1. Maudigu musinke ga ligwanekerere nago Jowasi naUsiya ntani naJosiya?

 GAZARA tupu asi vana kutura o kare hompa govantu vaKarunga, posiruwo oso ove munona ndi mudinkantu simpe! Ngapi ngano omu wa ruganesere nonkondo doge dokupangera? Bibeli kututantera kuhamena vadinkantugona wongandi ava va kere vahompa vaJuda. Pasihonena, Jowasi kwa kere nonomvhura 7 apa ga kere hompa ano Usiya kwa kere nonomvhura 16 ntani Josiya kwa kere nonomvhura 8. Eyi kwa va karerere udigu. Nye nampili ngomu ya va karerere udigu, Jehova ntani novantu vapeke kwa va vaterere va rugane yininke yoyinzi yoyiwa.

2. Morwasinke ya karera nomulyo kulironga sihonena saJowasi naUsiya ntani nesi saJosiya?

² Yimo ose kapisi vahompa, nye ose kuvhura kulirongera ko yirongwa yomulyo kovadinkantu vatatu ava va tumbura moBibeli. Ose kuvhura kulirongera ko komatokoro gomawa naga gomadona aga va tulire po. Kupitira moyihonena yawo, natu ka mona eyi twa hepera kuhorowora vakaume wovawa, neyi natu twikilira kulinunupika ntani nokutwikira kuhedera Jehova pepi yipo tu mu hafese.

3. Yisinke ga rugene ko hompa Jowasi komapukururo aga ga mu pere mupristeli gomunene Jehoyada?

³ Honena Jowasi pokutura po matokoro gomawa. Apa Jowasi ga kere munona, oguhwe yipo va fire ntani mupristeli gomunene Jehoyada yige ga mu rerere ntani kwa mu rongere kuhamena Jehova. Jowasi kwa kere munongo, morwa age kwa purakenene komapukururo aga ga mu pere Jehoyada. Morwa sihonena sosiwa saJehoyada, Jowasi yipo ga tokwere kukarera Jehova nokuvatera vantu yipo nawo va karere Jehova. Jowasi kwa tulire po ewapaiko yipo ntembeli zaJehova va zi wapukurure.—2 Hist. 24:​1, 2, 4, 13, 14.

4. Ngapi omu atu gwanene mo uwa apa atu hara nompangera daJehova nokudilimburukwa? (Yisewe 2:​1, 10-12)

⁴ Nsene asi vakondi woge ndi muntu gwapeke kuna kukuronga  yipo o hare Jehova nokuparuka kuliza nonompango dendi, ove ngoso kuna kukupa uhwi womulyo po unene. (Resa Yisewe 2:​1, 10-12.) Vakondi woge kuvhura kukudeura mononkedi dononzi. Tuzeni tu ka tare omu oguhwe vamunazinyetu gomukadi Katya va mu vaterere a ture po matokoro gomawa. Nkenye ezuva apa ngava mu twara oguhwe kosure, awo ngava zogere nage etjangwa lyankenye ezuva. Age kwa uyunga asi: “Nonzogera odo kwa vaterere nge yipo ni rugane sininke souhunga apa ngani ligwanekere nomaudigu. Nye ngapi nsene asi mapukururo gomoBibeli aga ava ku pe vakondi woge kukuninkisa o dire kukara nemanguruko? Yisinke nayi kuvatera yipo o tambure mavyukiso aga ava ku pe? Munazinyetu gomukadi Anastasia kudiworoka asi vakondi vendi ngava ruganesa siruwo sawo, yipo va mu fatwilire eyi ngava tulisire po noveta dongandi. Age kwa uyunga asi: “Ayo kwa vaterere nge ni yi kwate egano asi awo kapi tupu va tulisire po noveta yipo va pangere nge, nye kwa di tulisire po yipo va popere nge morwa va hara nge.”

5. Ngapi omu yininke eyi o rugana ayi kundama vakondi woge naJehova? (Yisewe 22:6; 23:​15, 24, 25)

⁵ Vakondi woge ngava hafa nsene o purakena komapukururo gomoBibeli aga ava ku pe. Somulyo po unene, ove ngo hafesa Karunga ntani elikwatakano lyoge kumwe nendi nga li nkondopara. (Resa Yisewe 22:6; 23:​15, 24, 25.) Edi kuna kara nokonda donongwa edi nadi ku ninkisa o honene sihonena saJowasi apa ga kere munona.

