Otate yiwo John Mills, awo kwa gwene ekuho mo-1913 apa va kere nonomvhura 25 mositata saNew York. Munazinyetu Russell yige ga geve siuyungwa sekuho lyawo. Konyima zosiruwo awo kwa dirukilire moTrinidad, oku va ka kwere muzuvhisi gomupampi gedina Constance Farmer. Otate ngava vatere William R. Brown mokulikida sidanauka “Photo-Drama of Creation.” Awo kwa yi rugene eyi dogoro mo-1923 apa munazinyetu Brown va mu tumine namukadendi koAfrika. Ano otate noyina ava vakere nehuguvaro lyokukaparukira meguru kwa twikilire nosirugana sawo moTrinidad.

Ose kwa tu reta ntane, mbeli kwa mu rukire Rutherford, edina lyaperesidende goWatch Tower Bible and Tract Society mosiruwo sina. Apa va hampurukire nge mo-30 Sindimba 1922, yipo va rukire nge Clayton J. Woodworth, edina lyamunazinyetu ogu nga wapaike sifo The Golden Age (ngesi kusitumbura asi Awake!). Vakondi vetu kwa tu tumine kosure nye unene po awo ngava tu korangeda tu kondjere yitambo yopampepo. Onane kwa kere nediwo lyenzi lyomatjangwa. Otate ngava tu simwitire masimwititi gomoBibeli ntani ngava ruganesa rutu rwawo mudima mokutuninkisa tu hafere masimwititi ogo.

Elituromo lyawo kwa retere yitundwamo yoyiwa. Name novamumbya vange vavali twa gwene mpito zokuza koSikora zaGiliyata. Vamumbya vange wovakadona vatatu kwa kere vazuvhisi wokukarerera moTrinidad nomoTobago. Sihonena sovakondi vetu nerongo eli va tu pere kwa tu vatera tu kare ngwendi kwa tu “tapeka monzugo zaHOMPA.” Makorangedo gawo kwa tu vatera tu twikire kukara “montembeli zaKarunga gwetu.”—Epis. 92:13.

Vanavazinyetu ngava ruganene epongo lyoyirugana yokuzuvhisa membo lyetu. Vazuvhisi wokukarerera ngava ya pongo membo lyetu ntani  yiruwo yoyinzi ngava simwitire kuhamena Munazinyetu gomutumwa George Young, ogu ga ya kere moTrinidad. Vakondi vange ngava simwitire kuhamena munazinyetu Brown namukadendi ava va tumine koAfrika. Eyi yiyo ya ninkisire nge ni tameke sirugana sokuzuvhisa apa na kere nonomvhura murongo.

Mosiruwo sina, yimbapiratjangwa yetu ngayi tura poruzera maukarelikarunga goyipempa, noupolitika nayimwe hena. Eyi yiyo ya ninkisire vampitisili womaukareli va tantere nguuru gosirongo saTrinidad a hagekese yimbapiratjangwa yetu nayinye mo-1936. Ose kwa horekere yimbapiratjangwa yetu nye ngatu yi ruganesa dogoro paapa ya pwire. Ose ngatu zuvhisa nonombasikora ntani ngatu ruganesa maplakate notukarata. Ose ngatu zi novanavazinyetu wokoTunapuna ava ngava ruganesa etuwa lyomambako yipo tu ka zuvhisire konomukunda dokoure. Ose ngatu hafere rugendo oro. Nayinye oyo kwa vaterere nge ni ya gwane ekuho apa na kere nonomvhura 16.

Eyi va rongere nge vakondi vange neyi na rugene apa na kere munona, kwa ninkisire nge ni hare kukara mutumwa. Ame kwa kere simpe neharo lyokukara mutumwa apa na zire koAruba mo-1944. Ame kwa ka gwene ko Munazinyetu Edmund W. Cummings ogu ngani zuvhisa nage. Ayo kwa tu hafesere apa vantu murongo va wizire koMurarero mo-1945. Momvhura ezi za kweme ko, ose kwa tulisire po mbungakriste zokuhova posirudi oso.

