1. Maudigu musinke ga ya gwene Nehemiya apa ga ka tengwilire ko koJerusarema? (Tara efano.)

VANTU womoJerusarema vana tetuka. Morwasinke? Morwa vana pulisire munayirongo a ruganese nzugo zomontembeli. Varevhi vana zumbu yirugana yawo. Mevango lyokupitisira moukareli, vagendesi kuna kurugana nongesefa dawo mEsabata. Vaisraeli wovanzi kuna kulikwarera novapagani. Aga kuna kara gamwe gomaudigu ga ya gwene Nehemiya apa ga tengwilire ko koJerusarema.—Neh. 13:6.

2. Ngapi omu Vaisraeli va kere muhoko gwaKarunga gokuligava?

² Vaisraeli kwa kere muhoko gwaKarunga gokuligava. Monomvhura 1 513 komeho wokuwiza Kristusa, Vaisraeli kwa kere neharo lyokusikisa mo mpango zaJehova. Awo kwa tente asi: “Nayinye eyi ana tanta HOMPA, ngatu yi rugana.” (Ex. 24:3) Karunga yipo ga va lipongwerere ngovantu vendi ava ga horowere. Ee, mfumwa musi va kere nazo! Konyima zonomvhura norone, Mosesa kwa va diworokesere asi: “Omu sikise mo eyi, yeeyi one kwa hamena kwaHOMPA Karunga gweni. Age kwa mu horowora movantu navenye vepevhu asi mu kare mbunga zendi zokupongoka.”—Deut. 7:6.

3. Moukaro musinke wopampepo Nehemiya ga ya gwene Vajuda apa ga wizire koJerusarema sikando sauvali?

³ Nye muhoko goVaisraeli kapi gwa sikisire mo eyi gwa tumbwidilire. Nampili ngomu pwa kere vamwe ava ngava karere Karunga, nye sinzi soVajuda kapi ngava limburukwa kwaJehova awo ngava lininkisa ngwendi va pongoka. Apa yihupwa eyi ya tundire mounkwate waBabironi ya ya tungwilire sitata kwa pitire po konyara nomvhura mafere, makura Nehemiya yipo ga wizire koJerusarema sikando sauvali. Ga ya gwene  hena Vajuda kapi vana kara nomupampi mweyi yopampepo.

4. Yininke musinke yine natu ka konakona eyi nayi tu vatera tu twikilire kukara vantu wokupongoka?

⁴ Ngwendi Vaisraeli, Nombangi daJehova naina Karunga kwa va lipongwera. Vakriste wovagwavekwa nava ‘vemukurumbunga,’ navenye kwa pongoka ntani kukarera Jehova gelike. (Ehor. 7:9, 14, 15; 1 Kol. 6:11) Kwato gumwe gwetu ogu ana hara kuzumbanesa elikwatakano lyewa naJehova ngwendi Vaisraeli. Yisinke nayi tu vatera tu kare tuna pongoka yipo a tu ruganese Jehova mosirugana sendi? Mosirongwa esi, natu ka konakona yininke yine eyi va didilika mwaNehemiya egaununo 13: (1) Kunyokera po vakaume wovadona; (2) kukwatesa ko mbunga zaJehova; (3) kutura muhowo sirugana saJehova; ntani (4) kupopera sidimbwiliso soge soUkriste. Ngesi tatu ka konakona simwe nasimwe.

5, 6. Yilye Eliyasibu naTobiya, ntani morwasinke va karere vakaume?

⁵ Resa Nehemiya 13:4-9. Ose kwa tu kundurukida mapukiso gomadona aga naga tu ninkisa tu dire kutwikira kukara tuna pongoka. Konakona sihorokwa saEliyasibu naTobiya. Eliyasibu kwa kere mupristeli gomunene, ano Tobiya kwa kere Muamoni ogu nga ruganene hompa gwaPeresiya. Tobiya novakwawo kwa hetekerere ko kuhagekesa Nehemiya a dire kutungurura makuma gaJerusarema. (Neh. 2:10) Azo kwa kere veta zaJehova asi Vaamoni nokuhwilira si montembeli. (Deut. 23:3) Nye morwasinke mupristeli gomunene ga pulisilire Tobiya a ruganese nzugo zokulira zomontembeli?