6. Mapukururo galye ga purakenene Jowasi ntani yitundwamo musinke ya ya kere? (2 Histoli 24:​17, 18)

⁶ Lirongera ko komatokoro gomadona aga ga tulire po Jowasi. Konyima zapa ga fire Jehoyada, Jowasi kwa horowere vakaume wovadona ava va mu ninkisire a rugane yininke yoyidona. (Resa 2 Histoli 24:​17, 18.) Age kwa purakenene komagano aga va mu pere vagendesi vaJuda ava va dilire kuhara Jehova. Nampo nove kuvhura o yi kwatese ko asi Jowasi ngano ga hepere kulikara ure nawo morwa awo kwa rugene yininke yoyidona. (Yis. 1:10) Nye mevango lyoyo, age kwa purakenene komagano gawo gomadona. Ntani hena, apa sipwa saJowasi Sakaliya ga hetekerere ko kumupukurura, Jowasi yipo ga mu dipagere. (2 Hist. 24:​20, 21; Mat. 23:35) Oso kwa kere sininke sosidona kurugana ntani kwa kere ugova! Jowasi kwa tamekere nawa eparu lyendi, nye yokuguvisa yeeyi asi age kwa ya tamekere kukara murwanesi ntani mudipagi. Moruhura, vakareli vendi kwa mu dipagere. (2 Hist. 24:​22-25) Gazara tupu omu eparu lyendi ngano lya ya fene, nsene ngano ga twikilire kupurakena kwaJehova ntani kwava va mu here. Sirongwa musinke ono kulirongera ko kosihonena oso?

7. Wolye ava no horowora yipo va kare vakaume woge? (Tara hena efano.)

⁷ Sirongwa simwe esi natu lirongera ko  komatokoro gomadona aga ga tulisire po Jowasi kuna kara asi, twa hepa kuhorowora vakaume ava va hara Jehova ntani ava vana hara kumuhafesa. Vakaume ava ngava tu vatera tu rugane yininke yoyiwa. Ose kuvhura tu tulise po ukaume novakondi ndi ava va kara asi vanona kwetu. Diworoka asi Jowasi kwa kere munona unene kwa kaume zendi Jehoyada. Lipura nyamoge kuhamena vakaume ava wa horowora asi: ‘Vakaume vange kuvatera nge yipo ni nkondopeke epuro lyange mwaJehova ndi? Awo kurugana paapa va hulira yipo va mu limburukwe ntani kukorangeda nge yipo ni rugane yokulifana ndi? Awo kuzogera kuhamena Jehova ntani noyininke eyi ava lirongere mo moBibeli ndi? Awo ku pa nge mapukururo posiruwo esi ani ga hepa unene ndi? (Yis. 27:​5, 6, 17) Nsene asi vakaume woge kapi va hara Jehova, ayo ngoso kulikida asi kapi ono va hepa. Nye nsene asi awo kwa hara Jehova, twikira kukara ukaume kumwe nawo. Awo ngava kuvatera nkenye apa!—Yis. 13:20.

8. Yininke musinke twa hepa kugazadara ko nsene asi ose kuruganesa intaneta?

⁸ Neina pana kara nonkedi donongwa omu natu vhura kuzogera kumwe novanekoro ntani novakaume vetu pokuruganesa intaneta. Nye nampili ngoso, sinzi sovantu kuruganesa nonkedi edi dokuzogera kumwe nava wopeke, yipo va hafese vantu wopeke pokulikida nkenye ogu mafano nonovidiyo kuhamena yininke eyi vana randa ndi eyi vana rugana. Nsene asi ove kuruganesa intaneta, lipura nyamoge asi: ‘Ame kuruganesa intaneta yipo nihafese wopeke ndi? Ame nina hara kuligavera yuma yoyiwa kumwe nava wopeke ndi kuna hara tupu va pandadeke nge? Ame kupulisira magano gava wopeke yipo ga kundame momudona magazaro gange, mbuuyungiso zange ntani noyininke eyi ani rugana ndi? Munazinyetu Nathan Knorr ogu ga kere moMbungagendesi kwa geve epukururo eli asi: “Wa ha hetekera ko kuhafesa vantu. Nsene o yi rugana, kwato ogu ngo hafesa. Hafesa Jehova makura ove ngo hafesa navenye ava va hara Jehova.”

