APA mukadi ga pwege ngurangura, ta mono sipakote pevero lyonzugo zendi. Ta si damuna nokusitarurura, nye ponze kapi ga mwene po vantu. Walye muntu gumwe gokudira kudiva yige ga ya si sigire po masiku. Ta paturura sipakote nokugenderera kutengwira monzugo makura ta zedire evero. Sipakote oso kwa kere mo yimbapiratjangwa eyi va sikilire. Age kwa si haferere makura ta kanderere kwaJehova mokumupandura konondya dopampepo.

Yihorokwa yangesi ngayi horauka moNdovesiranda koyiha 1930. Konyima zoyo, kwa ya kweme epangero lyaNazi, ano momvhura 1933 yirugana yoNombangi daJehova kwa yi silikire mosirongo. Richard Rudolph, * ogu ngesi ana kara nonomvhura dokupitakana 100 kwa tanta asi: “Ose twa yi divire nawa-nawa asi eudiso kuhamena Karunga nedina lyendi kapi ngava li hagekesa po vantu. Yimbapiratjangwa yoBibeli kwa kere nomulyo melirongo lyetu nomoyirugana yokuzuvhisa. Nye kapi ya kere ureru kuyigwana morwa kwa yi silikire. Kapi twa divire omu ngasi twikira sirugana sokuzuvhisa.” Richard ga ya yi dimbwilire asi kuvhura a gave evatero lyopampepo monkedi zapeke. Nga yi rugana pokuhoreka yimbapiratjangwa momundwire gonondundu.—Vap. 9:36.

Nsene o za konondundu odo wa hepa kuvyuka komukuro gwaElbe (ndi Labe), ntani no ka sika konondundu dononene (Krkonoše), edi ngesi dina kara mururani gopokatji kosirongo saCzech Republic naPoranda. Nampili ngomu da sika koyiha yonometa 1 600 monaure, nondundu edi ngava di tumbura asi sirudi somaterengenze moEuropa. Materengenze ogo kusika konometa ntatu ano eyi kukara ko ukahe womvhura. Konondundu odo mukarompepo kurunduruka-runduruka wa hana kuyindindira.

Monomvhura da ka pita, nondundu edi kwa ya liforoma di kare mururani goyirongo noyitata. Konondundu odo kapi kwa kere vanomeni, makura sinzi sovantu yi ko ngava pitisire yininke pa hana asi  paveta. Koyiha 1930 apa nondundu odo da gawinine Czechoslovakia naNdovesiranda, Nombangi douradi kwa tamekere kuruganesa evango olyo. Pokurugana yisinke? Pokupitisa yimbapiratjangwa yoBibeli yi ze oku vana yi hepa unene. Richard nage kwa kere gumwe goNombangi odo.

Richard kwa tanta asi: “Moyikondovike, ngatu zi konondundu ngombunga zovanavazinyetu ntambali ose tuna dwara ngwendi varondi nondundu. Kutundilira koruha rwaNdovesiranda, ngayi tu gusa novili ntatu tu vindakane nondundu nokukasika koŠpindlerův Mlýn, evango lyava ngava zi mepwizumuko lya kara ure wonokilometa 16,5 koruha rwaCzech. Momazuva ogo, Vandovesiranda wovanzi kwa tungire kevango olyo. Gumwe kwa kere munafarama ogu nga ruganene kumwe novanavazinyetu. Karukara kendi gononkambe nga ka ruganesa mokutwara ava ngava zi mepwizumuko, age nga pitura mapakote getu goyimbapiratjangwa modoropa zopopepi, omu ngaga ga humbwilire mahina gorutenda gokutunda koPrague. Age nga twara mapakote ogo kofarama zendi nokugahoreka monzugo omu ga pungura wayi yipo a ndindire matuwa gokusimba nombilive aga ngaga twara yimbapiratjangwa oyo koNdovesiranda.

Richard ta twikire ko asi: “Konyima zapa twa ka sikire pofarama ozo, tatu rongere nondjato detu, morwa ado kwa di wapaikira kusimbira mo yininke youdigu. Nkenye gumwe gwetu nga simbi yimbapiratjangwa yomukumo yokusika 50 kilogarama.” Mokuhenduka kuvakwata, awo ngava tameke kugenda pokutoka ezuva, ano komeho lise awo vana ya siki kembo. Ernst Wiesner, ogu ga kere mutareli gonombunga moNdovesiranda posiruwo sina, kwa singonona omu ngava lipopere kosiponga asi: “Vanavazinyetugara vavali ngava piti komeho, ano nsene vana ligwana nomuntu, tava gava sidiviso pokutemesa notose dawo. Esi kwa kere sidiviso sokurondora vanavazinyetu ava ngava simbi nondjato ngava gendi konyima ure wonometa 100 yipo va vhure kuvanda moyihwa dogoro wokomeho va tengure mokuyavatantera nzira zapeke ezi nava pita.” Nampili ngoso, kapisi vaporosi woVandovesiranda woyikoverero yosineguru velike va kere siponga.

