OTATE kwa va retera mositata saGraz moOstria 1899, ano poYita yoPomuhowo yoUzuni awo kwa kere simpe vadinkantu. Yipo va va kutire moukwayita woVandovesi konyima tupu zapa ya tamekere Yita yaUvali yoUzuni 1939. Mo-1943 yipo va va dipagere, apa va ka rwire noVarusia. Yimo ngesi na fisire otate, ame nonomvhura mbali. Kapi na gwene mpito zokuvadiva, ano ame kwava rongwere, unene po apa ngani mono vanasure vakwetu novaguhya vawo. Konyima, ngomudinkantu, na gwene ehengagwido pokulironga kuhamena Karunga gemeguru, Guhya ogu a dili kufa.—Hab. 1:12.

Apa na kere nonomvhura ntambali, ame kwa lihamekere mombunga ezi azi deura vadinkantu wovamati yipo ngava kare varugani wovawa komeho. Mbunga ezi kwa zi totere po Robert Stephenson Smyth Baden-Powell, mupitisili govakwayita vaBritaniya 1908. Mo-1916 yipo ga totere po hena mbunga zovamatigona vepupi lyange.

Ame ngani hafere yikondovike apa ngatu zi mowiza nokukarara monotenta nokudwara mudwaro gombunga zetu, ntani nokusika nongoma. Ame ngani hafere siruwo esi ngatu kara novakwetu, ntani nokudimba ose kuna hingire komundiro nokudana maudano. Ntani ngatu lirongo hena unsitwe, eyi ya ninkisire nge ni pandure yirugana yoMusiti gwetu.

Mbunga ezi zovadinkantu wovamati kwa zi korangedere mokurugana unene nkenye ezuva. Oyo yiyo va hepere kudiva navenye. Ose nkenye apa ngatu likundu nononkango edi asi “Liwapaikira nkenye apa.” Eyi kwa hafesere nge. Mombunga zetu ozo zokupitakana povamati efere, harufa zawo kwa kere Vakatolika, ano harufa nkwawo Vaporotestande, ntani gumwe Mubuda.

Kutundilira 1920, nombunga edi mouzuni mudima ngadi pongo mokuhafera yipito eyi ngadi kara nayo konyima zonomvhura dongandi. Ame kwa kere posipito sautambali souzuni mudima esi sa kere moBad Ischl, moOstria mwaSiwogedi 1951, nesi sauntane esi sa karere momukunda gwaSutton Park, pepi nositata saBirmingham moIngiranda mwaSiwogedi 1957. Sipito esi sa ya kere konyima, kwa ya pongere mo valihamekimo 33 000 ava va tundililire koyirongo 85 nonomukunda dayo. Ntani hena vantu wokusika konyara 750 000 kwa ya tu dingwire, kukwatera mo hompakadi Elizabeth gwaIngiranda. Kwange kwa kere ngwendi uumwe wouzuni mudima. Nye eyi na dilire kudiva yeeyi asi konyima zosiruwogona ngani ya hamena kouumwe wouzuni mudima wovanavazinyetu wopampepo.

Koyiha yaNsinano ndi yaKudumogona 1958, yipo edeuro lyange ngomugaveli gokoGrand Hotel Wiesler lya zire li ka hage mositata saGraz moOstria. Oko yiko Rudolf Tschiggerl, murugani mukwetu ga zuvhisilire nge. Oso kwa kere sikando sange sokuhova kuzuvha usili. Pomuhowo age kwa uyungire kuhamena erongo lyaKarunga mutatu-gumwe ntani asi moBibeli mwato erongo lyangoso. Tani mu patanesa ntani kwa here kulikida asi mepuko ga kere. Ame kwa here murugani mukwetu ogo a tengure koNgereka zaKatolika.