Konyima zosiruwo ame kwa zuvhisilire Oris Williams, mukwetu ogu ngani rugana nage. Age nga patanesa nge morwa kwa here kupopera eyi va mu rongere. Apa ga tamekere kulironga Bibeli age ga ya kwete egano eyi azi uyunga Bibeli nokugwana ekuho mo-5 Murongagona 1947. Mwa za siruwo, tani ya tameke kumuhara makura yipo twa likwere. Age kwa tamekere kurugana uzuvhisi wokukarerera mwaMangundu 1950. Ntani ose kwa haferere eparu kumwe.

Ose kwa tu zigidire koSikora zaGiliyata mo-1955. Komeho tu ze, ose kwa sigire yirugana yetu nokurandesa embo lyetu noyiweka yetu yimwe. Ose kwa gwene nonzapo detu koSikora zaGiliyata mo-29 Pembankuru 1956 ntani kwa tu tumine koNigeria.

Oris kwa tanta asi: “Mpepo zokupongoka kuvhura kuvatera muntu a lididimikire maudigu gomoutumwa. Mokulisiga namugara gwange, ame kapi na here kukara mutumwa. Ame kwa here kukara nembo lyange novana vange. Ame kwa tjindjire magazaro gange apa na dimbwilire mulyo gosirugana sokuzuvhisa. Giliyata kwa vatera nge ni hare sirugana soutumwa. Apa twa rondere mosikepa sokuza koNigeria, munazinyetu Worth Thornton ogu nga rugana momberewa zamunazinyetu Knorr kwa tu rekerere tu gende po nawa. Ntani ta tu tantere asi ose ngatu ka rugana moBeteli. Ame kapi na haferere mbudi ozo. Nye konyima ame kwa ya haferere sirugana somoBeteli, oku ngani rugana yirugana yokulisiga-siga. Ame ngani hafere unene po sirugana sokutambura vagenda. Ame kwa hara vantu ntani sirugana esi kwa vaterere nge ni lidive novanavazinyetu womoNigeria. Sinzi sawo ngava ya siki nonzara nenota ntani vana samuka. Ame kwa haferere kuvavatera nokuvapakera mbili. Esi kwa kere sirugana sokupongoka ntani kwa reterere nge ruhafo.” Yitumbukira nayinye eyi twa gwene kwa tu vaterere.

Apa twa ka dingwire epata lyetu moTrinidad mo-1961, munazinyetu Brown kwa simwitilire yihorokwa yoyiwa yomoAfrika. Name yipo na simwitilire kuhamena Nigeria. Munazinyetu Brown yipo ga lidingilire nge nokutantera otate asi: “Johnny, ove kapi ya kutompoka kuza koAfrika, nye munoge Woodworth ya mu tompoka!” Otate makura tava limburura asi: “Twikira Woodworth, twikira ngororo!” Makorangedo ogo kwa vaterere nge ni liture mo unene mosirugana sange.

Ame kwa zigidire nge hena koSikora zaGiliyata mo-1962, oku vaka tu dewire makwedi  murongo. Munazinyetu Wilfred Gooch ogu ga kere mugendesi mberewa zomutayi moNigeria, nage kwa zire koGiliyata mvhura zokukwama ko ntani konyima age kwa mu tumine koIngiranda. Makura ame yipo na kere mugendesi gomberewa zomutayi zaNigeria. Ngwendi munazinyetu Brown, name ngani dingura vanavazinyetu wokomavango gokulisiga-siga moNigeria ntani na va here unene. Nampili ngomu va dilire kuweka yoyinzi ngwendi vantu ava va tunga moyirongo yokuzeruka, ruhafo rwawo kwa likidire asi etompoko lyosili kapi ali tundu pokukara noyimaliwa ndi yiweka. Mokumona asi awo vantu woruhepo, ayo ngayi tu tetukisa pokuvamona vana zere ntani vana dwara nawa komapongo. Apa ngava zi koyigongi, wovanzi ngava gendere monoroli nomonombesa domomukunda edi ava tumbura asi bolekajas. * Sinzi sonombesa odo kwa tjenge ko nonkango. Zimwe kwa zi tjenge asi: “Mata gomema gomanunu kuvhura kureta Efuta.”

