1-2. Yisinke ka tu zogerere mosirongwa sina ka pita ntani yisinke natu ka zogera mosirongwa esi?

MOSIRONGWA sa ka pita, ka tu zogerere yitwa yimwe eyi va tumbura mwaLevitikus egaununo 19. Pasihonena, ngomu tupu va yi tumbura movelise zautatu, Jehova kwa tanterere Vaisraeli va fumadeke vakondi vawo. Ka tu zogerere omu nose neina natu tura pasirugana epukururo olyo pokupakera mbili yihepwa yovakurona vetu, pokuvakorangeda ntani nokuvavatera pampepo. Movelise hena zoozo, Jehova kwa diworokesere Vaisraeli va fumadeke ezuva lyEsabata. Ka tu lirongere asi nampili ngomu atu dili kufumadeka Esabata naina, ose kuvhura kutura pasirugana mpangera ozo pokulitulira po siruwo sokukarera Jehova. Nsene tu yi rugana ngoso, ose ngatu yi likida asi kuna kuhetekera ko kukara tuna pongoka ngwendi moomu tupu va yi uyunga mwaLevitikus 19:2 ntani 1 Peturusa 1:15.

² Mosirongwa esi, tatu ka twikira kuzogera novelise dimwe domwaLevitikus egaununo 19. Yisinke ali tu rongo egaununo eli kuhamena kugazadara ko vanayirema, kuhamena kuhungika mongesefa, ntani kuhamena kulikida eharo kwava wopeke? Ose tuna hara kukara tuna pongoka morwa Karunga ga pongoka. Yipo nye, tu zeni tu ka tare eyi natu lirongera ko kegaununo eli.

3-4. Kuliza naLevitikus 19:14, ngapi omu va hepere kutekura yipurupuru novatwiku?

³ Resa Levitikus 19:14. Jehova kwa here vantu vendi va likide nkenda kovanayirema. Pasihonena, age kwa tanterere Vaisraeli va dire kufinga yipurupuru. Efingiliro olyo kwa kwaterere mo kutjilisa muntu gongandi ndi kuuyunga yininke yoyidona kumuhamena. Oyo kwa kere yininke yoyidona kurugana kosipurupuru.  Age kapi nga zuvhu eyi ngava uyunga vantu kumuhamena. Yipo nye, age kapi nga vhuru kulipopera mwene.

⁴ Karunga kwa tanterere hena vakareli vendi movelise 14 asi: “Walye omu . . . tulire vatwiku yuma komeho zawo.” Buke zimwe kwa uyunga asi vantu woyirema ava va tungire koyiha yoUpumezuva ngava va hepeke nokuvaninkilira mo. Nampo muntu gokudira nkenda nga tura yuma komeho zomutwiku yipo va mu zuvhise kukora ndi va mu zore. Oso kwa kere sininke sosidona sili. Veta ezi za kara movelise zo-14 kwa vaterere vantu vaJehova va dimburure asi va hepere kulikida nkenda kovanayirema.

5. Ngapi natu likida nkenda kovanayirema?

⁵ Jesus nga likida nkenda kovanayirema. Diworokeni mbudi ezi ga tumine kwaJohanesa Mukuhwi asi: “Vatwiku kuna kumona, yirema kuna kugenda, vanayingondwe kuna kuvaverura, yipuru-puru kuna kuzuvha, ano vafe kuna kuvapindura.” Apa vantu va mwene yitetu eyi ga rugene Jesus, “navenye ava va yi mwene eyi, tava hamberere Karunga.” (Ruk. 7:20-22; 18:43) Vakriste vana hara kuhonena Jesus pokulikida nkenda kovantu woyirema. Yipo nye, ose kwa kara nonkenda nelididimiko kovantu vangoso. Yimo, Jehova kapi ga tu pa nonkondo dokurugana yitetu, ngwendi moomu nga yi rugana Jesus. Nye ose twa kara nositumbukira sokutantera vantu navenye mbudi zongwa kuhamena paradisa zokomeho omu nga mu ka kara vantu wokusikilira mo ntani ava ngava ka kara nelikwatakano lyewa naJehova. (Ruk. 4:18) Mbudi ezi zongwa kuna kuvatera vantu yipo va hamberere Karunga.

