1. Epongo musinke lyovantu vaKarunga natu ka konakona, ntani mapuro musinke natu lipura?

“SIKAMENI mu hamberere HOMPA Karunga gweni; mu pandeni narunye-narunye!” Nononkango odo dokutumangeda, Varevhi kwa zigidire vantu vaKarunga va ponge va ya kanderere kwaJehova. Eli kuna kara limwe lyekanderero lyere unene moBibeli. (Neh. 9:4, 5) Epongo eli kwa kere moJerusarema momvhura 455 komeho zokuwiza Kristusa, momazuva 24 gokwedi kwauntambali koVajuda, Tishri (Sitarara/Sikukutu). Ngomu tuna kukonakona yihorokwa eyi ya twaredesere kezuva lyokulikarera, lipura asi: ‘Yisinke ya ninkisire epongo eli li tompoke? Yirongwa musinke yimwe natu lirongera ko kekanderero lyokuliwapaikira nawa?’—Epis. 141:2.

2. Sihonena musinke sosiwa va tu tulira po Vaisraeli pepongo lyawo konyima zokumana kutungurura makuma gaJerusarema?

² Vajuda kwa manesere kutungurura makuma gaJerusarema komeho va ka kare nepongo lyokulikarera. (Neh. 6:15) Vantu vaKarunga kwa mene sirugana sawo momazuva 52, makura va hepere kupakera mbili yihepwa yawo yopampepo. Makura mezuva lyokuhova lyokwedi kokupe Tishri, awo kwa pongere peharango va purakene kwaEsira noVarevhi vamwe ava va resere Veta zaKarunga nokuzifaturura. Mapata nagenye, kukwatera mo ‘ava va kere nonondunge dokukwata egano Veta,’ kwa sikeme nokupurakena “kutunda ngurangura dogoro ngurova.” Ee, sihonena musi sosiwa kwetu ava tuna kuza komapongo moYinyanga yoUhompa yoyiwa! Nampili ngoso, moyilika yangoso, ove kukudigopera poyiruwo yimwe kupurakena nokutameka kugazara yininke ya hana mulyo ndi? Nsene yimo, tarurura hena  sihonena soVasraeli vamwe ava va dilire tupu kupurakena nye ava hena ya twire komutjima eyi va zuvhire dogoro tava lilire mo morwa kudira kulimburuka kwawo koVeta zaKarunga.—Neh. 8:1-9.

3. Mpango musinke va limburukwire Vaisraeli?

³ Nye esi kapi sa kere siruwo sokutongonona nonzo. Alyo kwa kere ezuva lyosipito, ntani Jehova kwa here vantu vendi va hafe. (Num. 29:1) Eyi yiyo Nehemiya ga tantererere vantu asi: “Ano nye ntaantani, zendeni komambo mu ka ninke sipito. Ka ligawinineni nondya deni novhinyu nava va pira yuma nampili nakauke, yeeyi ezuva eli epongoki kwaHOMPA gwetu. Yipo nye asi mwa ha guva, yeeyi ehafo lyomwaHOMPA, yilyo nonkondo deni.” Vaisraeli kwa limburukwire, makura tava ‘zura ehafo.’—Neh. 8:10-12.

4. Yisinke va rugene vanturagumbo woVaisraeli, ntani yisinke va dimbwilire?

⁴ Ezuva lyokukwama ko, vanturagumbo woVaisraeli navenye kwa pongere va konakone Veta yipo va divilise nsene asi kuna kuzilimburukwa. Apa va zi konakonene yipo va dimbwilire asi muhoko gwa hepere kudana Sipito soYikorogo kutundilira momazuva 15 gokwedi kwaTishri dogoro momazuva 22, makura vantu yipo va tamekere kusiliwapaikira. Momazuva gaJosuwa, Sipito soYikorogo kwa kere netompoko lyenene, ngoyitundwamo ‘nkenye ogu kwa hefe unene.’ Sininke somulyo esi ngava rugana vantu posipito oso, sokuresa Veta zaKarunga “kutunda kezuva lyomuhowo dogoro kezuva lyokuhulilira.”—Neh. 8:13-18.

5. Yisinke va rugene vantu vaKarunga komeho tupu Varevhi va va kanderere po kwaJehova?

⁵ Konyima zomazuva gavali, siruwo sombunga sokutongonona nonzo dawo kwa sikire mo. Alyo kapi lya kere ezuva lyosipito. Nye vantu vaKarunga va hepere kudilira nokudwara nonsako ngosidiviso seguwo. Ntani hena, Veta zaKarunga kwa zi reserere vantu ngurangura ure wonotundi ntatu. Ano koyiha yotundi zautatu ngoso, ‘makura tava tongonona nonzo dawo nokutongamena HOMPA Karunga gwawo.’ Makura Varevhi yipo va tamekere kukandererera po vantu navenye. —Neh. 9:1-4.

