Zende koyikaramo

Zende koyikaramo

Euyungokumwe lyewa kunkondopeka nonkwara

Euyungokumwe lyewa kunkondopeka nonkwara

“Nonkango edi vana uyunga nawa, kwa fana ngwendi siapere songorodo posiyaha sokulimbagura sosisiliveli.”—YIS. 25:11.

1. Ngapi omu euyungokumwe lyewa ali vatere mononkwara?

MUNAZINYETUGARA gomoKadana kwa tanta asi: “Hansa kukara kumwe namukadange kupitakana kukara nomuntu gwapeke. Nkenye ruhafo meparu kuligwederera ano nkenye kukora nina kuzuvha kusesupa pokukutantera mukadange.” Mugara gomoAustralia kwa tjenge asi: “Nomvhura 11 twa kara mononkwara kumwe, nye kwato ezuva limwe lya lipitira asi ni dire kuuyunga kumwe namukange.” Age kwa tanta asi euyungokumwe lyewa kwa va vatera va lihuguvare nokunkondopeka nonkwara dawo. Munazinyetukadi gomoCosta Rica kwa tanta asi: “Euyungokumwe lyewa kapi tupu lya nkondopeka nonkwara detu, nye hena kwa tu hedesera pepi naJehova nokutupopera komaheteko nokututura mouumwe ngovalikwali, ntani kwa kulika eharo lyetu.”

2. Yisinke ayi ninkisa euyungokumwe pamwe li digope?

2 Mwa kara neuyungokumwe lyewa mononkwara deni ndi? Yimo, poyiruwo yimwe kuvhura mu kare noudigu wokuuyunga kumwe. Morwa namuvenye kapi mwa sikilira mo ntani mwa lisiga moyikara nemerero lyeni. (Rom. 3:23) Ntani hena, valikwali kuvhura va lisige monkedi omu ava uyunga yininke. Eyi yiyo John M. Gottman naNan Silver, vakonakoni wononkwara, va uyungilire asi: “Valikwali va hepa kukondja unene nsene vana hara kukara neuyungokumwe lyewa nokuninka nonkwara dawo di karerere.”

3. Yisinke ayi vatere valikwali va nkondopeke nonkwara dawo?

3 Mokuninka asi nonkwara di wapere, pwa hepa elituromo. Nye ayo kureta ruhafo rorunene. Valikwali ava va lihara kuvhura va hafere eparu kumwe. (Muud. 9:9) Gazadara ko kuhamena nonkwara doruhafo daIsaka naRebeka. (Gen. 24:67) Bibeli kwa likida asi awo kwa  nkondopekere eharo lyawo nampili ngomu va kere mononkwara nomvhura dononzi. Eyi yiyo yina kuhoroka kovalikwali wovanzi naina. Yisinke ayi va vatere? Awo va lironga kulipwagesera magano nomalizuvho gawo monkedi zongwa, pokuuyunga kumwe nonondunge neharo nefumadeko lyenene ntani nelinunupiko. Ngesi tatu ka konakona omu yikara oyo nayi vhura kuvatera valikwali va kare neuyungokumwe lyewa.

KARENI NONONDUNGE

4, 5. Ngapi omu nondunge adi vatere valikwali va likwate egano? Gava yihonena.

4 Yisewe 16:23 kutanta asi: “Vantu wonondunge kuhova kugazara, ntani vana kuuyunga.” Nonkango daKarunga kutupa nondunge nounongo eyi twa hepa tu kare noruhafo mononkwara. (Resa Yisewe 24:3.) Genesis 2:18 kututantera asi Karunga kwa ungire mukadi a kare muhameni gomugara, kapisi a kare ngwendi mugara. Eyi kulihorora monkedi omu a uyunga. Vakadi kwa hara kuuyunga kuhamena malizuvho gawo nokuhamena vantu ntani nelikwatakano. Euyungokumwe lyeharo kuvaninkisa va lizuvhe asi kwa va hara. Nye, sinzi sovagara kapi ava pwagesa malizuvho gawo, awo kwa hara kuuyunga kuhamena yirugana nomaudigu nomu nava ga kohonona po. Vagara kwa hara kuvalikida efumadeko.