⁶ Tobiya kwa ya kere kaume gomunene gwaEliyasibu. Tobiya namunwendi Jehohanani kwa kwere vakadi woVajuda, ano Vajuda wovanzi ngava uyunga yoyiwa kuhamena Tobiya. (Neh. 6:17-19) Gumwe govatekuru vaEliyasibu kwa kwere munwaSanibarata, mupangeli gomoSamaliya kaume kaTobiya. (Neh. 13:28) Elikwatakano eli lya kere pokatji kawo nampo yilyo lya ninkisire mupristeli gomunene a pulisire mupagani Tobiya a ruganese nzugo zontembeli. Nye Nehemiya kwa likidire ulimburukwi kwaJehova pokuzuguma yikwapundi yaTobiya ponze zonzugo zokulira.

7. Ngapi vantu vaKarunga kukwatera mo vakuronambunga ava kondjere kukara vana pongoka?

⁷ Ngovantu wokuligava kwaKarunga, ulimburukwi wetu kwendi wa hepa kukara sininke somuhowo meparu lyetu. Nsene tu dira kulimburukwa konompango domoBibeli, Karunga kapi nga tu tara asi twa pongoka. Twa ha pulisira elikwatakano lyetu nekoro li tu ninkise tu teze po nompango doBibeli. Vakuronambunga kutura po matokoro kuliza nomavyukiso gaJehova kapi ava kwama magano gavene. (1 Tim. 5:21) Vakuronambunga kukondja mokunyokera po nkenye eyi nayi zonagwisa elikwatakano lyawo naKarunga.—1 Tim. 2:8.

8. Yisinke twa hepa kudiworoka kuhamena vakaume vetu?

⁸ Diworoka asi ‘nonzogera ndi vakaume wovadona kuyipika nonkedi donongwa.’ (1 Kol. 15:33) Vanekoro vetu vamwe kuvhura va tu kundame momudona. Pomuhowo, Eliyasibu kwa kere nosihonena sosiwa ntani ga kwatesere ko Nehemiya mokutungurura makuma gaJerusarema. (Neh. 3:1) Nye konyima, Tobiya navamwe kwa pukisire Eliyasibu a rugane yininke yoyidona kosipara saJehova. Vakaume wovawa kutukorangeda tu kondjere yitambo yopampepo ngwendi kuresa Bibeli nokuza komapongo nomoyirugana yokuzuvhisa. Ose kutuhafesa apa vekoro  lyetu ava tu korangeda tu rugane youhunga.

9. Morwasinke Varevhi va dilire kurugana sirugana sawo somontembeli, ntani wolye ga pere Nehemiya usima?

⁹ Resa Nehemiya 13:10-13. Varevhi kapi ngava rugana sirugana sawo somontembeli. Morwasinke? Morwa vantu ngava gava tupu yigava yoyisesu kontembeli yipo nye Varevhi va hepere kurugana momapya va rere mapata gawo. Nehemiya kwa pere usima vagendesi koukaro owo. Vagendesi kapi va kere nosinka koyitumbukira yawo yokupongaika yiumurongo ndi nampo kapi ngava yi twara kontembeli. (Neh. 12:44) Nehemiya yipo ga divilisire asi yigava va yi pongaike ntani ga horowere vagara wokuhuguvara va gave yiumurongo oyo koVarevhi.

10, 11. Ngapi natu kwatesa ko ukareli wousili?

¹⁰ Yisinke natu lirongera ko kosihorokwa esi? Azo mfumwa kuruganesa yininke yetu yoyiwa po mokukwatesa ko mbunga zaJehova. (Yis. 3:9) Apa atu gava yigava mokukwatesa ko sirugana sendi, ose ngoso kuna kutengwida eyi ya kara nare yaJehova. (1 Hist. 29:14-16) Kuvhura tu lizuvhe asi kapi tuna kara neyi yoyinzi yokugava, nye nsene tu kara neharo lyokugava, age kuhafa mokutambura yigava yetu.—2 Kol. 8:12.

¹¹ Nomvhura dononzi epata limwe lyovanona ntantatu ngali zigida valikwali wovakurupe wovazuvhisi wosiruwo nasinye va ya lye nawo rumwe mosivike. Zinya nkenye apa nga uyunga asi: “Mokumona asi ame kuterekera vantu murongo kapisi udigu kugweda ko nondya dovantu vavali.” Eyi kuvhura yi moneke ngwendi sininke sosinunu nye vazuvhisi vena kwa va hafesere unene. Vazuvhisi owo va vaterere epata olyo pokusimwitira yilimonena yoyiwa eyi ya korangedere vanona va ture po ezokomeho lyopampepo. Konyima, vanona navenye kwa ya kara vazuvhisi wosiruwo nasinye.