6. Yisinke ya vaterere Varevhi va gave ekanderero lyewa, ntani yisinke natu lirongera ko?

⁶ Varevhi ngava resa nkenye apa Veta zaKarunga, ano eyi kwa va vaterere va liwapaikire ekanderero lyewa. Novelise murongo dokuhova kwa demenena koyirugana nokoyikara yaJehova. Moruha rokuhupa ko rwekanderero, Varevhi kwa tumbwire nonzo dononzi dovantu ntani nokufaturura eyi Vaisraeli va dilire kuwapera ‘nkenda zaKarunga zonene.’ (Neh.  9:19, 27, 28, 31) Nsene tu teda ko koNonkango daKarunga nkenye ezuva, nokupulisira Jehova a tu uyungise komeho tu kanderere kwendi, makanderero getu ngaga kara gomawa ntani ngaga tanta yuma.—Epis. 1:1, 2.

7. Yisinke va hundilire Varevhi mekanderero, ntani yisinke natu lirongera ko?

⁷ Mekanderero, Varevhi kwa hundilire tupu sininke simwe. Ano movelise 32, awo kwa hundilire asi: “Ani Karunga, Karunga gwetu, ee, yireru omu wa nenepa! Yireru omu wa tjilika nomu wa nkondopara! Ove kwa sikisa mo nawa-nawa egwanekero lyomatumbwidiro goge. Kutunda kosiruwo esi ngava tu hepeke ohompa vaAsiliya, nampili nantaantani, yireru omu tuna kuhepa! Ohompa vetu, vagendesi vetu, vapristeli novaporofete vetu, ozinyakurwetu nombunga mudima zetu kwa hepa. Diworoka omu twa hepa momudigu!” Varevhi kwa tu tulira po sihonena sosiwa mokutanga nokupandura Jehova momakanderero getu komeho tu tumbure yihepwa yetu.

8, 9. (a) Monkedi musinke zelinunupiko va tamekere Varevhi ekanderero lyawo? (b) Vakwayita musinke va tumbwire Varevhi mekanderero lyawo?

⁸ Nampili ngomu va geve ekanderero lyewa, Varevhi kwa linunupikire ntani kwa lizuvhire asi nonkango dawo kapi da gwanenene po mokugava efumano eli lya fira Jehova. Ekanderero lyawo kwa tamekere pokukandererera po vantu vaKarunga navenye nelinunupiko asi: “Nkenye ogu a tange efumano lyedina lyendi, nampili ngomu lya dira kuneneperera po etangauko lyosiuntu.”—Neh. 9:5.

⁹ Ekanderero kwa twikira asi: “Ove HOMPA, nyovelike nyove HOMPA; ove nyove wa rugana eguru nonombungururu dekeguru. Nyove wa rugana evhu nefuta nanayinye eyi ya kara mo ove kuyipa nayinye mwenyo. Vakwayita vemeguru kulinyongamena, tava ku tongamene.” (Neh. 9:6) Yosili, Jehova Karunga kwa sita nayinye yomouzuni, nonombungururu dokudira kuvhura kuvarura. Age kwa sita yininke nayinye yokutetukisa nokuyipa mwenyo yipo yi vhure kulivhukisa. Ava va yi mwene nayinye oyo kuna kara vaengeli wokupongoka vaKarunga, ava hena ava tumbura asi “vakwayita vemeguru.” (1 Vah. 22:19; Joba 38:4, 7) Ntani hena, vaengeli wokulinunupika kurugana mpango zaKarunga pokukwafa vantu wononzo “ava ngava gwana eparu.” (Heb. 1:14) Ee, sihonena musi kouwa esi va tu tulira po vaengeli ngomu tuna kukarera Jehova mouumwe ngwendi vakwayita wokudeura nawa!—1 Kol. 14:33, 40.

