1, 2. (a) Yilye sisitwa somuhowo saKarunga, ntani ngapi omu ga si ruganesere Jehova? (b) Yisinke ayi likida asi vaengeli kwa va wapaika?

JEHOVA, Musiti gwanayinye, kurugana yininke monkedi zongwa. Sisitwa sendi sopomuhowo, kwa kere Munwendi gopampepo ogu ava tumbura asi “Nkango” morwa age muuyungili po gwaKarunga. Nkango kwa kere kumwe naJehova nomvhura dononzi, morwa Bibeli kutanta asi: “Nkango yizo za hovere kukara po. Ano ozo Nkango kwa kere naKarunga.” Ntani kwa tanta hena asi: “Yininke nayinye yizo za yi sita. Patupu sininke nampili simwe esi va sita pwa hana azo.” Kupitakana nomvhura 2 000 da ka pita, Karunga kwa tumine Nkango pevhu, ezi ava tumbura asi Jesus Kristusa, ogu ga ya rugene mpango zoGuhwe ngomuntu gokusikilira mo.—Joh. 1:1-3, 14.

² Komeho a wize pevhu, MunwaKarunga kwa kere “ngonkurungu.” (Yis. 8:30) Kupitira mwendi, yimo Jehova ga sitilire mamiliyona govaengeli. (Koros. 1:16) Kuhamena vaengeli owo, Bibeli kututantera asi: “Vaengeli wovanzi vana kundurukida sipundi souhompa. . . . Sivaro sawo mayovi nomayovi, vanzi unene, nokuvhura si kuvavarura.” (Ehor. 5:11) Jehova kwa  wapaika vaengeli ava a tumbura asi “vakwayita vemeguru.”—Epis. 103:21.

3. Nombungururu dingapi da kara, ntani ngapi omu va di wapaika?

³ Yisinke natu uyunga kuhamena unsitwe, ngwendi nombungururu dokudira kuvhura kuvarura? Kuhamena nombungururu, saitunga zedina Chronicle zomoHouston momukunda gwaTexas, kwa rapota asi vadiviunsitwe kwa gava egano asi pwa kara “ . . . mayovi gomanzi gomamiliyona kupitakana omu va di varwire nare. . . .” Nombungururu kwa di wapaika monomuraravili, ano nkenye muraravili kwa kara nomayovi gomamiliyona gonombungururu. Sinzi sonomuraravili kwa di hangura motumbungagona, otu twa ponga kumwe.

4. Morwasinke natu uyungira asi vakareli vaKarunga vepevhu kwa va wapaika?

⁴ Ngwendi vaengeli wovalimburukwi, nombungururu dekeguru nado kwa di wapaika nawa. (Jes. 40:26) Yipo nye, kuvhura tu uyunge asi Jehova kwa wapaika vakareli vendi vepevhu, morwa va kara nosirugana somulyo esi va hepa kurugana. Sihonena sosiwa sovakareli vaJehova wokulimburukwa vanare nava womosiruwo setu, kugava umbangi asi Karunga nawo ga kara ntani asi “kapi ga hara epiagano, mbili ga hara.”—Resa 1 Vakolinte 14:33, 40.

5. Ngapi omu vantu va rangesere ewapaiko lyaKarunga?

⁵ Apa Jehova ga sitire vantu wokuhova, age kwa va tantere asi: “Livhareni mu zwide evhu, makura ruvharo rweni ngaru li pangere. Tani mu pe nonkondo dokupangera nomfi noyidira noyikorama nayinye yoyinene neyi yoyinunu.” (Gen. 1:28) Jehova kwa wapaikire epata limwe lyaAdamu naEva mokukara noruvharo oru ngano rwa ya zwidire evhu nalinye nokulininka likare Paradisa. Apa Adamu naEva va dilire kulimburukwa, awo kwa rangesere ewapaiko olyo. (Gen. 3:1-6) Mwaza siruwo, Jehova ga ya “mwene asi udona wovantu una vhuka napenye, awo hena yoyidona yelike vana kugazara.” Ngoyitundwamo, “Vantu navenye vapeke kwa yipire kwaKarunga, ano udona wawo hena kwa lihanenene napenye.” Yipo nye Karunga ga tokwerere kureta ruhanzo oru rwa zonagwire po vadinikarunga navenye.—Gen. 6:5, 11-13, 17.