5 Munazinyetukadi gomoBritania kwa tanta asi: “Mugara gwange kwa hara kukohonona po maudigu usimbu-simbu mevango lyokupurakena eyi nina kuuyunga. Eyi kunyegenyesa, morwa ame kwa hara a dive omu nina kulizuvha.” Mugara kwa tjanga asi: “Apa twa likwere, nkareso zange kwa kere zokuhara kugenderera kukohonona po nkenye udigu ou nga ligwanekere nawo mukadange. Nye, na ya lirongere asi eyi ga here mukadange yokumupurakena tupu.” (Yis. 18:13; Jak. 1:19) Mugara gonondunge kukwata egano malizuvho gamukadendi nokumutekura monkedi omu na lizuvha asi kwa mu hara. Ntani hena nokuyilikida asi magano nomalizuvho gamukadendi mulyo kwendi. (1 Pet. 3:7) Mukadi gonondunge kuhetekera ko kukwata egano magano gayendi. Apa mugara nomukadi ava likwata egano nokulilikida rupandu ntani nokusikisa mo yitumbukira yawo yoPatjangwa, elikwatakano lyawo kuyankondopara. Ntani hena, awo ngava ruganena kumwe nokutura po matokoro gomawa.

6, 7. (a) Monkedi musinke Muudisi 3:7 nazi vatera valikwali va kare nonondunge? (b) Ngapi omu mukadi na uyunga nonondunge namugara gwendi, ntani yisinke mugara na rugana ko?

6 Valikwali wonondunge va diva hena asi pwa kara “siruwo sokumwena nosiruwo sokuuyunga.” (Muud. 3:1, 7) Munazinyetukadi ogu ga kara mononkwara nomvhura murongo kwa tanta asi: “Ame ngesi na yi dimburura asi pwa kara siruwo sokupwagesa udigu. Nsene mugara gwange ana kara noyirugana yoyinzi ndi noyitumbukira yimwe, ame kusiga pa pite siruwo komeho ni pwagese udigu wongandi. Ngoyitundwamo, nzogera zetu kukara zongwa.” Mukadi gonondunge kuuyunga nombili pokuhorowora ‘nonkango donongwa’ deharo posiruwo sokuwapera.—Resa Yisewe 25:11.

Yininke eyi yonunu kuvhura kureta marunduruko gomanene mononkwara

7 Mugara goMukriste kapi a purakene tupu kweyi ana kuuyunga mukadendi nye hena kukondja a pwagese malizuvho gendi. Mukurongambunga ogu ga kara mononkwara nomvhura 27 kwa tanta asi: “Na hepere kukondja mokutantera mukadange malizuvho gange.” Munazinyetugara ogu ga kara mononkwara nomvhura 24 kwa tanta asi: “Ame ngani pungura yininke komutjima, ‘nokugazara asi nsene kapi nani yi pwagesa ngayi pwa nge tupu.’ Nye na ya yi dimbwilire asi kapisi epuko kupwagesa malizuvho gange. Apa ani kondjo mokupwagesa malizuvho gange, ame kukanderera yipo ni uyunge nonkango douhunga monkedi zongwa. Makura  tani pwizumuka kanunu ano konyima ntani nani uyunga.” Ayo ya kara nomulyo kovalikwali kuhorowora siruwo souhunga kuuyunga, nampo apa ava kara velike va konakone etjangwa lyankenye ezuva ndi kuna kuresa kumwe Bibeli.

8. Yisinke nayi vatera valikwali va kare neharo lyokuwapukurura monkedi omu ava uyunga kumwe?

8 Ayo mulyo komugara nomukadi va kanderere kumwe yipo va kare neharo lyokuwapukurura monkedi omu ava uyunga kumwe. Yimo, kuvhura kukara udigu kutjindja nonkareso danare. Nye nsene valikwali va hara Jehova nokumuhundira mpepo zendi nokutara asi elikwatakano lyawo kwa pongoka, ngayi va tumangeda mokutura po marunduruko. Mukadikwara gonomvhura 26 kwa tjanga asi: “Name namugara gwange kutara nonkwara ngomu a di tara Jehova, yipo atu dilire kugazara kuligaunuka. Eyi kutuninkisa tu kondje unene mokukohonona po udigu pokuzogera kumwe.” Ulimburukwi wangos kuhafesa Karunga ntani kureta mauwa.—Epis. 127:1.

KULIKENI EHARO LYENI

9, 10. Mononkedi musinke valikwali nava nkondopeka eharo lyawo?