10. Yisinke natu lirongera ko monkedi omu Jehova ga ruganenene kumwe naAbirahamu?

¹⁰ Ntani hena, Varevhi kwa tumbwire eyi Karunga ga ruganenene Abiramu.  Jehova kwa tjindjire edina lyaAbiramu li kare Abirahamu, kutanta asi “guhyanomuhoko dononzi,” nampili ngomu ga kere nonomvhura 99 ntani ga hana vana. (Gen. 17:1-6, 15, 16) Karunga kwa tumbwidilire hena Abirahamu asi ruvharo rwendi ngaru pinga sirongo saKanani. Varevhi kwa singwenene omu Jehova ga sikisire mo etumbwidiro lyendi eli asi: ‘Ove HOMPA Karunga, nyove wa horowora Abiramu to mu gusa moUru moBabironiya, to mu ruku Abirahamu. Ove kwa mu mwene asi mulimburukwi koge, makura to paka po egwanekero nendi, ove kwa mu tumbwidira kumupa sirongo soVakanani, . . . si kare sirongo sokukara ruvharo rwendi. Wa sikisa mo etumbwidiro, yeeyi ove o mulimburukwi.’ (Neh. 9:7, 8) Ngano nose tu honene Karunga gwetu gomuhungami pokusikisa mo nonkango detu.—Mat. 5:37.

11, 12. Yisinke ali tanta edina Jehova, ntani yisinke ga ruganenene ruvharo rwaAbirahamu eyi ya geve efumano kedina lyendi?

¹¹ Edina Jehova kutanta asi: “Age kuninka yi kare po.” Eyi kutanta asi Karunga kutwikira kurugana ko yuma yipo matumbwidiro gendi ga sike mo. Eyi kuyimonenena omu Jehova ga ruganenene kumwe noruvharo rwaAbirahamu apa rwa kere vapika moEgipite. Apa va kere moEgipite, Karunga kwa va tumbwililire asi ngava zowora nokuvatwara koSirongo sEtumbwidiro. Posiruwo sina, ayo kwa monekere ngwendi kapi tayi vhuru kuhoroka. Nye Karunga kwa rugene ko yuma dogoro etumbwidiro lyendi tali ya sikilire mo, ano eyi kwa geve efumano kedina lyendi lyenene, Jehova.

¹² Ekanderero eli va tjanga mwaNehemiya kwa uyunga kuhamena Jehova asi: “Wa mwene ruhepo rozinyakurwetu moEgipite; wa zuvhire nkugo zawo zekwafo pEfuta lyEgeha. Ove kwa rugana yiruganatetukiso kwahompa, nokomarenga gendi nokovantu wosirongo sendi, morwa wa divire omu ngava hepeke mbunga zoge. Ove wa ligwanena efumano eli lina kara po nanaina ngesi. Ove kwa ruganenene mbunga zoge nzira mefuta to va gendesa poukukutu. Ava va va konkere, to va zugumine metondo lyomema, ngwendi emanya lina kudama mefuta lina handuka.” Ekanderero kwa twikira hena eyi ga ruganena Jehova vantu vendi asi: “Awo kwa kwete sirongo saKanani; ove kwa diinine po vantu ava va kere mo. . . . Vantu woge kwa kwete yitata yomakuma, sirongo sevhu lyewa, mambo ga zura ugawo, nondjombo va sima memanya, yitji yenyango noyikunino yoyindjembere. Ngava li nkenye eyi vana hara, tava nete; awo ngava hafere yinike nayinye yoyiwa eyi ngo va pe.”—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Yisinke ga pere Jehova Vaisraeli, nye ngapi va yi tere?

¹³ Jehova kwa rugene yininke yoyinzi mokuninka matumbwidiro gendi ga sike mo. Pasihonena, konyima tupu zokutunda Vaisraeli moEgipite, Jehova kwa va pere yihepwa yopampepo. Varevhi kwa uyungire mekanderero lyawo asi: “Pondundu zaSinayi to humburuka mo meguru; to uyungisa mbunga zoge, to va pe noveta nomarongo gombeyo.” (Neh. 9:13) Jehova kwa hetekerere ko kuronga vantu vendi yipo va vhure kusimba edina lyendi lyokupongoka moSirongo sEtumbwidiro, nye awo kwa divarere yininke yoyiwa eyi va lirongere.—Resa Nehemiya 9:16-18.

14, 15. (a) Ngapi omu Jehova ga likidire nkenda koVaisraeli? (b) Yisinke natu lirongera ko konkedi omu ga ruganene noVaisraeli?