9. Yisinke Jehova ga vaterere Usiya a rugane? (2 Histoli 26:​1-5)

⁹ Honena Usiya pokutura po matokoro gomawa. Ngomudinkantu, hompa Usiya kwa linunupikire. Age kwa tjilire Karunga gosili. Ntani Jehova kwa mu tungikire monomvhura dendi nadinye 68 edi ga parukire. (Resa 2 Histoli 26:​1-5.) Usiya kwa fundire sinzi sononkore dendi ntani age kwa divilisire asi Jerusarema zina kara mepopero lyewa. (2 Hist. 26:​6-15) Usiya kwa hefe kwanayinye eyi ga mu vaterere Karunga a rugane.—Muud. 3:​12, 13.

10. Yisinke ya horokerere Usiya?

¹⁰ Lirongera ko komatokoro gomadona aga ga tulire po Usiya. Hompa Usiya kwa yikire kutantera vantu wopeke eyi nava rugana. Nampo oyo kwa mu ninkisire a lizuvhe asi kapi ga hepere kulimburukwa nompangera daJehova. Ezuva limwe Usiya kwa hwililire montembeli zaJehova, ntani morwa ga kere nelinenepeko, age kwa hetekerere ko kuzamba nonzambo posizambero saJehova, yininke eyi va dilire kupulisira vahompa kurugana. (2 Hist. 26:​16-18) Mupristeli gomunene Asaliya kwa hetekerere ko kumupukurura, nye Usiya kwa handukire unene. Yokuguvisa yeyi asi, Usiya kapi ga twikilire kulimburukwa Jehova ntani Jehova kwa mu tengekere nouvera woyingondwe. (2 Hist. 26:​19-21) Eparu lyendi ngano lya ya wepe, nsene tupu ngano ga twikilire kulinunupika.

11. Yisinke nayi tu vatera tu twikire kulinunupika? (Tara hena efano.)

¹¹ Apa Usiya ga nkondoparere, age kwa divarere asi Jehova yige ga mu pere nonkondo edi ga kere nado ntani yige ga mu vaterere yi mu tompoke. Sirongwa musinke natu lirongera ko? Twa hepa kudiworoka asi matungiko nagenye aga atu hafere ntani noyitumbukira eyi atu hafere mokukarera Jehova, kutunda kwendi. Mevango lyokulinenepekera yininke eyi twa tompora, twa hepa kugava efumano kwaJehova kweyi atu vhuru kurugana. b  (1 Kol. 4:7) Twa hepa kuyitambura asi kapi twa sikiliramo ntani twa hepa mapukururo. Munazinyetu gomugara ogu ana kara koyiha yonomvhura 60 kwa tjanga asi: “Ame kwa ya lironga kudira kupulisira yininke yi korese nge ndi yi dompese nge apa wopeke ava dimburura mapuko gange. Apa ani gwana evyukiso kuhamena mapuko gougova aga ani tura po poyiruwo yimwe, ame kuhetekera ko kutura po malitjindjo nokutwikira kuruganena Jehova paapa na hulira.” Apa atu limburukwa Jehova nokutwikira kulinunupika, ose ngatu hafa meparu.—Yis. 22:4.

12. Ngapi omu Josiya ga tamekere kudiva yoyinzi kuhamena Jehova apa ga kere mudinkantu? (2 Histoli 34:​1-3)

¹² Honena Josiya pokutura po matokoro gomawa. Josiya kwa kere nonomvhura 16 apa ga tamekere kupapara Jehova. Age kwa here kulironga kuhamena Jehova ntani nokurugana mpango zendi. Nye nampili ngoso, eparu kwa digoperere hompa ogo gomudinkantu. Posiruwo sina, sinzi sovantu ngava karere vakarunga woyipempa. Yipo nye, Josiya ga hepere kukara nouradi yipo ava hagekese mokurugana yirugana yangoso. Yosili age kwa kere nouradi! Komeho a ya kare Josiya nonomvhura 20, age kwa tamekere kugusa mo ukareli woyipempa momuhoko gwawo.—Resa 2 Histoli 34:​1-3.