6, 7. (a) Morwasinke Nowa ga zilire HOMPA komutjima? (Tara efano pepenuno 21.) (b) Yisinke ya horokerere ava va dilire kupurakena kwaNowa?

⁶ Nye, ‘Nowa kwa zire HOMPA komutjima’ morwa gelike ‘ga kere muhungami’ mosiruwo sina. Age morwa ‘kwa kere nomalikwatakano naKarunga gosili’ Jehova, yipo ga mu pangerere a tunge emuwato. (Gen. 6:8, 9-10, 14-16) Alyo kwa liwapaikire nawa yipo va parukire mo vantu noyikorama. Noulimburukwi, “Nowa makura ta rugana nayinye eyi ga mu pangerere Karunga,” ntani nevatero lyepata lyendi, age ga vhulire kumana sirugana setungo kuliza newapaiko lyaKarunga. Konyima zapa ga mene kureta mo yinamwenyo nayinye memuwato, Jehova “makura ta zedire evero.”—Gen. 7:5, 16.

⁷ Apa rwa wizire Ruhanzo nomvhura 2 370 komeho zokuwiza Jesus pevhu, Jehova “kwa zonagwire yinamwenyo nayinye pevhu,” nye ga parwire Nowa nepata lyendi. (Gen. 7:23) Vantu navenye ava vana kara ngesi pevhu kwa tundilira moruvharo rwaNowa ntani novana vendi novakadi vawo. Navenye ava va nyokere kupurakena kwaNowa “ogu nga udisa uhungami,” kwa va zonagwire poRuhanzo.—2 Pet. 2:5.

8. Yisinke ya horokerere Vaisraeli apa Jehova ga va pangerere va hwilire moSirongo sEtumbwidiro?

 ⁸ Konyima zEkuruhanzo apa da pitire po nomvhura 800, Karunga kwa wapaikire Vaisraeli va kare muhoko. Karunga kwa wapukurwire mparukiso zawo, unene po omu ngava mu karere. Pasihonena, mokugusa po vapristeli noVarevhi, pwa kere hana ‘vakadi ava ngava rugana pevero lyonkongoronzugo.’ (Ex. 38:8) Nye, apa Jehova Karunga ga pangerere Vaisraeli va hwilire moKanani, awo kapi va limburukwire yipo ga va tanterere asi: “Ame kwa mu tumbwidilire asi mu ka kare mo, nye one nagumwe si nga za mo, ntudi oKarebu naJosuwa,” morwa awo kwa retere mutoto gomuwa apa va ka nengere Sirongo sEtumbwidiro. (Num. 14:30, 36-37, 38) Mepitisiro lyaKarunga, Mosesa kwa pangerere Josuwa a kare mukwami gwendi. (Num. 27:18-23) Komeho zokupitisira Vaisraeli mosirongo saKanani, Josuwa kwa mu tanterere asi: “Kora, o kwate mutjima. Nokukupwaga si ndi asi o tukuke, yeeyi HOMPA Karunga goge pweli poge nkenye oku ngo za.”—Jos. 1:9.

9. Ngapi ga lizuvhire Rahabu kuhamena Jehova novantu vendi?

⁹ Jehova Karunga ga kere naJosuwa nkenye oku nga zi. Pasihonena, gazara eyi ya horokere apa Vaisraeli va kere pepi naJeliko sitata saKanani. Nomvhura 1 473 komeho zokuwiza Jesus pevhu, Josuwa kwa tumine vagara vavali va ka nenge Jeliko, ano awo kwa ka gwene mo hondedi Rahabu. Mokuvapopera kwahompa gwaJeliko, age kwa va horekere keguru lyonzugo zendi. Rahabu kwa tanterere nondadi odo doVaisraeli asi: “Ame na yi diva asi, sirongo esi HOMPA ga si mu pa, . . . yeeyi ose twa zuvha asi HOMPA kwa pwilikire mema gEfuta lyEgeha . . . neyi mwa ruganena ohompa vavali woVaamoli.” Age kwa tente hena asi: “HOMPA Karunga gweni yige Karunga ogu ga kara meguru napa pevhu.” (Jos. 2:9-11) Morwa Rahabu kwa likwatakanene nombunga zaJehova mosiruwo sina, Karunga kwa divilisire asi  nage nekoro lyendi va va parure apa Vaisraeli ngava ya funda Jeliko. (Jos. 6:25) Rahabu kwa kere netjiroKarunga nepuro, ntani kwa fumadekere vantu vaJehova.