Rudolf, ogu ava tumbura asi Rudi, kwa ka gwanenene nge ko Bibeli. Ame kwa here Bibeli zoVakatolika. Yipo na tamekere kuziresa makura tani gwana mo sitratate esi ga tulire mo Rudi za nduruka Watchtower Society. Ame kwa nyokere kusiresa morwa kwa gazarere asi eyi va tjanga mo kuvhura yi moneke gwendi usili nye kapisi usili. Nampili ngoso, na here kuzogera nage Bibeli. Rudi ga yi kwete egano nokutokora asi kapi nga pa nge hena yimbapiratjangwa. Konyara makwedi gatatu, ose ngatu kara nononzogera doBibeli poyiruwo noyiruwo edi ngadi tu twaredesa dogoro masiku.

Konyima zapa na mene edeuro lyange lyoyirugana yomohotera modoropa zetu zaGraz, onane yipo va futilire nge ni ka lirongere yirugana yokugendesa hotera. Yipo na zire kodoropa zaBad Hofgastein, ezi za kere momuramba gwaAlps, oku za kere sure ozo. Sure ezi, ngazi ruganene kumwe noGrand Hotel zomoBad Hofgastein, ano poyiruwo yimwe yiko ngani rugana ni gwane ko udivi weyi ngani lirongo kosure.

Rudi kwa tumine aderesi zange zompe komberewa zomutayi zaVienna, ntani awo yiyo va zi tuminine vanavazinyetukadi vavali, Ilse Unterdörfer naElfriede Löhr, * ava va kere vatumwa modoropa zina. Ezuva limwe murugani ogu a tambura vangeda mohotera ezi ngani rugana kwa tanterere nge asi vakadi vavali kuna kundindira nge ponze metuwa. Ayo kwa tukukisire nge morwa kwato eyi na divire kuhamena vakadi ava. Nye na zire ni ka tare eyi va here. Konyima, na ya divire asi awo kwa kere vakarelipo woNombangi moNdovesiranda apa yirugana yokuzuvhisa va yi silikire komeho tupu zoYita yaUvali yoUzuni. Awo kwa va henesere vaporosi womokahorehore woVandovesiranda nokuvatuma kokamba zomahepeko moLichtenburg. Posiruwo soyita yipo va va rundwililire kokamba zaRavensbrück pepi naBerlin.

Vanavazinyetukadi ava kwa kere vepupi lyonane, ano eyi kwa ninkisire nge ni va fumadeke. Eyi yiyo na dilire kuhara kumana siruwo sawo. Yipo na va pulire nsene kuvhura va retere nge elikwamo lyoMatjangwa gerongo lyoVakatolika lyokupinganena po vapositoli. Tani va tantere asi nani ga twarera muruti tu ka ga zogere nage yipo tu ka tare asi upi usili.

Erongo lyoVakatolika kuhamena ntundiliro zomupapa  gwawo kwa tanta asi yige ga pinganena po vapositoli kuvarekera komupositoli Peturusa. (Ngereka kapi za kwete egano nonkango daJesus va tjanga mwaMateusa 16:18, 19.) Vakatolika kwa pura asi mupapa kapi a lipuka nayinye a rongo usili. Name na yi pulire morwa kwa gazarere asi nsene mupapa ogu ava tumbura asi guhya gokupongoka nage kukwatesa ko erongo lyaKarunga mutatu-gumwe, lya hepa kukara usili. Nye nsene nage kulipuka, erongo olyo yimpempa. Erongo lyokupinganena po vapositoli yilyo lyomulyo koVakatolika, morwa marongo gawo aga ga moneka ngwendi kwa vyuka ndi gokudira kuvyuka kwa korera merongo olyo.

Apa na zire kwamuruti, kapi ga vhulire kulimburura mapuro gange, yipo ga pere nge buke zerongo lyoVakatolika lyokuhamena kupinganena po vapositoli. Age kwa tanterere nge asi ni ka zi rese nokukaliwapaikira mapuro, makura tani zi pitura kembo. Muruti ogu ga dilire kulimburura mapuro gange, ta tanta asi: “Kapi tani vhuru kukurundurura, ntani nove kapi to vhuru kurundurura nge. . . . Tani ku harere erago!” Kapi ga here hena kutwikira kuzogera name.