13. Ngapi omu ngali fana eparu lyoge nsene o ligava nyamoge kwaJehova?

¹³ Nampili yi kare asi ove mudinkantu, ove kuvhura kuhonena Josiya pokulironga yoyinzi kuhamena Jehova noyikara yendi yoyiwa. Nsene o yi rugana eyi, ayo nga yi vhura kukutumangeda yipo o ligave nyamoge kwendi. Ngapi omu kuligava nyamoge kwaJehova nayi kundama eparu lyoge? Luke ogu ga gwene ekuho apa ga kere nonomvhura 14, kwa tanta asi: “Kutunda apa, ame ngani tura kukarera Jehova si kare sininke somuhowo meparu lyange ntani ngani hetekera ko kumuhafesa.” (Mar. 12:30) Ove ngo gwanena mo mauwa nsene ngo rugana yokulifana.

14. Gava yihonena eyi yina kulikida omu vadinkantu vamwe ava honene hompa Josiya.

¹⁴ Maudigu musinke gamwe nampo na ligwanekera nago mukareli gwaJehova gomudinkantu? Johan ogu ga gwene ekuho nonomvhura 12, kwa uyunga asi varongwa vakwawo womonkondwa rongero zawo ngava hetekere ko kumusininika a koke makanya aga ava tumbura moRuingilisa asi electronic cigarettes. Mokuninka asi a gwane nonkondo dokunyokera po ekondjeso olyo, Johan kulidiworokesa mwene asi kukoka makanya aga  ava tumbura moRuingilisa asi electronic cigarettes, kuvhura kukundama momudona ukanguki wendi nelikwatakano lyendi naJehova. Rachel ogu ga gwene ekuho nonomvhura 14 kwa faturura eyi ayi mu vatere a lididimike maudigu aga a ligwanekere nago kosure. Age kwa uyunga asi: “Ame kuhetekera ko kupapara yininke eyi ayi diworokesa nge kuhamena Bibeli ntani naJehova. Pasihonena, sirongwa songandi semehistoli kuvhura kudiworokesa nge sihorokwa somoBibeli ndi uporofete. Ndi poyiruwo yimwe apa ani zogere nagumwe kosure, ame kugazadara ko kuhamena etjangwa eli nani vhura kumuresera.” Maudigu aga ono kuligwanekera nago kuvhura ga lisige naga ga ligwanekerere nago hompa Josiya, nye ove kuvhura kukara munongo ntani mulimburukwi ngwendi Josiya. Kulididimikira maudigu ngomudinkantu, ngayi kuvatera o liwapaikire kukalididimikira maudigu gapeke komeho.

15. Yisinke ya vaterere Josiya a karere Jehova noulimburukwi? (2 Histoli 34:​14, 18-21)

¹⁵ Apa hompa Josiya ga kere nonomvhura 26, age kwa tamekere kutungurura ntembeli. Ngomu va rugene sirugana oso, “Buke zoVeta zaHOMPA, Veta ezi ga gavere Karunga kwaMosesa”‏ kwa zi gwene. Apa hompa ga zuvhire eyi za uyungire buke ozo apa va zi resere, makura yipo ga tulire po malitjindjo poopo yipo a limburukwe eyi va tjanga mobuke ozo. (Resa 2 Histoli 34:​14, 18-21.) Ono hara kuresa Bibeli nkenye ezuva ndi? Nampo ove kuna kuhetekera ko kuziresa nkenye ezuva. Ove kuna kuzihafera ndi? Ove kutjanga novelise edi nadi kuvatera ndi? Luke ogu vana tumbura, kutjanga yitwa yomulyo eyi a gwana apa a resa Bibeli. Kurugana yininke ngwendi yeyi, kuvhura kukuvatera yipo o diworoke novelise domoBibeli ndi yirongwa eyi ono lirongere ko. Moomu ono kudiva nokuhara Bibeli, yimo hena ngo hara kukarera Jehova. Ntani ngwendi moomu tupu nonkango daKarunga da vaterere Josiya yipo a rugane youhunga, Nonkango daKarunga ngadi kuvatera hena nove.