Nonkango edi va tjenge pombesa zina kwa kere usili. Sirugana sankenye muntu mulyo unene, nose twa tompwere yuma moNigeria. Mo-1974 Nigeria kwa kere sirongo sauvali esi sa kere novazuvhisi wokusika po-100 000. Eyi kwa kere yitundwamo yoyiwa!

Sivaro esi kwa ligwedererere nampili ngomu ya kere ko yita yorudi eyi ya tamekere mo-1967 dogoro mo-1970. Ure womakwedi gongandi, vanavazinyetu ava va kere mesinya mwina lyomukuro gwaNiger moBiafran kapi ngava gwana yimbapiratjangwa. Yipo nye, twa hepere kuza tu ka va dingure nokukavakorangeda. kukanderera nokuhuguvara mwaJehova kwa tu vaterere tu rute mukuro ogo yikando yoyinzi ngwendi moomu nina yi tumbura ketameko.

Ame simpe kudiworoka yiruwo yina ngatu rutu mukuro gwaNiger, eparu lyetu kwa kere mosiponga morwa ngatu ligwanekere novakwayita womauta, nomauvera ntani nayimwe hena. Vakwayita owo ngava tu tjilisa sili. Sikando simwe ame kwa tundire koAsaba, tani rutu nowato mukuro gwa Niger nize koOnitsha yipo nika korangede vakuronambunga moEnugu. Ano sikando simwe ame kwa zire hena koAba nika korangede vakuronambunga. Ose kwa hagesere usimbu epongo lyetu nekanderero moPort Harcourt apa twa zuvhire asi vakwayita ava ngava popere sitata oso vana va fundu.

Mapongo ogo kwa kere nomulyo morwa ngaga vatere vanavazinyetu va dimburure asi Jehova ga va hara ntani va gwene mapukururo kuhamena omu nava tara yita nokukara mouumwe. Vanavazinyetu womoNigeria yava tompokere kupita moudigu owo. Awo kwa twikilire kulikida eharo nouumwe nampili ngomu nomuhoko da li nyengere. Ose kwa lizuvhire mfumwa mokukakara kumwe nawo mosiruwo sina soudigu.

Momvhura 1969, Milton G. Henschel kwa kere munasipundi gosigongi sosiparatjangwa asi: “Mbili pevhu” esi sa karerere mosira saYankee moNew York. Ame kwa kere muvateli gwendi ntani na lirongerere ko yoyinzi kwendi. Ayo ya vaterere nge morwa mo-1970 nose kwa ya kere nosigongi moLagos Nigeria, sosiparatjangwa asi: “Vantu ava ga hara Karunga.” Mokumona asi sigongi oso kwa kere konyima tupu zoyita, ayo kwa tu tompokere morwa evatero lyaJehova. Posigongi oso kwa kere po vantu wokusika po-121,128 ntani kwa si rugene momaraka 17. Munazinyetu Knorr naHenschel ntani navamwe ava va tundire koAmerika kwa va tetukisire pokumona sivaro sosinene sovagwani ekuho wokusika po-3 775, aso kwa pitakanene sivaro sava va gwene ekuho popentekoste. Ame kwa rugene unene mokuwapaika sigongi oso. Sivaro sovazuvhisi kwa ligwederere unene.

Nomvhura dokupitakana po-30 edi na kere moNigeria ame kwa haferere kukara mutareli gonomukunda nomutareli goyirongo. Vatumwa kwa haferere kugwana makorangedo aga ngani va pe. Ya hafesere nge mokuvavatera va dimburure asi Jehova kapi ga va sigilira. Sirugana esi sa vatera nge ni dimburure asi nsene o hara  vantu, ngayi va vatera va twikire kukarera Jehova nokunkondopara ntani va kare mouumwe.