9 Eharo kuna kara sikara somulyo po mononkwara. Bibeli kutanta asi eharo kuna kara ‘malikwatakano gene-gene.’ (Koros. 3:14) Eharo lyousili kukura ngomu valikwali wovalimburukwi vana kuparuka kumwe moruhafo nomomaudigu. Awo kuyakara vakaume wovanene nokulihafera. Nonkwara dangoso kuyawapa unene, kapisi kupitira tupu moyirugana yoyinene ngomu ava yi likida monomuvi nye nampili mweyi yoyinunu ngwendi kulidingira, kulipandadeka, kulitara momeho, kulisimwitira yininke yokuzoresa ndi kulipura omu lina mu gendi po ezuva. Yininke eyi yonunu kuvhura kureta marunduruko gomanene mononkwara. Valikwali ava va kara mononkwara doruhafo nomvhura 19, mugara kwa tanta asi awo kulitoonena ngodi nokulitumina nombudi mwaza ezuva “mokudiva omu lina kuvagenda po ezuva.”

10 Eharo kutumangeda hena valikwali va twikire kulidiva vene navene. (Fil. 2:4) Ediwo lyangoso kuninkisa eharo lyawo li nkondopare unene nampii ngomu va dira kusikilira mo. Nonkwara donongwa kukura nokunkondopara ngomu sina kupita siruwo. Yipo nye, nsene wa kwara lipura asi: ‘Ngapi omu na diva nawa mulikwali gwange? Ame kukwata egano malizuvho gomulikwali gwange nomu a tara yininke ndi? Ame nkenye apa kugazara  kuhamena yikara eyi ya kokerere nge kwendi ndi?’

TUNGENI PO EFUMADEKO

11. Morwasinke efumadeko lya karera nomulyo mononkwara? Gava sihonena.

11 Nampili valikwali woruhafo kapi va kara nononkwara dokusikilira mo, ntani poyiruwo yimwe kuvhura va dire kulizuvha. Abirahamu naSara pamwe va kere nomadiro kulizuvha. (Gen. 21:9-11) Nye eyi kapi ya ninkisire nonkwara dawo di dire kunkondopara. Morwasinke? Morwa ngava litekura monkedi zefumadeko. Pasihonena, pamwe Abirahamu nga ruganesa nkango ezi “na kanderere” pokuuyungisa Sara. (Gen. 12:11, 13) Ano Sara nga limburukwa Abirahamu pokumutumbura asi “hompa gwange.” (1 Pet. 3:6) Apa valikwali ava dili kulifumadeka, eyi kulilikida mombuuyungiso nomononkango dawo. (Yis. 12:18) Nsene va dira kuzogera udigu ou, nonkwara dawo ngadi twaredesa komaudigu gomanene.—Resa Jakopo 3:7-10, 17, 18.

12. Morwasinke valikwali wovape nava kondjera mokuliuyungisa monkedi zefumadeko?

12 Valikwali wovape va hepa kukondja unene va liuyungise monkedi zongwa zefumadeko, eyi ngayi va ninkisa va kare nemanguruko lyokuuyunga kumwe. Mugara gumwe kwa tanta asi: “Nampili ngomu nomvhura dokuhova domononkwara adi kara doruhafo nye poyiruwo yimwe kuvhura kureta enyegenyo. Ngomu ono kuyadiva malizuvho nonkareso noyihepwa yamukadoge, ano nage a dive yoge, kuvhura kureta sinka. Nsene ove ureru kukuhedera ntani wa hara yizoresa nokukara nelinunupiko nelididimiko ntani wa huguvara mwaJehova, ngayi mu vatera mu kare nelikwatakano lyewa.” Aga kuna kara mapukururo gomawa kwanatuvenye!

LIKIDENI ELINUNUPIKO

13. Morwasinke elinunupiko lya karera nomulyo mononkwara?

13 Valikwali kuvhura va kare neuyungokumwe lyewa nsene tupu navenye va kara ‘nelinunupiko.’ (1 Pet. 3:8) Munazinyetugara ogu ga kara mononkwara nomvhura 11 kwa tanta asi: “Kukara nelinunupiko ureru kukohonona po maudigu morwa ngayi kutumangeda o uyunge asi, ‘Gusira nge po.’” Mukuronambunga ogu ga kara mononkwara nomvhura 20 kwa tanta asi: “Poyiruwo yimwe nkango ‘gusira nge po’ mulyo unene kupitakana nkango ‘na ku  hara.’” Age kwa faturura omu ekanderero lya va vatera va kare nelinunupiko. Age kwa tanta asi: “Apa name namukadange atu kanderere kwaJehova, ayo kutudiworokesa kudira kusikilira mo kwetu noufenkenda waKarunga. Ediworokeso lyangesi kutuvatera tu tare yininke monkedi zongwa.”

