Ame kwa hampuruka nge mo-22 Sindimba 1929 momukunda gomununu ava tumbura asi Noville, omu mwa kara nofarama ntane edi da kara pepi nodoropa zaBastogne moBelgium. Ame kudiworoka yininke yoyiwa eyi na haferere mofarama kumwe novakondi vange. Name namumbyange gomugara Raymond ngatu kanda nongombe nomawoko nkenye ezuva ntani ngatu vatere mokuzangura nombuto. Momukunda gwetu, vantu ngava ruganene kumwe yipo va livatere.

Vakondi vange Emile naAlice kwa kere Vakatolika. Awo ngava kara nemisa nkenye Sondaha. Nye nampili ngoso, koyiha yomvhura 1939, vazuvhisi wokukarerera womoEngland kwa wizire momukunda gwetu nokuyapa otate simbapiratjangwa esi ngava tumbura nare asi Consolation (ngesi kusitumbura asi Awake!). Otate kwa ya dimbwilire asi eyi sa uyungire simbapiratjangwa sina usili ntani ayo kwa va ninkisire va tameke kuresa Bibeli. Apa va hagekere kuza kongereka, vamusinda vetu kwa tamekere kurwanesa otate. Awo kwava sininikire asi va twikire kukara moKatolika ntani awo ngava zogere unene yininke eyi.

Ayo kwa guvisire nge unene apa na mwene omu vana kutekura otate momudona. Ame kwa li kwamberere kwaKarunga yipo a vatere otate mekanderero eli vana tumbura ketamekero lyosirongwa esi. Ame kwa hefe unene apa vamusinda vetu va hagekere kurwanesa otate. Ano eyi kwa ninkisire nge ni yi pure asi Jehova ‘muzuvhi gomakanderero.’

Vakwayita vaNazi womoGermany kwa homokerere sirongo saBelgium mo-10 Kudumonkuru 1940, ano ngoyitundwamo, vantu wovanzi kwa tjwayukire mo mosirongo. Epata lyetu kwa tjwayukilire koUrundu waFrance. Monzira zetu, pamwe ngatu li gwanekere  novakwayita vaGerman kuna kulirwanesa novakwayita vaFrench.

Apa twa ka tengwire kofarama zetu, ose kwa ya dimbwilire asi yininke yetu yoyinzi kwa yi veke. Simbwa setu selike sa hupire po. Yihorokwa oyo kwa ninkisire nge ni li pure asi ‘morwasinke pwa karera yita noruhepo?’

Posiruwo oso, ose kwa gwanenene mo mauwa medinguro lyamunazinyetu gomugara Emile Schrantz, a ogu ga kere muzuvhisi gokukarerera ntani mukuronambunga. Age kwa fatwilire kutundilira moBibeli asi morwasinke pwa karera ruhepo ntani ga limbwilire mapuro gange gamwe kuhamena eparu. Ame kwa kere nelikwatakano lyenene naJehova ntani na yi pulire asi age Karunga geharo.

Nampili komeho yita yi hage, epata lyetu lya kere nompito zokulimona nokuzogera novanavazinyetu. MwaSiwogedi 1943, munazinyetu José-Nicolas Minet kwa ya dingwire farama zetu nokuyagava siuyungwa. Yipo ga pulire asi “kweli ogu ana hara kugwana ekuho?” Name notate kwa zerwire mawoko getu. Yipo twa gwene ekuho mokamukuro kokanunu aka ka kere pepi nofarama zetu.

MwaSindimba 1944, vakwayita vaGerman kwa tamekere ehomokero lyawo lyokuhulilira lyoyita yauvali youzuni mudima koUtokero waEurope eyi ya divikwa asi yita yaBulge. Ose kwa tungire pepi noku ya horokerere yita ntani hambara ure wokwedi ose kwa vende konhi zonzugo zetu. Ezuva limwe apa na pwege ponze ni ka pe nondya yimuna, mauta aga va royere kwa ya sikire kofarama zetu ntani kwa zonagwire yipereki yonzugo zoyimuna. Mukwayita goMuamerika ogu ga kere monzugo zoyimuna yipo ga zigilire asi: “Wombomana!” Yipo na dukire noku ka wombomana pepi nendi, makura yipo ga tulire egcoko lyendi komutwe gwange li popere nge.