12. Sihonena musinke va hepa kutura po vakuronambunga novakwafimbunga?

¹² Sihorokwa saNehemiya kuna kuturonga hena asi vakuronambunga novakwafimbunga va hepa kutura po sihonena sosiwa mombunga zaJehova. Eyi kuvatera womombungakriste va gwanene mo uwa. Mupositoli Paurusa kwa kere sihonena sosiwa kombungakriste. Age kwa kwatesere ko ukareli wousili nokugava magano gomawa omu nkenye Mukriste na pungura yuma yokugava yigava.—1 Kol. 16:1-3; 2 Kol. 9:5-7.

13. Ngapi omu Vajuda vamwe va dilire kufumadeka Esabata?

¹³ Resa Nehemiya 13:15-21. Nsene tu litura mo unene moyininke yopanyama, ngatu zumbanesa elikwatakano lyetu naJehova. Exodus 31:13 kwa faturura asi Vaisraeli va hepere kuruganesa Esabata ngosiruwo sokudiworoka elikwatakano lyawo naJehova ngovantu vendi. Esabata kwa kere ezuva lyoukareli nokukanderera nokuteda ko koVeta zaKarunga. Nye Vaisraeli vamwe womomazuva gaNehemiya ngava ruganesa ezuva olyo mokurugana nongesefa dawo. Eyi yiyo Nehemiya nga tjidilire ponze vanangesefa wovanayirongo nokuzedira mavero gositata komeho Esabata li ka tameke.

14, 15. (a) Yisinke nayi horoka nsene tu pulisira yirugana yetu yi tu donganese mokukarera Jehova? (b) Ngapi omu natu za mepwizumuko lyaKarunga?

¹⁴ Yisinke natu lirongera ko kosihonena saNehemiya? Twa ha pulisira yirugana yetu yopanyama yi tu donganese mokukarera Jehova. Yirugana yetu kuvhura yi tu donganese, unene po nsene twa yi hara unene, nye tu diworokeni asi Jesus kwa tanta asi nokuvhura si kukarera Karunga nomamona. (Resa Mateusa 6:24.) Nehemiya ngano ga vhulire kugwana yimaliwa yoyinzi nokuruganesa siruwo sendi mokurugana nongesefa noVatirusi novanangesefa hena vamwe. Nye yisinke ga rugene? (Neh. 5:14-18) Age kwa ligeve mwene a vatere Vaisraeli vakwawo mokupongora edina lyaKarunga. Mokulifana, vakuronambunga novakwafimbunga naina, kuna kuruganesa siruwo nononkondo dawo va vatere mbungakriste, ano womombunga kuhafera yirugana yawo. Eyi kuretesa po eharo nombili nompora mokatji kovantu vaKarunga.—Hes. 34:25, 28.

¹⁵ Nampili ngomu Vakriste naina ava dili kukwama Esabata, Paurusa kwa tanta asi: “Kolili hena epwizumuko lyEsabata lyomuhoko gwaKarunga.” Age kwa tanta hena asi: ‘Nsene o za mepwizumuko lyaKarunga, o pwizumuke nove koyirugana yoge, moomu ga pwizumuka Karunga kweyi yendi.’ (Heb. 4:9, 10) NgoVakriste, kuza mepwizumuko lyaKarunga kutanta asi kumulimburukwa nokukwatesa ko sitambo sendi. Ove nepata lyoge kutura muhowo Jehova pokukara noukareli wepata nokuza komapongo nomoyirugana yokuzuvhisa ndi? Muhona gwetu novarugani vakwetu kuvhura va dire kutara yininke yangoso asi mulyo, nye twa hepa kuyivazeresera asi sirugana saJehova mulyo unene kwetu. Morwa kutura muhowo Jehova, yiyo Nehemiya nga tjida-tjidire Vatirusi ponze nokuzedira mavero gositata. Morwa ose kwa tu pongwera Karunga, ya wapa tu lipure asi: ‘Mparukiso zange kulikida asi na tura sirugana saJehova muhowo ndi?’—Mat. 6:33.