6. Ngapi omu egaununo 19 lyaLevitikus ali tu vatere tu kwate nawa egano Yipango Murongo?

⁶ Novelise dimwe edi da kara mwaLevitikus egaununo 19 kwa di tumbura moYipango Murongo. Pasihonena, sipango sauntantatu kwa uyunga asi: “Walye o vaka.” (Ex. 20:15) Gumwe nampo nga gazara asi age nga limburukwa kosipango oso, morwa kapi nga gusa yininke eyi ya kere asi kapisi yendi. Nye nampili ngoso, age nampo nga vaka mononkedi dimwe.

7. Ngapi omu munangesefa nampo na dira kulimburukwa sipango sauntantatu esi sa uyunga kuhamena kuvaka?

 ⁷ Munangesefa nampo nga gazara asi age kapi ga vaka rumwe, morwa kapi nga gusa yuma eyi ya dilire kukara yendi. Ngoso ayo kulikida asi age nkenye apa nga hungike apa nga rugana ngesefa ndi? Ngomu tupu va yi tjanga mwaLevitikus 19:35, 36, Jehova kwa uyungire asi: “Walye omu kumbagere muntu pokuruganesa noheteko doyimpempa, di hamene konaure ndi komukumo ndi kounzi woso sininke. Ruganeseni yiviha yina zire mo nomamanya gokuyereka po gana zire mo noyihetekeso yokuzira mo.” Munangesefa ogu nga ruganesa yiviha noyihetekeso yokudira kuzira mo, kulikida asi age nga vaka varandi vendi. Novelise dimwe domwaLevitikus egaununo 19, da yi zeresa hena nawa.

8. Ngapi omu mauzera ga kara mwaLevitikus 19:11-13 ga vaterere Vajuda va ture pasirugana sipango sauntantatu ntani ngapi natu gwanena mo uwa?

⁸ Resa Levitikus 19:11-13. Nonkango dokuhova edi da kara mwaLevitikus 19:11 kutanta asi: “Walye omu vaka.” Velise zo-13 kwa kwatakanesa kuvaka ntani nokudira kuhungika mongesefa, pokuuyunga asi: “Walye omu kotokere vakweneni.” Yipo nye, nsene gumwe kapi ana kuhungika mongesefa, age ngoso kuna kuvaka. Sipango sauntantatu kwa uyunga asi kuvaka sininke sosidona. Nye mauzera aga ga kara mwaLevitikus kwa vaterere Vajuda va kwate egano omu nava tura pasirugana mpango ezi za kara moveta ozo, zokuhamena omu nava hungika mwanayinye eyi ngava rugana. Ose kuvhura tu gwanene mo uwa pokuteda ko omu Jehova a tara kudira kuhungika ntani nokuvaka. Kuvhura tu lipure nyamwetu asi: ‘Kuliza netjangwa lya- Levitikus 19:11-13, koyili eyi na hepa kuwapukurura meparu lyange unene po monkedi omu ani rugana ngesefa zange ndi?’

9. Ngapi omu veta ezi za kara mwaLevitikus 19:13 azi popere varugani?

⁹ Koyili hena eyi ga hepa kurugana Mukriste ogu ga kara nongesefa. Levitikus 19:13 kuuyunga asi: “Wa ha lirangekera mfeto zogu a ku ruganene.” MoIsraeli, sinzi sovantu ngava rugana monofarama ano varugani ava ngava rugana mo, ngava va futu kouhura wankenye ezuva lyoyirugana. Nsene murugani va dira kumufuta kouhura wezuva, age nampo kapi ga kere noyimaliwa yokureresa epata lyendi ezuva olyo. Jehova kwa uyungire asi: ‘Age kwa hepere mfuto zendi morwa yimo nga parukire.’—Deut. 24:14, 15; Mat. 20:8.

10. Sirongwa musinke natu lirongera mo mwaLevitikus 19:13?

¹⁰ Sinzi sovarugani neina kuvafuta rumwe ndi ruvali mokwedi, nye kapisi nkenye ezuva. Nye nampili ngoso, mpango ezi za kara mwaLevitikus 19:13 kuna kara simpe nomulyo neina. Vahona vamwe kufuta varugani vawo yimaliwa yoyisesu mokuyihetakanesa neyi ngano va hepa kugwana. Vahona owo va yi diva asi varugani vawo kapi tava vhuru kuhageka nampili kuna kuvafuta yimaliwa yoyisesu. Apa vahona ava yi rugana oyo, awo ngwendi kuna ‘kulirangekera mfeto zovantu ava ava va ruganene.’ Mukriste ogu ga kara nongesefa, ga hepa kudiworoka sitwa esi. Tu zeni hena tu ka tare eyi natu lirongera mo mwaLevitikus egaununo 19.