Konyima, yipo na ya tamekere kulironga Bibeli naIlse ntani Elfriede. Awo kwa rongere nge usili kuhamena Jehova Karunga, Guhya goKupongoka gemeguru. (Joh. 17:11) Momukunda ogo kapi mwa kere mbungakriste, yipo vanavazinyetukadi vavali ngava pitisire mapongo membo lyepata limwe lya likidire elituromo kousili. Vasesu ngava pongo. Ano yiwo ngava rugana maruha nagenye gomapongo morwa kapi pwa kere munazinyetugara ogu ga gwene ekuho. Ano pamwe, munazinyetugara gumwe nga tundu kwapeke nokuyagava siuyungwa sanavenye.

Ilse naElfriede kwa tamekere kulironga name Bibeli mwaSikukutu 1958, ano kehagero lyaMurongagona 1959 tani gwana ekuho. Komeho ni gwane ekuho, ame kwa va pulire nsene kuvhura ni ze nawo mosirugana sa tunda embo zende embo ni ka tare omu ava zuvhisa. (Yirug. 20:20) Konyima zokuza nawo sikando sokuhova, tani va pura nsene kuvhura va pe nge ko mukunda ogu nani zuvhisira. Yipo va pere nge mukunda, makura ngani zi nyamelike nokukazuvhisa tunda embo zende embo nokurugana matengwiropo. Munazinyetugara ogu na hovere kupwaga nage mosirugana sokuzuvhisa sa tunda embo zende embo kwa kere mutareli gonombunga.

Mo-1960, apa na mene edeuro lyange lyokohotera, yipo na tengwire kembo nokukahetekera ko kuvatera vekoro lyange va lironge Bibeli. Dogoro ngesi, kwato ogu ga tambura usili, nye vamwe kuna kulikida elituromo kousili.

Mo-1961 nombilive edi da tundire komberewa zomutayi dokukorangeda uzuvhisi wokukarerera kwa di resere monombungakriste. Ame kwa kere mudike goukanguki wouwa, yipo na gazarere asi kwato eyi nayi kondera nge mokurugana uzuvhisi wokukarerera. Tani zogere nomutareli gonombunga Kurt Kuhn, egano lyange lyokurugana makwedi gongandi yipo ngani vhure kuranda etuwa, eli ngani ruganesa mouzuvhisi wokukarerera. Age kwa pulire nge asi: “Jesus novapositoli va hepere etuwa lyokuruganesa mosirugana sosiruwo nasinye ndi?” Oyo kwa vaterere nge. Yipo na liwapaikire kutameka uzuvhisi wokukarerera. Nye morwa ngani rugana novili 72 nkenye sivike kohotera, na hepere kutura po marunduruko.

Yipo na pulire muhona nsene na pulisira nge  mokurugana novili 60. Age ga pulisilire nge ntani nokufuta nge simpe mfuto zokulifana. Tani mu pura hena nsene kuvhura ni rugane novili 48 mosivike. Age ga yi tambwire nokufuta nge simpe mfuto zokulifana. Mwaza siruwo, tani ya mu pura hena nsene kuvhura ni rugane novili 36 mosivike, ndi novili 6 momazuva 6, yipo ga pulisilire nge hena. Nye simpe na gwene mfuto zokulifana! Eyi kwa monekere asi muhona gwange kapi ga here ni sige yirugana. Nelikwamo lyange olyo, yipo na tamekere uzuvhisi wokukarerera. Mosiruwo sina, vazuvhisi wokukarerera ngava rugana novili 100 mokwedi.

Konyima zomakwedi gane, kwa horowere nge ngomuzuvhisi gosiruwo nasinye ntani ngomukwafi ngombungakriste mombungagona zomomukunda gwaCarinthia modoropa zaSpittal an der Drau. Ano mosiruwo sina, vazuvhisi wosiruwo nasinye ngava rugana novili 150 mokwedi. Ame kapi na kere nogu gokurugana nage, nye na haferere evatero eli ngani gwana kwamunazinyetukadi Gertrude Lobner, ogu nga vatere muwapaiki gombungakriste. *

Mo-1963, kwa zigidire nge mosirugana soutareli. Poyiruwo yimwe ngani rondo mahina gorutenda tunda mbungakriste zende mbungakriste, nokusimba ndjato zoudigu. Sinzi sovanavazinyetu kapi va kere nomatuwa, makura kwato ogu nga vhuru kuyasimba nge kositasi zomahina gorutenda. Mokudira kulimonekesa, kapi ngani rondo taxi, nye ngani gendi.