Jehova ga tu vaterere tu pite momaudigu ogo goyita nomauvera. Ose twa li monena matungiko gaJehova. Oris kwa tanta asi:

“Yikando yoyinzi ngatu vere malaria. Sikando simwe, Worth kwa mu dukisilire kosipangero moLagos age ana pwilire. Vandokotora kwa tanterere nge asi, kuvhura a fe, nye kapi ya horokere. Apa ga pwirurukire, age kwa tanterere ko nesa gomugara ogu nga mu pakere mbili kuhamena Uhompa waKarunga. Konyima name namugara gwange kwa zire tu ka dingure nesa ogo gedina Nwambiwe yipo tu ka lironge nage Bibeli. Age kwa ya kere mbangi ntani konyima ta ya kara mukuronambunga moAba. Name na vatera vantu wovanzi, kukwatera mo Vamuslema, va ligave nokuyakara Nombangi daJehova. Ose ngatu hafere unene kukara novantu womoNigeria ava twa ya lidivire nawo nompo zawo ntani eraka lyawo.”

Ose twa lirongere sininke simwe hena asi, mokututompoka mosirugana setu twa hepere kuhara vanavazinyetu nampili ngomu mpo zawo za lisigire nezi zetu.

Konyima zokukara moNigeria nomvhura dononzi, mo-1987 ose kwa tu tumine kosirudi saSt. Lucia tu ka kare vatumwa. Aso kwa kere sirugana sosiwa, nye twa li gwanekerere nomaudigu. Mokulisiga nomoAfrika omu mugara nga kwara vakadi wovanzi, posirudi esi valikwali ngava paruka kumwe va hana kulikwara paveta. Nonkango daKarunga kwa tumangedere sinzi sovantu ava ngatu lirongo nawo Bibeli va ture po marunduruko.

Mo-2005, apa Mbungagendesi za dimbwilire asi tuna kurupa, yipo va tu tumine tu ka rugane komberewa zetu zonene moBrooklyn, New York, U.S.A. Nkenye ezuva ame kupandura Jehova kweyi ga pa nge Oris. Ayo kwa guvisire nge sili unene apa ga dogorokere mo-2015. Age kwa kere mukadi gomuwa ntani geharo. Ame kwa mu here unene nomvhura nadinye 68 edi twa kere kumwe mononkwara. Ose twa dimbwilire asi mokukara noruhafo mepata nomombungakriste twa hepere kufumadeka upangeli nokuligusira po nokununupika ntani nokukara noyiyimwa yopampepo.

Apa ngatu dompo mutjima ose ngatu kanderere kwaJehova yipo a tu vatere tu dire kusiga sirugana setu. Konyima twa ya dimbwilire asi yininke kuna kugenda po nawa ntani ngayi wapa unene komeho.—Jes. 60:17; 2 Kol. 13:11.

Jehova kwa tungikire sirugana sovakurona vange novakwawo moTrinidad naTobago, ngesi muna kara Nombangi dokusika ko-9 892. MoAruba, vanavazinyetu va kondja mokunkondopeka mbungakriste ezi na ka kere. Ngesi posirudi oso pana kara nombungakriste 14. MoNigeria, sivaro sovazuvhisi sa ligwederera, ano ngesi vazuvhisi kuna kara 381 398. Ano posirudi saSt. Lucia, pana kara vazuvhisi 783 ava vana kukwatesa ko Uhompa waJehova.

Ame ngesi nina kara nonomvhura dokupitakana po-90. Episarome 92:14 kuuyunga kuhamena vantu ava va tapeka monzugo zaJehova asi: ‘Nomoukurupe moomu, nkenye apa ku yima fokofoko.’ Ame nina hafa kweyi na ruganesa eparu lyange mosirugana saJehova. Upingwa ou na gwana kwa korangeda nge ni karere Jehova momunene. Morwa eharo lyendi, Jehova ga pulisira nge ni ‘kuyumuke montembeli zaKarunga gwetu.’—Epis. 92:13.