11-12. Sitwa musinke ga nkondopekere Jesus apa ga temwininine nonkango edi da kara mwaLevitikus 19:17, 18?

¹¹ Karunga kuna tu harere tu rugane yoyinzi kupitakana tupu kunyokera po kukoresa vakwetu. Egano eli kuligwana mwaLevitikus 19:17, 18. (Resa.) Jehova kwa tente asi: “Hareni vakweneni moomu mwa lihara nyamweni.” Eyi yiyo ga hepa kurugana Mukriste nsene ana hara kuhafesa Karunga.

 ¹² Jesus kwa likidire mulyo gompango ezi za kara mwaLevitikus 19:18. Mufalisayi gumwe kwa pulire Jesus asi: “Sipango musinke sa pitakana po yikwawo moVeta?” Jesus kwa limbwilire asi “sipango sokuhova ntani sosinene po” kuna kara sokuhara Jehova nomutjima gwetu nagunye nomwenyo gwetu nagunye ntani nonondunge detu nadinye. Makura Jesus yipo ga temwinine nonkango edi da kara mwaLevitikus 19:18 pokuuyunga asi: “Ano sauvali sesi asi: ‘Hara mukweni moomu wa lihara nyamoge.’” (Mat. 22:35-40) Pwa kara nonkedi dononzi omu natu likida eharo kwava wopeke, ano nonkedi dimwe kuvhura kudigwana mwaLevitikus egaununo 19.

13. Ngapi omu sihorokwa saJosefa somoBibeli asi likida sitwa esi sa kara mwaLevitikus 19:18?

¹³ Nkedi zimwe omu natu likida eharo kwava wopeke kuna kara pokutura pasirugana epukururo eli lya kara mwaLevitikus 19:18. Azo kutanta asi: “Walye omu tengwidire muntu kuwoko ndi asi mu mu nyengerere.” Sinzi setu twa diva vantu ava ava lihandukire novarugani vakwawo, novanasure vakwawo ndi novanekoro vawo. Poyiruwo yimwe awo kulihandukira ure wonomvhura dongandi. Diworokeni asi vakuru vaJosefa murongo kwa mu nyengere, ano eyi kwa va ninkisire va mu rugane yininke yoyidona. (Gen. 37:2-8, 25-28) Nye Josefa kapi ga va rugene momudona. Apa ga kere nononkondo dokupangera, mevango lyokutengwidira vakuru vendi kuwoko, age kwa va likidire nkenda. Josefa kapi ga kere nonkoko. Mevango lyokukara nonkoko, age kwa tulire pasirugana epukururo lya kara mwaLevitikus 19:18.—Gen. 50:19-21.

14. Yisinke ayi likida asi nose twa hepa kukwama nompango edi da kara mwaLevitikus 19:18?

¹⁴ Vakriste ava vana hara kuhafesa Karunga va hepa kuhonena Josefa ogu ga gusilire po vakuru vendi mevango lyokuvatengwidira kuwoko. Oyo yiyo ga uyungire Jesus mekanderero lyosihonena apa ga uyungire asi tu dongwenene po ava ava tu zonene. (Mat. 6:9, 12) Mokulifana, mupositoli Paurusa kwa tanterere Vakriste vakwawo asi: “Vakwetu wokuhara, walye omu tengwida kuwoko.” (Rom. 12:19) Age hena kwava tanterere asi: “Twikireni kulididimikira-didimikira nokulidongwenena-dongwenena po nomutjima nagunye nsene  wopeke vana mu zonene.” (Koros. 3:13) Nompango daJehova kapi adi litjindji. Ose simpe twa hepa kulimburukwa nompango edi da liza noveta zomwaLevitikus 19:18.

15. Sifanekeso musinke sina tu vatere tu kwate egano konda zeyi natu gusilira po wopeke ntani nokudivara eyi vana tu rugana?

