Nzugo ozo kwa kere ngwendi ruha rwevero eli lya vyuka monzugo zokupongoka zomontembeli. Kuliza noBibeli zEtoroko lyouzuni woupe ezi va pwagesere komeho zo-2023, kwa tjanga mo asi “nzugo zokuhwililira monompatji dazo damu-damu montembeli tupu, nazo nometa ntano nane, ano momusika nometa nomuronga ntano-nane.” (2 Hist. 3:4) Matoroko gamwe nago kutanta asi nzugo zepevero lyontembeli kwa hulire ponometa 53.

Bibeli zEtoroko lyouzuni woupe zoRuingilisa ezi va nduruka mo-2023 kwa uyunga kuhamena nzugo zepevero lyontembeli zaSaromo asi ure wazo kwa sika ponometa 9. a Tu tareni ko nokonda dimwe deyi pwa karere erunduruko eli.

Musika gonzugo zepevero lyontembeli kapi va gu tumbura mo-1 Vahompa 6:3. Movelise ezi, Jeremiya kwa tumbwire tupu ure wonzugo zepevero lyontembeli ntani unene wazo, kapi ga tumbwire musika gwazo. Megaununo lyokukwamako age kwa tumbwire yininke yimwe yomontembeli. Pasihonena, endimbe lyongoporo, tutemba murongo tongoporo ntani nongundi mbali dongoporo edi da kere komeho zonzugo zepevero lyontembeli. (1 Vah. 7:15-37) Nsene asi nzugo zepevero lyontembeli kwa pitakanene nometa 50 monaure ntani kwa pitakanene ntembeli nazinye, morwasinke Jeremiya ga dilire kutumbura musika gwazo? Nampili apa pwa pitire nomvhura dononzi, vatjangi woVajuda kwa tjenge asi nzugo zepevero lyontembeli kapi za pitakanene ntembeli nazinye ezi ga dikire Saromo.

Valirongi kulipura nsene asi makuma gontembeli yigo ga ninkisa nzugo zepevero lyontembeli zi sike ponometa 53. Mamanya gomare ntani monkedi omu ngava dike mosiruwo sanare, pasihonena marungavero gopontembeli zaEgipite kwa kere manene konhi ano keguru manunu. Nye ayo ya lisigire nontembeli zaSaromo. Valirongi kwa yi pura asi makuma gazo kapi ga pitakanene ponometa 2.7 mounene. Mufaneki gomatungo Theodor Busink kwa uyunga asi: “Mokumona asi evero lyopontembeli kwa kere enene unene, nzugo zepevero lyontembeli kapi za vhulire kusika ponometa 53 monaure.”

Nonkango edi da kara mo-2 Histoli 3:4 nampo kwa di tjangwilire mepuko. Nampili ngomu matjango gamwe ganare ga tumbura nometa 53 movelise ezi, matjango gamwe gokuhuguvara ngwendi Codex Alexandrinus ntani Codex Ambrosianus kwa uyunga mo kuhamene nzugo zepevero lyontembeli asi musika gwazo nometa 9. Morwasinke nampo mutjangi ga lipukire kutjanga nometa 53? Nonkango edi “efere” ntani “nometa” ado kwa lifana moRuhebeli. Mutjangi nampo kwa ruganesere “efere” mevango lyokuruganesa “nometa.”

Ngomu tuna kuhetekera ko kukwata egano mauzera aga nomu za fene nawa-nawa ntembeli zaSaromo, ayo kutuvatera tu kwate egano asi ntembeli ozo kwa fanekesere ntembeli zonene zopampepo. Ose twa hafa morwa Jehova ga zigida vakareli vendi navenye kontembeli ozo yipo va ya mu karere.—Heb. 9:11-14; Ehor. 3:12; 7:9-17.