rutu yipo a twikire kuvatera Naomi?

²⁰ Gava ekorangedo nsene ono dimburura asi gumwe ana lihepa. Rutu kwa likidire eharo lyanarunye kwaNaomi, nye Rutu mwene nage ga hepere ekorangedo. Jehova kwa ruganesere Bowasa yipo a mu korangede. Bowasa kwa tanterere Rutu asi: “HOMPA ngano ta ku futu kweyi wa rugana. Ngano to gwana mfuto zokuzulilira kwaHOMPA Karunga gwaIsraeli, ogu wa wizira a ya ku gamene!” Nonkango odo kwa hengagwidire Rutu. Makura Rutu yipo ga tanterere Bowasa asi: “Ono pe nge mukumo pokuuyunga nonkango dokutendeka nge ame mukareli goge.” (Rutu. 2:12, 13) Nonkango edi ga uyungire Bowasa kwa nkondopekere Rutu.

21. Kuliza naJesaya 32:1, 2, yisinke ngava vhura kurugana vakuronambunga ava va kara nonkenda?

²¹ Eyi natu lirongera ko. Vantu ava ava likida eharo lyanarunye kwava wopeke, nawo kuhepa ekorangedo poyiruwo yimwe. Ngwendi moomu tupu Bowasa ga pandadekere Rutu kweyi ga vaterere Naomi, neina vakuronambunga nawo kupandadeka vanavazinyetu ava ava  vatere vapuli vakwawo. Epandadeko olyo kuvhura kunkondopeka vanavazinyetu yipo va twikire ngorooro kuvatera vapuli vakwawo.​—Resa Jesaya 32:1, 2.

22-23. Ngapi omu nkareso zaNaomi za ya litjindjire, ntani morwasinke? (Episarome 136:23, 26)

²² Konyima zosiruwo songandi, Bowasa kwa geve nondya kwaRutu naNaomi. (Rutu. 2:14-18) Yisinke ga rugene Naomi konyima zapa Bowasa ga va pere nondya odo? Naomi kwa tente asi: “HOMPA ogu a sikisa mo narunye matumbwidiro gendi kovanamwenyo novafe, ngano ta swere Bowasa.” (Rutu 2:20a) Sikando esi Naomi kwa tamekere kugazara monkedi zapeke. Komeho zoyo, age kwa uyungire asi Jehova ga nyenga nge, nye apa ngesi age ga uyungire noruhafo asi Jehova kapi ga hageka kulikida nge eharo lyanarunye. Yisinke nampo ya ninkisire Naomi a tjindje magazaro gendi?

²³ Moruhura, Naomi ga ya kwete egano asi Jehova kapi ga mu sigililire. Jehova kwa ruganesere Rutu yipo a gave evatero kwaNaomi morugendo rwawo rokuza koJuda. (Rutu. 1:16) Naomi ga ya kwete hena egano asi Jehova kwa ruganesere Bowasa ava vatere kumwe naRutu. (Rutu 2:19, 20b) Naomi nampo ga gazarere asi ‘ngesi nina yi kwata egano asi Jehova kapi ga sigilira nge. Age kwa kara name siruwo nasinye esi.’ (Resa Episarome 136:23, 26.) Naomi nampo ga kere norupandu kweyi Rutu naBowasa va twikilire kumuvatera. Navenye moutatu wawo kwa hefe, kweyi Naomi ga ya kere simpe noruhafo nokugwana nonkondo a twikire kukarera Jehova.

24. Morwasinke natu twikilira kulikida eharo lyanarunye kovapuli vakwetu?

²⁴ Yisinke tuna lirongere ko kobuke zaRutu kuhamena eharo lyanarunye? Eharo lyanarunye kututumangeda tu vatere vanavazinyetu ava vana guwu. Alyo hena kututumangeda tu rugane paapa twa hulira yipo tu va vatere. Vakuronambunga va hepa kulitulira po siruwo sokupandadeka vanavazinyetu ava ava likida eharo lyanarunye kovakwawo. Apa atu mono ava va dompere mutjima kuna kutwikira kukarera Jehova noruhafo, ayo kutuhafesa sili unene. (Yirug. 20:35) Konda musinke zomulyo zeyi natu twikilira kulikida eharo lyanarunye? Morwa tuna hara kuhonena nokuhafesa Jehova ogu ga kara ‘nonkenda’ ndi neharo lyenene.—Ex. 34:6; Epis. 33:22.