10. Yisinke ga tanterere Jesus vampitisili womaukarelikarunga goVajuda, ntani morwasinke ga uyungilire ngoso?

¹⁰ Mepitisiro lyaJosuwa, Vaisraeli kwa fundire tunda sitata zende sitata ntani nokugusa sirongo saKanani. Nye yisinke ya ya horokere mwaza siruwo? Konyima zonomvhura dokupitakana 1 500, Vaisraeli kapi ngava limburukwa konoveta daKarunga. Apa Jesus ga wizire pevhu, awo kwa twikilire mokudira kulimburukwa kwaKarunga nokovaporofete vendi, yipo ga tumbwire Vaisraeli ava va kere moJerusarema asi ‘vadipagi wovaporofete.’ (Resa Mateusa 23:37, 38.) Karunga kwa nyokere vampitisili womaukarelikarunga goVajuda morwa awo kapi va mu limburukwire. Yipo Jesus ga va tanterere asi: “Untungi waKarunga ngava u mu gusa, va u pe muhoko peke, ogu ngagu yima yiyimwa yawo.”—Mat. 21:43.

11, 12. (a) Yisinke ayi likida asi Jehova kwa tungikire mbunga zompe? (b) Wolye va ya kere ruha rombunga ezi zompe?

¹¹ Konyima tupu zapa ga wizire Jesus pevhu, Jehova yipo ga nyokere muhoko goVaisraeli. Nye eyi kapi yina kutanta asi kapi ga kere novakareli wovalimburukwi apa pevhu ava ga hepere kuwapaika. Jehova kwa tungikire mbunga zompe ezi za limburukwire Jesus Kristusa nomarongo gendi. Azo kwa tamekere poPentekoste momvhura 33. Posiruwo sina, konyara varongwa vaJesus 120 kwa pongere moJerusarema, “va liharuka ko, meguru tamu tundu sipupiro somuhagaro ngwendi ekundungu, makura tasi zwida nzugo nazinye.” Makura “tava mono ngwendi maraka gomundiro, aga gana kulihangura, nkenye ogu tali mu tembere limwe. Navenye makura tava zura Mpepo zoKupongoka, tava tameke kuuyunga maraka peke-peke, moomu za va pererere Mpepo eyi nava uyunga.” (Yirug. 2:1-4) Sihorokwa esi sokutetukisa kwa geve umbangi asi Jehova kwa kwatesere ko mbunga ezi zompe zovarongwa vaKristusa.

¹² Mezuva olyo, “vantu wokusika ngwendi pomayovi gatatu kwa va gwedererere” kombunga zovasikuli vaJesus. Ano Jehova “nga gwederere ko nkenye ezuva vayoworoki kombunga zawo.” (Yirug. 2:41, 47) Varongwa vaJesus ya va tompokere mezuvhiso lyawo yipo Bibeli azi tanta asi: “Nonkango daKarunga makura tadi lihana. Sivaro sovarongwa womoJerusarema, kwa vhukire unene, ano vaprisiteli wovanzi nawo tava tambura epuro.” (Yirug. 6:7) Sinzi sovantu va tambwire usili ou za udisire mbunga ezi zompe. Konyima, apa Jehova ga tambwire ‘vapagani’ mombungakriste kwa geve hena umbangi asi age kuna kukwatesa ko ewapaiko eli.—Resa Yirugana 10:44, 45.