16. Ngapi Vaisraeli womomazuva gaNehemiya nkare va zumbanese sidimbwiliso sawo ngovantu vaKarunga?

¹⁶ Resa Nehemiya 13:23-27. Momazuva gaNehemiya, vagara woVaisraeli ngava kwara vakadi wovanayirongo. Medinguro lyendi lyokuhova koJerusarema, Nehemiya kwa ninkire vagara navenye woVaisraeli va gane asi kapi ngava kwara vakadi wovanayirongo. (Neh. 9:38; 10:30) Nye medinguro lyendi lyauvali koJerusarema, kwa ya gwene vagara woVajuda simpe vana kara novakadi wovanayirongo ntani nkare va zumbanese sidimbwiliso sawo ngovantu ava ga lipongwera Karunga. Vana wovakadi owo kapi ngava vhuru kuuyunga ndi kuresa Ruhebeli. Apa vanona owo va kulire, va lidimbwilire vene asi Vaisraeli ndi? Ndi va gazarere asi awo Vaasidodo ndi Vaamoni ndi Vamowaba? Awo kapi va divire Ruhebeli, eyi kulikida asi kapi va divire Veta zaKarunga. Yiyo ya va ninkisire  va karere yikarunga yoyimpempa yovazinya vawo mevango lyokukarera Jehova. Nehemiya kwa rugene yuma pangenderera mokupopera sidimbwiliso soVaisraeli.—Neh. 13:28.

17. Morwasinke vakurona nava vaterera vana vawo va kare nelikwatakano naJehova?

¹⁷ Naina, twa hepa kurugana ko yuma mokupopera vana vetu va kare nosidimbwiliso soUkriste. Vakurona, lipureni asi: ‘Vana vange va diva nawa “eraka lyokukuhuka” ndi usili womoMatjangwa? (Sef. 3:9, NW) Mbuuyungiso zovana vange kulikida asi kuvagendesa mpepo zaKarunga ndi zouzuni?’ Ya ha mu dompesa mutjima nsene mu dimburura asi vana veni va hepa ewapukururo. Ayo kugusa siruwo mokulironga eraka, unene po nsene madonganeso manzi. Uzuni kuna kuhetekera ko kupukisa vana woge va dire kulimburukwa Karunga. Yipo nye, kara nelididimikiro nokurugana ukareli wepata nokuruganesa nompito dimwe mokuvatera vana woge va kare nelikwatakano lyewa naJehova. (Deut. 6:6-9) Va diworokesa eyi ya karera nomulyo kulisiga nouzuni ou waSatana. (Joh. 17:15-17) Ntani kondja mokuguma nomutjima dawo.

18. Morwasinke yina karere asi vakurona yiwo wokuvhura kuvatera nawa vana vawo va ture po etokoro lyokuligava kwaJehova?

¹⁸ Vana woge va hepa kutokora vene nsene asi ngava karera Karunga ndi hawe. Nye ngovakurona, mwa hepa kuvatera vana veni. Mwa hepa kukara sihonena sosiwa nokufatwilira vana veni nonkareso donondona nokuvavatera va kwate egano yitundwamo yomatokoro gomadona. Vakurona, nyone wokuvhura kuvatera nawa vana veni va ture po etokoro lyokuligava kwaJehova. Awo va hepa evatero lyeni yipo va popere sidimbwiliso sawo soUkriste. Natuvenye twa hepa kupopera sidimbwiliso setu soUkriste, kutanta asi kuparuka kuliza nonompango daKarunga nokukara vasikuli vaKristusa.—Ehor. 3:4, 5; 16:15.

19, 20. Yisinke twa hepa kurugana yipo Jehova nga tu ‘diworoke’?

¹⁹ Muporofete Marakiya kwa likidire asi Jehova “komeho zendi yiko va tjangerere mobuke elikwamo lyava ava tjira HOMPA oku tava mu fumadeke.” (Mara. 3:16, 17) Karunga kapi nga divara owo va mu tjira ntani va hara edina lyendi.—Heb. 6:10.

²⁰ Nehemiya kwa kandererere asi: “Karunga gwange, diworoka nge kweyi nayinye, ove o ragopeke nge.” (Neh. 13:31) Age kwa here Jehova a mu diworoke omu ga mu ruganena. Karunga nga tu diworoka nose mobuke zendi nsene tu nyokera po vakaume wovadona nokukwatesa ko mbunga zendi nokutura muhowo sirugana sendi, ntani nokupopera sidimbwiliso setu soUkriste. Tu ‘likonakoneni nsene asi mepuro tuna kara.’ (2 Kol. 13:5) Nsene tu twikira kukara nelikwatakano naJehova, age nga diworoka yirugana yetu yoyiwa eyi twa rugana.