Kareni neuyungokumwe lyewa mononkwara

14. Ngapi omu elinenepeko ali kundama nonkwara?

14 Elinenepeko kuninkisa valikwali va dire kuuyunga kumwe nokudira kukohonona po maudigu. Muntu gelinenepeko kapi ga kara neharo ndi nouradi wokuuyunga asi “gusira nge po.” Mevango lyokutambura mapuko gendi age kuligusa-gusa mo nokupa mukwawo usima. Nsene vana mu koresa, mevango lyokukondjera mbili, age kuhanduka pokukuuyunga nonkango donondona ndi pokudira kuhara kuuyunga. (Muud. 7:9) Yosili, elinenepeko kuvhura kuzonagura nonkwara. Ayo ya wapa kudiworoka asi “Karunga kwa nyenga valinenepeki, nye age kufira nkenda valinunupiki.”—Jak. 4:6.

15. Ngapi omu nonkango domoVaefeso 4:26, 27 nadi vatera valikwali va kohonone po maudigu gawo?

15 Apa valikwali ava dili kulizuvha va hepa kukondja mokukohonona po usimbu udigu mevango lyokulinenepeka. Paurusa kwa tanterere Vakriste vakwawo asi: “Mwa ha tarerera ehandu lyeni li mu tulise nzo, nye tomu lizuvhu alyo ezuva lya hana kutoka. Walye omu pe Muzonaguli evega.” (Efe. 4:26, 27) Yisinke nayi horoka nsene valikwali kapi vana kukwama epukururo eli lyomoNonkango daKarunga? Munazinyetukadi gumwe kwa faturura asi: “Yitundwamo kwa kere asi kapi ngani ponyoka nawa masiku!” Ayo ya wapa kukohonona po udigu monkedi zombili alyo ezuva lya hana kutoka! Yimo, valikwali va hepa kulipa siruwo yipo ehandu lyawo li liture komeho zokuzogera udigu. Va hepa hena kukanderera kwaJehova a va vatere va linunupike. Eyi ngayi va vatera va dire kugazara tupu malizuvho ganyamwawo, nye va demenene mokukohonona po udigu.—Resa Vakorosi 3:12, 13.

16. Ngapi omu elinunupiko ali vatere mulikwali a demenene koyikara yoyiwa yomulikwali gwendi?

16 Elinunupiko kuvatera mulikwali a demenene koyikara yoyiwa yomulikwali gwendi. Pasihonena: Mukadi kuvhura a kare noudivi ou na ruganesa yipo epata li gwanene mo uwa. Mugara gokulinunupika kapi nga lizuvha asi ga hepa kupitakana mukadendi mwanayinye nye nga korangeda mukadendi a ruganese ediwo lyendi. Pokurugana ngoso, nga likida asi ga mu hara ntani kumutara asi age mulyo. (Yis. 31:10, 28; Efe. 5:28, 29) Ntani hena mukadi gelinunupiko kapi nga limonekesera ediwo lyendi ndi a swaure mugara gwendi. Morwa awo ‘rutu rumwe tupu,’ kukara nelinenepeko mononkedi dangoso kuvhura kuvakoresa navenye.—Mat. 19:4, 5.

17. Yisinke nayi vatera nonkwara di kare doruhafo nokufumadekesa Karunga?

17 Yosili ono hara nonkwara doge di kare doruhafo ntani dokufumadekesa Jehova ngwendi daAbirahamu naSara ndi daIsaka naRebeka. Yipo nye, tara nonkwara ngomu a di tara Karunga. Papara nondunge moNonkango dendi. Tunga po eharo lyosili lyokutunda kwaJehova eli ali ‘hwama ngwendi mundiro’ pokugazadara noruhafo mulikwali goge. (Rus. 8:6) Kondjera kutunga po elinunupiko. Tekura mulikwali goge nefumadeko. Nsene o yi rugana eyi, nonkwara doge ngadi ku retera ruhafo naGuhyetu gemeguru. (Yis. 27:11) Ove ngo lizuvha ngwendi mugara gonomvhura 27, ogu ga tjanga asi: “Kapi tani diva asi eparu ngapi omu ngano lina kara pwa hana mukadange. Nonkwara detu kuna kutwikira kunkondopara nkenye ezuva morwa eharo lyetu lyokuhara Jehova neuyungokumwe lyetu lyankenye ezuva.”