Konyima zapa ya hege yita, ose ngatu zogere nkenye apa novanavazinyetu ava va kere mombungakriste zaLiège ezi za kere komuzogo gwetu ure wonokilometa 90. Mwaza siruwo, ose kwa tulisire po kambungagona kovantu ava ngava lirongo Bibeli moBastogne. Ame kwa tamekere kurugana mongesefa ntani na kere nompito zokulironga veta. Konyima yipo na rugene momberewa zimwe zepangero. Mo-1951 yipo twa tulisire po sigongi sosinunu moBastogne. Posigongi oso kwa kere po vantu  wokusika hambara kesere limwe kukwatera mo munazinyetu gomukadi gomuzuvhisi gokukarerera gedina Elly Reuter. Age kwa singire mbasikora nokilomita 50 yipo a ka kare posigongi. Konyima ose kwa lihere makura yipo twa tamekere kulivandekera. Posiruwo sina, Elly kwa gwene ezigido lyokuza kosure zaGiliyata moAmerika. Age kwa tjangerere mberewa zetu zonene nokuvafatwilira konda zeyi ga dilire kutambura ezigido olyo. Munazinyetu Knorr, gumwe ogu nga pitisire posiruwo sina Mbunga zaJehova kwa limbwilire asi nampo ezuva limwe nga za koGiliyata namugara gwendi. Ose kwa likwere mwaMurongankuru 1953.

Momvhura zoozo, name naElly kwa kere posigongi sosiparatjangwa asi New World Society esi sa karerere mosira somaudano saYankee moAmerika. Apa na ka kere oko, ame kwa ligwene namunazinyetu gomugara ogu ga gwanene nge yirugana nokutantera nge asi kuvhura ni dirukire koAmerika. Konyima zapa twa kanderere, name naElly yipo twa nyokere ezigido olyo nokutengura koBelgium yipo tu ka kwatese ko kambungagona komoBastogne omu mwa kere vazuvhisi murongo. Mvhura ezi za kweme ko yipo twa gwene mukeke gomumati, Serge. Nye ehudi, konyima zomakwedi ntambali, Serge kwa verere makura ta dogoroka. Ose kwa kanderere kwaJehova tu mu tantere ruguwo rwetu. Ntani ehuguvaro lyevhumbuko kwa tu nkondopekere.

MwaSikukutu 1961, ame kwa gwene yirugana yokurugana mazuva gongandi, eyi ya vhulire kupulisira nge ni kare muzuvhisi gokukarerera. Ezuva lyoolyo yipo munazinyetu gumwe gomoKomitiye zoBeteli zaBelgium ga belele nge. Age kwa pulilire nsene asi kuvhura ni kare mutareli gonombungakriste. Yipo na mu pulire asi ‘Ngapi nsene tu hova tanko kukara vazuvhisi wokukarerera?” Makura vanavazinyetu yipo va tu pulisilire. Konyima zapa twa kere vazuvhisi wokukarerera makwedi ntantatu yipo twa tamekere sirugana sokudingura nombungakriste mwaSitarara 1962.

Konyima zokurugana nomvhura mbali sirugana sokudingura nombungakriste, kwa tu zigidire tu ka rugane moBeteli zaBrussels. Ose kwa tamekere kurugana mwaSikukutu 1964. Sirugana esi sosipe kwa tu reterere mauwa gomanzi. Konyima tupu zapa munazinyetu Knorr ga dingwire Beteli zetu mo-1965, kwa tetukisire nge apa va tulire nge ni kare gumwe gomoKomitiye zoBeteli. Konyima, name naElly kwa tu zigidire tu ka kare moSikora zaGiliyata zau-41. Posiruwo esi nonkango edi ga uyungire munazinyetu Knorr nomvhura 13 da ka pita kwa sikire mo. Konyima zapa twa mene Sikora yipo twa tengwire koBeteli zaBelgium.