Mo-1965, ame simpe mudike, yipo va zigidire nge ni ka kare mombunga 41 zoSikora zaGiliyata. Sinzi vava twa ka kere nawo mosikora oso kwa kere vadike. Na hana kuyindindira, apa na mene kwa tumine nge ni tengure kosirongo setu moOstria mokukatwikira sirugana soutareli. Nye komeho zokusiga Amerika, yipo va pulire nge ni rugane kumwe nomutareli gonombunga yivike yine. Na hefe unene mokurugana kumwe naAnthony Conte, munazinyetugara ogu ga here kurugana sirugana sokuzuvhisa ntani ga si divire nawa. Ose ngatu zuvhisa kumwe mositata saNew York momukunda gwaCornwall.

Apa na ka sikire koOstria, yipo va ka tulire nge mosirugana soutareli oku twa ka ligwene naTove Merete, munazinyetukadi gomudike gomuwa. Age kwa kulilire mousili kutunda tupu apa ga kere nonomvhura ntano. Apa ava tu pura vanavazinyetu omu twa ligwene, ose kuvateura pokuvatantera asi: “Mberewa zomutayi yizo ya zi wapaikire.” Ose kwa likwere mvhura za kweme ko mwaKudumogona 1967, ntani va tu pulisilire tu twikire kumwe mosirugana soutareli.

Mvhura za kweme ko, na dimbwilire nkenda ezi ga likidire nge Jehova, nokutambura nge ni kare munwendi gopampepo. Yipo na tamekere kunkondopeka elikwatakano noTate vemeguru ntani nanavenye ava va tumbura moVaroma 8:15 ava ‘ava kugu asi: “Tate! Tate!”’

Name naMerete kwa twikilire mosirugana soutareli ntani nesi sokudingura nomukunda dogoro 1976. Poyiruwo yimwe pokufu, ose ngatu rara mononzugo edi da kere utenda unene. Ezuva limwe apa twa pindukire tatu dimburura asi pononguho  detu pana kara materengenze. Yipo twa tokwere kusimba ko ehina lyokugava ugenya masiku monzugo. Komavango gamwe, mokuruganesa kasaise masiku, twa hepere kugenda momaterengenze. Kapi twa kere nonzugo zanyamwetu, makura ngatu kara momambo ga va ngava tu pe mararo dogoro moMandaha zosivike zokukwama ko. Ano moUvali yipo ngatu zi kombungakriste zokukwama ko.

Ame nina hafa mokutanta asi nomvhura nadinye odo, mukadange kwa vatera nge unene. Age kwa hara unene sirugana sokuzuvhisa, ntani kapi na mu sininika rumwe mokuza mokuzuvhisa. Age hena kwa hara kutulisa po vakaume nokupakera mbili vantu. Eli kwa kere evatero lyenene.

Mo-1976 kwa tu zigidire tu ka rugane komberewa zomutayi zaOstria zomoVienna, ntani kwa ka horowere nge ngagumwe goKomitiye zomberewa zomutayi. Posiruwo sina, mberewa zaOstria ngazi pakere mbili yirongo yokoUpumezuva waEuropa ntani nokutuma mokahorehore yimbapiratjangwa moyirongo oyo. Munazinyetu Jürgen Rundel yige nga pitisire ntani nga retesa po magano. Ame na haferere kurugana kumwe nage ntani konyima kwa ya pulire nge ni pitisire sirugana setoroko momaraka murongo gokoUpumezuva waEuropa. Jürgen namukadendi Gertrude, kuna kutwikira noulimburukwi mosirugana sosiruwo nasinye moNdovesiranda. Kutamekera 1978, mberewa zomutayi moOstria ngazi ruganesa mahina ava tumbura asi phototypeset aga ngava tjangesa nokunduruka yifo momaraka ntazimwe. Ntani ose hena ngatu tumu yigava koyirongo yokulisiga-siga eyi ngayi tura mo mahundiro. Ingrid namugara gwendi Otto Kuglitsch, ogu ana kurugana komberewa zomutayi zaNdovesiranda, yige nga wapaike yigava oyo.