Richard kwa tanta asi: “Esiku limwe na hepere kurugana siruwo sosire, ano apa va zire vanavazinyetu makura ame tani hulililire kuza. Alyo kwa  kere ezuva lyomundema unene, ntani ame kwa kankamene ngomu na gendere momvhura. Makura tani puka ure wonovili dongandi. Varondi nondundu wovanzi kwa fa monkedi zangesi. Dogoro paapa va ka tengwira vanavanzinyetu yipo na ligwene nawo.”

Konyara nomvhura ntatu, mbungagona zovanavazinyetu wouradi ngava zi konondundu odo nkenye sivike. Pokufu, awo ngava simbi nondjato dawo pokuruganesa nonkaku ndi tureyi tomoyiterengenze. Poyiruwo noyiruwo, mbunga zovanavazinyetu wokusika 20 ngava piti pomururani mutenya, pokudwara ngwendi varondi nondundu. Mokulikida asi awo kwa kere tupu varondi nondundu, poyiruwo yimwe ngava zi kumwe novanavazinyetu wovakadi. Vamwe ngava gendi komeho, ano nsene vana dimburura siponga makura tava zuguma mambare gawo meguru.

Yisinke ngayi horoka apa matuwa gokusimba nombilive ngaga ka tengura morugendo rwago romasiku? Pwa kere mawapaiko gokudivilisa asi yimbapiratjangwa va yi gavere usimbu-simbu. Ngapi? Yimbapiratjangwa ngava yi rongere ngwendi mfewa nokuyitwara kositasi somahina gorutenda somoHirschberg. Mapakote ngava ga tumu komaruha gokulisiga-siga gomoNdovesiranda, oku vanavazinyetu ngava ka ga gava mokahore-hore kovapuli vakwawo ngomu vana yi tumbura petamekero lyosirongwa esi. Egavero eli lyomokahore-hore ngava ligendesa nawa yipo va dire kukara mosiponga. Ezuva limwe yimbapiratjangwa kwa yi kwete.

Momvhura 1936, mapakote goyimbapiratjangwa kwa ga kwete pepi naBerlin. Kwa gwene mapakote gatatu mosirongo saHirschberg aga ga dilire edina lyogo ga ga tumine. Vaporosi kwa konakonene nontjangeseso yipo va gwane ogu ga hamena kovantu wokupitisa yininke ya hana asi paveta va mu ture modorongo. Konyima zosiruwo, vagazarerwa vavali, kukwatera mo Richard Rudolph kwa va kwete. Morwa vanavazinyetu kwa tambwire yitumbukira nayinye, awo kwa twikilire marungedo gosiponga.

Yimbapiratjangwa yoBibeli eyi ngava simbire monondjato va yi tware konondundu dononene kwa kere nomulyo unene morwa ngayi vatere Nombangi domoNondovesiranda. Nondundu edi dononene kapisi yizo nzira zelike ngava ruganesa, nye pwa kere hena nonzira dimwe pepi nomururani gosirongo oso, ano 1939 yipo da hege apa vakwayita woVandovesiranda va pangerere sirongo saCzechoslovakia. Moyirongo yimwe ya kara pepi naNdovesiranda ngwendi Fransa, Horanda ntani Swisiranda, Nombangi ngadi tura eparu lyado mosiponga pokutumina yimbapiratjangwa vanavazina vena ngava hepeke.

Sinzi setu naina kuvhura kugwana yimbapiratjangwa mosivaro esi tuna hara ntani momarupe gokulisiga-siga. Yi kare asi to gwana simpapiratjangwa sosipe koSinyanga soUhompa ndi to si kwateke koInterneta koaderesi jw.org, ngano ya wapa kugazadara ko eyi ya hamena mo mokusiwapaika yipo o ya si gwane. Nampili mu dire kuhamena kugenda monondundu doyiterengenze masiku, nye vanavazinyetu kwa rugana unene mokuwapaika yimbapiratjangwa oyo.