Mwaza nomvhura, ame kwa gwene mpito zokuruganesa ediwo lyoveta yipo ni popere umanguruki wovakareli vaJehova yipo va mu karere noumanguruki moEurope ntani nakumwe. (Fil. 1:7) Sirugana esi kwa pere nge mpito yipo ni ligwane novantu vemepangero womoyirongo yokupitakana po-55 omu va silikire sirugana setu. Mevango lyokutantera vantu vemepangero kuhamena ediwo lyopaveta eli na kere nalyo,  ame kwa va tanterere asi ame “muntu gwaKarunga.” Ame nkenye apa ngani pura mavyukiso gaJehova kupitira mekanderero morwa na yi divire asi: “Yigazo yaHompa [ndi yovapanguli] kwa kara mepangero lyaHOMPA moomu a pangere kupupa komema. Age kuyitwaredera nkenye oku ana hara.”​—Yis. 21:1.

Ame simpe kudiworoka nzogera ezi twa kere nazo nagumwe gomoParliament zomoEurope. Ame kwa mu pulire yikando yoyinzi yipo ni zogere nendi ntani age ga yi tambwire sikando esi. Age kwa tente asi: “Tani ku pe tupu nominute ntano ntani kapi nani gweda ko nampili minute zimwe.” Yipo na nyongekere mutwe gwange nokutameka kukanderera. Mugara ogo yipo ga pulire nge eyi na rugene. Apa na kankukire tani mu tantere asi: ‘Ame kuna pandura Karunga morwa ove mukwafi gwendi.’ Makura yipo ga pulire nge asi “yinke ono tamba?” Yipo na mu likidire Varoma 13:4. Age kwa haferere etjangwa olyo morwa age kwa kere muporotestande. Yitundwamo musinke ya kere? Ose kwa zogerere kumwe ure wovili noharufa ntani eyi twa zogerere ya gendere po nawa. Age hena kwa uyungire asi ga fumadeka yirugana yetu.

Mwaza nomvhura, Nombangi daJehova kwa funda nompanguro dononzi moEurope dokuhamena kokudira kulihameka moukwayita, unankondo wovakurona wokurera vana vawo, mutero ntani nayimwe hena. Azo kwa kere mpito zongwa zokumona omu Jehova ga tu vaterere tu funde nompanguro. Nombangi daJehova kwa funda po nompanguro dokupitakana po-140 mompanguro zomoEurope zountu womuntu.

Koyiha yomvhura 1990 yi tware komeho, ame kwa rugene namunazinyetu Philip Brumley gokomberewa zetu zonene ntani namunazinyetu Valter Farneti gomoItaly yipo tu vatere vanavazinyetu womoCuba morwa sirugana setu kwa si hagekesere. Ame kwa tjangerere mberewa ezi za karere po vantu womoCuba moBelgium ntani na ligwene nagumwe gemepangero ogu va pere situmbukira sokutarurura ehundiro lyetu. Sikando sokuhova esi na pongere nendi, kapi ya tompokere kukohonona po madiro kulizuvha aga ga ninkisire epangero li silike sirugana setu.

Konyima zokupura evyukiso kwaJehova kupitira mekanderero, ose kwa gwene epulisiro lyokutuma Nobibeli 5 000 koCuba. Nobibeli odo da ka sikire nawa ntani noku ka di gavera kovanavazinyetu, ano eyi kwa tu ninkisire tu yi pure nawa-nawa asi Jehova kwa tungikire elituromo lyetu. Makura yipo twa pulire epulisiro tu tume Nobibeli dimwe 27 500. Epangero yipo lya tu pulisilire. Kuvatera vanavazinyetu womoCuba yipo va kare noNobibeli kwa hafesere nge unene.