Vanavazinyetu wokoUpumezuva waEuropa nawo kwa ndurukire yimbapiratjangwa moyirongo yawo pokuruganesa ehina eli ngava tumbura asi mimeograph. Nampili ngoso, awo va hepere evatero lyokoyirongo yoponze. Jehova kwa poperere sirugana esi, komberewa zomutayi ose kwa ya here unene vanavazinyetu ava va kere momaukaro gomadigu ntani ava va silikire kuzuvhisa nomvhura dononzi.

Mo-1989, na gwene mpito zokuza koRomania namunazinyetu Theodore Jaracz, gumwe goMbungagendesi. Sitambo kwa kere sokukavatera mbunga zonene zovanavazinyetu mokuruganena  kumwe nombunga zaJehova. Ketamekero 1949, awo kwa hagekere kuruganena kumwe nombunga zaJehova nokutulisa po nombungakriste davene. Nye simpe va twikilire kuzuvhisa nokukuhwa. Nawo va va tulire modorongo morwa kudira kulihameka moupolitika, ngamoomu tupu ya horokerere vanavazinyetu ava va kere megendeso lyomberewa zonene zouzuni mudima. Morwa sirugana sokuzuvhisa kwa kere simpe mesiliko moRomania, yipo twa ka pongere mokahorehore membo lyamunazinyetu Pamfil Albu kumwe novakuronambunga vane ntani novakarelipo woKomitiye zosirongo saRomania. Ose kwa zire hena nomutoroki Rolf Kellner gomoOstria.

Mesiku lyauvali lyonzogera zetu, munazinyetu Albu yipo ga tumangedere vakuronambunga vakwawo vane va ruganene kumwe nose pokutanta asi: “Nsene kapi natu yi rugana ngesi, kapi ngatu gwana hena mpito zokuyirugana.” Konyara vanavazinyetu 5 000 kwa yi tambwire mokuruganena kumwe nombunga zaJehova. Eli kwa kere efundo kwaJehova, ano eyi kwa handukisire Satana!

Pepi nehagero 1989, komeho yi ka hage yita yorudi yokoUpumezuva waEuropa, Mbungagendesi kwa zigidire nge namukadange tu dirukire komberewa zonene moNew York. Eyi kwa tetukisire nge unene. Yipo twa ka tamekere kurugana koBeteli zaBrooklyn mwaPembankuru 1990. Mo-1992, kwa horowere nge ngomukwafi goMbungagendesi zoKomitiye zoyirugana yokuzuvhisa, ano kutundilira mwaPembankuru 1994, yipo na tamekere kurugana noMbungagendesi.

Mazuva aga ngani rugana mohotera naga divara nare. Ngesi ame kuhafera situmbukira sange sokulihameka mo mokuwapaika nokugavera nondya dopampepo posiruwo sado kovanavazinyetu uzuni mudima. (Mat. 24:45-47) Kudiworoka nomvhura 50 da ka pita domosirugana sosiruwo nasinye, ame kuna kugava rupandu rorunene komatungiko gaJehova aga ava hafere vanavazinyetu uzuni mudima. Ame kwa hara kukara poyigongi yoyinene, oku atu lirongo kuhamena Guhyetu gemeguru, Jehova, ntani nousili woBibeli.

Ame kukanderera asi ngano simpe vantu mamiliyona va lironge Bibeli nokutambura usili, ntani va karere Jehova mouumwe wovanavazinyetu uzuni mudima. (1 Pet. 2:17) Ntani apa ngani za meguru, ame kuna kundindira mokukamona evhumbuko lyepevhu notate ava va reta nge. Nina kara nehuguvaro asi otate nonane ntani ekoro lyange ngava ka kara neharo lyokukakarera Jehova moParadisa.