¹⁴ Varevhi kwa tumbwire mekanderero lyawo nonzo mbali edi va tulire Vaisraeli konyima tupu zokutumbwidira Karunga poNdundu zaSinayi asi ngava limburukwa  koVeta zendi. Morwa nonzo dawo, Vaisraeli va waperere kufira momburundu. Nye mekanderero lyoVarevhi kwa uyungire kuhamena Jehova asi: ‘Ove kapi wa va zumbire mwina momburundu, yeeyi nkenda zoge nene. . . . Nomvhura nomurongo ne momburundu ngo va pe nayinye eyi vana hepa; Yikoverero yawo kapi ngayi kurupa, ano nompadi dawo kapi ngadi dundu kokukora.’ (Neh. 9:19, 21) Naina, Jehova kuna kutupa nayinye eyi twa hepa tu mu karere noulimburukwi. Ngano kapisi tu fane mayovi goVaisraeli ava va fililire momburundu morwa kudira kulimburukwa nokupira epuro. Yosili, yininke oyo “kwa yi tjangera yi kare erondoro lyetu, ose tuna ya karere pouhura wouzuni ou.”—1 Kol. 10:1-11.

¹⁵ Konyima tupu va hwililire moSirongo sEtumbwidiro, Vaisraeli kwa tamekere kukarera yikarunga yoVakanani, eyi ya kwaterere mo kuhondera nokuzamba vana vawo. Ano eyi kwa ninkisire Jehova a pulisilire nomuhoko dapeke di va hepeke. Apa ngava litezurura, Jehova nga va fire nkenda nokuvapopera kononkore dawo. Eyi ngayi horoka “nkenye siruwo.” (Resa Nehemiya 9:26-28, 31.) Varevhi kwa tongwenene asi: “Nkenye mumvho ngo va rondora. Ngo pe vaporofete woge mpepo va uyunge, nye mbunga zoge kwa kere za hana matwi, makura to va gava momawoko gonomuhoko peke.”—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Yitundwamo musinke ya kere apa Vaisraeli va dilire kulimburukwa Jehova? (b) Yisinke va tongwenene Vaisraeli, ntani yisinke va tumbwidilire kurugana?

¹⁶ Nampili konyima zapa va ka tengwire kounkwate, Vaisraeli kwa twikilire kudira kulimburukwa. Ngoyitundwamo, Varevhi kwa twikilire kukanderera asi: “Ano ntaantani ose vapika nye mosirongo esi wa tu pa, sirongo esi sevhu lyewa ali tu pe nondya. Eyi yina kutunda mo mosirongo tayi zi kohompa ava wa gava va tu pangere morwa twa zona. . . . Ose meguwo lyenene tuna kara!”—Neh. 9:36, 37.

¹⁷ Varevhi kwa uyungire asi Karunga kuna kuninkilira mo vantu vendi ndi? Hawe! Awo kwa tongwenene asi: “Wa hungika pokutufutisa; ove kwa hungika, mpili ngomu twa zona.” (Neh. 9:33) Ekanderero lyawo kwa li hulisire netumbwidiro lyomulyo eli asi muhoko gu limburukwe koVeta zaKarunga. (Resa Nehemiya 9:38; 10:29) Kehagero, awo kwa tjenge mugano ogu va sainine vagendesi woVajuda wokusika 84.—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Yisinke twa hepa kurugana yipo tu ka paruke mouzuni woupe waKarunga? (b) Kuhamena yisinke twa hepa kutwikira kukanderera, ntani morwasinke?

¹⁸ Twa hepa erungururo lyaJehova yipo ngatu wapere kuhwilira mouzuni wendi woupe. Mupositoli Paurusa kwa pulire asi: “Ndi pweli muna ogu ava dili kurungurura oguhwe? (Heb. 12:7) Nsene tu tambura erungururo lyaJehova nokutwikira kumukarera noulimburukwi, ose ngoso kuna kulikida asi kuna kumupulisira a tu deure. Ntani nsene tu tura nzo zonene, ose ngatu huguvara asi Jehova nga tu gusira po nsene tu litezurura nawa-nawa nokutambura erungururo lyendi nelinunupiko.

¹⁹ Ntaantani Jehova nga ka divise edina lyendi lyenene kupitakana eyi ga rugene apa ga zowere Vaisraeli moEgipite. (Hes. 38:23) Apa Karunga nga ka pongora edina lyendi, navenye ava ava mu limburukwa ngava ka hwilira mouzuni woupe, ngwendi moomu va hwilililire Vaisraeli moSirongo sEtumbwidiro. (2 Pet. 3:13) Ngano natuvenye tu twikire kukanderera asi efumano lyedina lyaKarunga li pongoke. Mosirongwa sokukwama ko ngatu ka zogera ekanderero limwe hena eli nali tu vatera tu hafere matungiko gaKarunga ngesi dogoro narunye.