 Ame ngani dingura Cuba yikando yoyinzi mokuvatera yipo sirugana setu va si pulisire. Ano eyi kwa ninkisa nge ni lidive nawa novantu wovanzi vemepangero.

Mo-1994, vantu wokupitakana po-800 000 kwa va dipagere moRwanda. Vanavazinyetu vamwe wovagara nava wovakadi, nawo kwa va dipagere. Konyima tupu zosiruwo, mbunga zovanavazinyetu kwa va pere situmbukira sokugava yihepwa kovanavazinyetu womosirongo oso.

Apa kambunga ketu ka ka sikire mositata saKigali, ose kwa ka mwene asi momakuma gomberewa zetoroko ntani kevango oku ngava pungwire yimbapiratjangwa kwa zulire ko yikutji. Ose kwa zuvhire yihorokwa yoyidona yokuhamena kovanavazinyetu ava va dipagere nonombere dononene. Ntani twa zuvhire hena yihonena yovanavazinyetu ava va livaterere vaterere. Pasihonena, ose kwa ligwene namunazinyetu gomugara gorudi roVatutsi, ogu ga vende mekero mazuva 28, age kwa mu poperere epata limwe lyovanavazinyetu womorudi roVahutu. Pepongo eli lya kere moKigali, ose kwa korangedere nokuhengagwida vanavazinyetu wokupitakana po-900.

Ano konyima yipo twa zire mosirongo saZaire (ngesi kusitumbura asi Democratic Republic of the Congo) yipo tu ka papare vanavazinyetu wovanzi ava va tjwayukilire konokamba dovanayirongo edi da kere pepi nositata saGoma. Ose kapi twa va gwene, makura yipo twa kanderere kwaJehova a tu vatere tu va gwane. Makura yipo twa mwene muntu ana kuwiza pepi nose, makura yiyo twa mu pulire nsene ga diva ko vamwe woNombangi daJehova. Age kwa limbwilire asi: “Ame Mbangi. Nani yi hafera kumutwara kokomitiye zosimpagwa.” Konyima zokuzogera nokomitiye zosimpagwa, ose kwa ligwene novantu 1 600 yipo tu va hengagwide nokuvakorangeda. Ose hena kwa va reserere mbilive zokutunda koMbungagendesi. Vanavazinyetu kwa hefe unene pokuzuvha nonkango edi asi: “Ose nkenye apa kumukanderera po. Twa yi diva asi Jehova kapi nga mu sigilira.” Nonkango odo dokutunda koMbungagendesi kwa kere usili. Neina moRwanda kuna kara mo Nombangi dokupitakana po-30 000.

Konyima zokulikwara hambara nomvhura 58, mukadange yipo ga dogorokere mo-2011. Jehova kwa hengagwidire nge ngomu na mu tanterere kuhamena ruguwo oru na kere naro kupitira mekanderero. Ame hena kwa gwene ehengagwido apa ngani zuvhisire wopeke mbudi zongwa zoUhompa.

Nampili ngomu nina kara nonomvhura dokoyiha 90 yi tware komeho, ame simpe kuzuvhisa nkenye sivike. Ame kuhafera hena kuvatera departemende zeyi yopaveta moBeteli ezi zaBelgium, nokutantera ko wopeke yilimonena yange ntani nokukorangeda vadinkantu vemepata lyoBeteli.

Nomvhura 84 dina ka pita yipo na kanderere kwaJehova sikando sange sokuhova. Aso kwa kere siruwo esi na tamekere kumuhedera pepi meparu lyange. Nina hafa kweyi Jehova ga purakena komakanderero gange meparu lyange nalinye.​—Epis. 66:19. b