¹⁵ Tu zeni tu ka tare sifanekeso esi sina kukwama ko. Malizuvho gokukoresa kuvhura kugafanekesa koyironda. Yironda yimwe yinunu ano yimwe yinene. Pasihonena, nsene kuna kutereka ose kuvhura tu liremeke nakauke konyara. Ose kuvhura tu zuvhe kukora, nye sironda oso kapi ngasi twikira kukora siruwo sosire. Konyima zezuva limwe ndi gavali, ose kuvhura tu dire kudimburura koruha oku ka si kere sironda. Mokulifana, yininke yimwe eyi ava tu rugana vakwetu kapi ya kara nomulyo nawa-nawa. Pasihonena, kaume ketu kuvhura a uyunge ndi a rugane yuma eyi nayi tu koresa, nye ose twa hepa kumugusira po. Nye nsene tu kara nosironda sosinene, ndokotora kuvhura nga hepe kukasihonza nokusidinga. Nye nsene tu twikira kukwatagura sironda oso, aso kapi nga si pora usimbu ntani nga si dodoma. Mokulifana, muntu kuvhura a rugane yininke yokulifana nsene vana mu koresa unene. Age kuvhura a twikire kugazara omu va mu koresa ntani nomu ana kulizuvha. Nye vantu ava ava kara nonkoko, kulikoresa vene. Ayo ya kara nomulyo tu limburukwe epukururo eli lya kara mwaLevitikus 19:18.

16. Kuliza naLevitikus 19:33, 34, ngapi omu Jehova ga harerere Vaisraeli va tekure vanayirongo ntani yisinke natu lirongera ko?

¹⁶ Apa Jehova ga pangerere Vaisraeli va hare vakwawo, age kapi ga tembe asi va hepa tupu kulikida eharo koVaisraeli vakwawo. Age kwa va tanterere hena va likide eharo kovanayirongo ava va tungire mosirongo sawo. Egano olyo kuligwana mwaLevitikus 19:33, 34. (Resa.) Jehova kwa harerere Vaisraeli va tekure munayirongo ngwendi moomu ngava tekura Vaisraeli vakwawo ntani nokumuhara ngwendi moomu va lihara vene. Pasihonena, Vaisraeli va hepere kupulisira vanayirongo novahepwe yipo va pupurure momapya. (Lev. 19:9, 10) Neina, Vakriste nawo va hepa kukwama mpangera ezi zokuhara vanayirongo. (Ruk. 10:30-37) Ngapi omu nava yi rugana? Pwa kara mamiliyona govantu mouzuni mudima ava va dirukira koyirongo yapeke ntani vamwe nampo kwa tunga pepi nove. Twa hepa kutekura vantu owo nefumadeko.

17-18. (a) Yisinke ali tu korangeda tu rugane etjangwa lyaLevitikus 19:2 ntani 1 Peturusa 1:15? (b) Sirugana musinke somulyo ga tu korangeda mupositoli Peturusa tu rugane?

¹⁷ Etjangwa lya- Levitikus 19:2 ntani 1 Peturusa 1:15, kukorangeda vantu vaKarunga va kare vana pongoka. Novelise dononzi edi da kara mwaLevitikus egaununo 19 kuvhura kutuvatera tu dive eyi natu rugana yipo Jehova a tu hafere. Tuna zogere novelise edi dina tu vatere tu dimburure yininke yimwe yoyiwa eyi twa hepa kurugana ntani yininke yimwe yoyidona eyi natu nyokera po kurugana. * Matjangwa goRugereka goSikriste kulikida asi Jehova ana hara simpe tu ture pasirugana nompango odo meparu lyetu. Nye koyili hena yimwe eyi ga gwederera ko mupositoli Peturusa.

¹⁸ Ose kuvhura tu karere Jehova nkenye ezuva ntani nokuruganena vakwetu yininke yoyiwa. Nye nampili ngoso, Peturusa kwa korangedere Vakriste kuhamena sininke simwe somulyo. Komeho Peturusa a tu korangede tu kare tuna pongoka monkareso zetu, age kwa tu tanterere asi: “Wapaikireni nondunge deni sirugana sosidigu.” (1 Pet. 1:13, 15) Sirugana musinke oso? Peturusa kwa tente asi vamumbya vaJesus wovagwavekwa ngava ‘udisira nkenye ogu kuhamena nkenda zaKarunga.’ (1 Pet. 2:9) Vakriste navenye neina kuna kulihameka mosirugana esi somulyo yipo va vatere vantu wovanzi kupitakana nkenye sirugana. Aso kuna kara situmbukira somulyo kovantu vaKarunga wokupongoka pokulihameka mo noupampi nkenye apa mosirugana sokuzuvhisa nokuronga. (Mar. 13:10) Apa atu tura pasirugana nompango edi da kara mwaLevitikus egaununo 19, ose kuyilikida asi twa hara Karunga ntani novakwetu. Ntani ose kuyilikida asi tuna hara kupongoka moukaro wetu naunye.