16. Morwasinke Josiya ga tulire epuko lyenene ntani sirongwa musinke natu lirongera ko?

¹⁶ Lirongera ko komatokoro gomadona aga ga tulire po Josiya. Apa Josiya ga kere nonomvhura 39, age kwa tulire po epuko eli lya mu twaredesere konomfa. Age kwa lihuguvarere mwene mevango  lyokupura mavyukiso kwaJehova. (2 Hist. 35:​20-25) Sirongwa musinke natu lirongera ko? Yi kare asi nomvhura detu dingapi ndi asi nomvhura dokuhura kupi twa lironga Bibeli, twa hepa kutwikira kudiva yoyinzi kuhamena Jehova. Ayo kwa kwatera mo kukanderera nkenye apa yipo a tu pe mavyukiso gendi, kulironga Nonkango dendi Bibeli ntani kupurakena komapukururo aga ava tu pe Vakriste ava va kura pampepo. Eyi ngayi tu vatera tu dire kutura po mapuko gomanene ntani ose ngatu hafa.—Jak. 1:25.

17. Yirongwa musinke yomulyo tuna lirongere ko kovahompa ava vatatu vaJuda?

¹⁷ Ove kuvhura kurugana yininke yoyinzi yokuhafesa posiruwo esi ono kara simpe mudinkantu. Sihonena saJowasi nesi saUsiya naJosiya kulikida asi vadinkantu kuvhura kutura po matokoro gomawa ntani nokuhafesa Jehova mwanayinye eyi ava rugana meparu lyawo. Yimo, vadinkantugona ava kwa tulire po mapuko aga ga twaredesere koyitundwamo yoyidona. Nye nampili ngoso, ove kuvhura kukara neparu lyoruhafo nsene o honena yininke yoyiwa eyi va rugene ntani nokunyokera po kurugana mapuko aga va rugene.

18. Yihonena musinke yomoMatjangwa yina kulikida asi ove kuvhura kukara neparu lyoruhafo? (Tara hena efano.)

¹⁸ MoBibeli kwa kara mo yihorokwa yovadinkantu vapeke ava va hederere Jehova pepi ntani ava ga haferere ava va parukire eparu lyoruhafo. Ndafita kwa kere gumwe gwawo. Apa ga kere munona, age kwa horowere kukarera Karunga ntani konyima age kwa ya kere hompa gomulimburukwi. Poyiruwo yimwe age nga tura mapuko, nye Karunga kwa tere Ndafita ngomulimburukwi. (1 Vah. 3:6; 9:​4, 5; 14:8) Nsene o lironga kuhamena Ndafita, sihonena sendi nga si kukorangeda yipo o karere Jehova noulimburukwi. Ndi kuvhura o lironge yoyinzi kuhamena sihonena saMarukusa ndi saTimoteusa. Awo kwa tamekere kukarera Jehova apa va kere vadinkantu ntani awo kwa twikilire kumukarera noulimburukwi. Etokoro lyawo lyokumukarera kwa hafesere Jehova ntani nawo kwa hefe.

19. Eparu musinke ono hara kukara nalyo?

¹⁹ Omu ono kuruganesa eparu lyoge ngesi, kuvhura kulikida nawa-nawa omu ngali ka kara eparu lyoge komeho. Nsene o huguvara mwaJehova mevango lyokuhuguvara monondunge danyamoge, age nga ku vatera yipo o ture po matokoro gomawa. (Yis. 20:24) Ove kuvhura kukara neparu lyewa ntani lyoruhafo. Diworoka asi Jehova kutara eyi o mu ruganene asi mulyo kwendi. Kwato hena nkedi zimwe zongwa zapeke omu no vhura kuruganesa eparu lyoge kupitakana kukarera Guhyetu geharo Jehova.