13. Sirugana musinke Karunga ga gava kombunga zendi?

¹³ Yosili, Karunga kwa geve sirugana kovasikuli vaKristusa. Jesus kwa va sigilire sihonena sosiwa, morwa konyima tupu zekuho lyendi, age kwa tamekere kuzuvhisa kuhamena “Untungi waKarunga.” (Mat. 4:17) Yipo ga rongere varongwa vendi va zuvhise. Age kwa va tanterere asi: “Ngomu kare nombangi dange moJerusarema nomoJudeya nazinye nomoSamaliya, dogoro nokooku wa ka twa uzuni.” (Yirug. 1:8) Vasikuli vaKristusa va divire eyi nava rugana. Pasihonena, moAntiyokiya zomoPisidiya, Paurusa naBaranabasa kwa uyungire nomupampi novarwanesi vawo woVajuda asi: “One nyone ngano muhowo  kumuudisira nonkango daKarunga. Ano moomu muna di zuvhu yiyo muna kulidima-dima mwenyo gwanarunye, makura nose tatu zi kovapagani. Yeeyi Hompa kwa tu tantera asi: ‘Ame kwa ku paka po o kare uzera wovapagani, nkumwe ngo zerese nzira zeparu dogoro kooku wa ka hura uzuni.’” (Yirug. 13:14, 45-47) Kutundira posiruwo sina, ruha rwepevhu rombunga zaKarunga kwa divisa eyi ga rugana mokuzowora vantu.

14. Yisinke ya horokerere Jerusarema, ntani wolye va parukire?

¹⁴ Sinzi soVajuda kapi va tambwire mbudi zongwa, ntani kapi va purakenene apa Jesus ga va tanterere kuhamena ezonauko lyaJerusarema. Age kwa rondwere varongwa vendi asi: “Nsene ngomu mona Jesusarema vana zi kundurukida vakwayita, diveni asi ehanauko lyazo pepi lina kara. Makura ava va kara moJudeya ngava dukire konondundu. Ano ava va kara mositata, ngava pwaga mo, ano ava va kara konomukunda va ha wiza mo.” (Ruk. 21:20, 21) Eyi ga pumbire Jesus ya sikire mo. Vajuda kwa rwanesere Varoma, ano momvhura 66 vakwayita woVaroma ava ga pitisilire Cestius Gallus kwa kundurukidire Jerusarema. Nye hararasi vakwayita tava tengura, ano eyi kwa geve mpito kovasikuli vaJesus va duke mo moJerusarema nomoJudeya. Sinzi sawo kwa rutire mukuro gwaJorodana va dukire koPela mosirongo saPereya. Momvhura 70, vakwayita woVaroma mepitisiro lyaTitus kwa ka tengwire hena nokuyazonagura Jerusarema. Nye Vakriste wokulimburukwa kwa parukire morwa kwa purakenene kerondoro lyaJesus.

15. Morwasinke va ligwedererere Vakriste?

¹⁵ Nampili ngomu vasikuli vaKristusa va ligwanekerere nomaheteko nomakwamakwamo morwa epuro lyawo, vantu wovanzi kwa ya kere Vakriste. (Yirug. 11:19-21; 19:1, 19, 20) Vakriste owo kwa ligwedererere morwa Karunga kwa va tungikire.—Yis. 10:22.

16. Yisinke ga hepere kurugana nkenye Mukriste mokunkondopeka epuro lyendi?

¹⁶ Mokunkondopeka epuro lyawo, nkenye Mukriste ga hepere kulitura mo unene, mokulironga Matjangwa nokuza nkenye apa komapongo ntani nokuzuvhisa noupampi Uhompa waKarunga. Yirugana yangoso kwa retere vantu vaJehova mouumwe mosiruwo sina, ngamoomu yina kuhoroka naina. Ava va lipakerere nonombungakriste domosiruwo sina, kwa gwanenene mo uwa mevatero lyovatareli novakwafimbunga. (Fil. 1:1; 1 Pet. 5:1-4) Ntani hena, awo kwa haferere madinguro govatareli, ngwendi gaPaurusa. (Yirug. 15:36, 40, 41) Ayo kutetukisa mokumona omu ukareli wetu wa lifana nou woVakriste womosiruwo sina. Ose tuna hafa mokudiva asi Jehova kwa wapaika vakareli vendi kutundilira mosiruwo sina dogoro ngesi. *

17. Yisinke ngasi ka zogera sirongwa sokukwama ko?

¹⁷ Ngomu uzuni waSatana una kuza kouhura, ruha rwepevhu rombunga zaJehova kuna kugenderera kukura. Ove kuna kukwama mbunga zaJehova ndi? Elikwatakano lyoge naKarunga kuna kunkondopara ndi? Sirongwa sokukwama ko ngasi ka zogera omu no yi rugana oyo.