1, 2. Yilye na vhura kugwanena mo uwa moRusumo rwaSaromo, ntani morwasinke? (Tara efano.)

MUKWALI nomufuko tava litara momeho ntani nokumenyamenya. Nkenye gumwe kuvhura a yi dimburure asi awo va lihara. Munazinyetugara ogu ana kugava siuyungwa sekwareko lyawo ta mono omu vana likwata makura ta lipura asi: ‘Ngomu ngadi pita nomvhura, eharo lyawo ngali karerera ndi? Ndi ngali haga po?’ Nsene asi mugara nomukadi va lihara sili, elikwatakano lyawo ngali twikira nampili momaudigu gomanene. Nye valikwali wovanzi kapi ava kara noruhafo, ano konyima kulizumba. Kuvhura o lipure asi: ‘Eharo kuvhura kukarerera ndi?’

² Nampili apa hompa Saromo ga kere muzuni, eharo lyosili kapi lya divikwire. Morwasinke? Saromo kwa fatwilire asi: “Na gwana ko mugara gumwe tupu movagara eyovhi ogu na vhura kufumadeka, nye kovakadi nagumwe si. Eyi na lironga po yeyi: Karunga kwa unga muntu a wape age a rerupe, nye nyamwetu nyose atu lipaparere maudigu gomanzi.” (Muud. 7:26-29) Vakadi wovanayirongo woruhonda ava ngava  karere Bara kwa tungire mokatji koVaisraeli. Ngoyitundwamo, vagara novakadi wovanzi woVaisraeli kwa kere nohondedi. * Nomvhura 20 da pitire po komeho yi horokere eyi, hompa Saromo kwa tjenge mutango kuhamena mugara nomukadi ava va kere neharo lyosili. Yi kare asi twa kwara ndi vadike, rusumo rwaSaromo kuvhura kutuvatera tu kwate egano eharo lyosili ntani nomu natu li likida.

3. Morwasinke eharo lyosili nali vhulira kukara pokatji komugara nomukadi?

³ Resa Rusumo 8:6. Eharo kwa lisingonona asi alyo “kuhwama ta litwera ngwendi mundiro.” Morwasinke? Eharo kwa tundilira kwaJehova morwa alyo sikara sendi sosinene, ntani age kwa tu unga monkedi omu natu vhura kusihonena. (Gen. 1:26, 27) Konyima zapa Karunga ga sitire mugara gokuhova, Adamu, age kwa mu pere mukadi gomuwa, Eva. Apa Adamu ga mwene Eva, age kwa hefe ntani nokumutangauka. Yosili, Eva kwa lizuvhire asi kwa hamena kwaAdamu, morwa ‘kwa mu gusire’ kwendi. (Gen. 2:21-23) Kutundilira ketamekero, Jehova kwa sita mugara nomukadi va kare neharo lyosili ntani lyokukarerera.

4, 5. Simwitira pausipi esimwititi lyoRusumo rwaSaromo.

⁴ Rusumo rwaSaromo kwa singonona monkedi zongwa eharo eli lya kara pokatji komugara nomukadi. Rusumo oro kwa hamena komukadona gomomukunda gwaSuramu nomusita gononzwi. Eli yilyo esimwititi lyawo. Mukadona nga rugana mosikunino soyindjembere sovampanza vendi esi sa kere pepi nokamba ezi ga kere hompa Saromo novakwayita vendi. Saromo kwa mwene mukadona ogo yipo ga tumine vakareli vendi va ka mu mu retere. Makura ta mu tantere omu ga wapa ntani nokumupa mauhwi gomanzi. Nye mukadona kwa here musita. (Rus. 1:4-14) Musita kwa paparere mukadona nokukamugwana mokamba makura tava tangauka eharo lyawo.—Rus. 1:15-17.

⁵ Apa Saromo ga tengwire koJerusarema, ta pitura mukadona nye musita nage ta mu sikura. (Rus. 4:1-5, 8, 9) Saromo ga kondjere asi mukadona a mu hare nye kapi ya mu tompokere. (Rus. 6:4-7; 7:1-10) Konyima ta sigi mukadona a tengure kembo lyawo. Makura mukadona ta zigida muholi zendi a genderere kuwiza kwendi “ngwendi mpunza.”—Rus. 8:14.

6. Morwasinke nayi vhulira kukara udigu kudimburura muuyungi moRusumo rwaSaromo?

⁶ Rusumo rwaSaromo kuna kara rusumo roruwa po unene. Eyi yiyo ava ru tumbwire asi “rusumo rokononsumo.” (Rus. 1:1) Nye morusumo, Saromo kapi ga tumbura madina govauyungi ava va hamenene mo. Age kwa here mutango norusumo yi wape pokudira kugweda mo mauzera gomanzi. Nampili ngomu va dira kutumbura madina govahameni mo, nye ureru kudimburura muuyungi kuliza neyi ana kuuyunga. *

7, 8. Ngapi omu musita nomukadona va tangaukire eharo lyawo? Gava yihonena.

⁷ Rusumo rwaSaromo kwa zura  ‘nonkango deharo’ domukadona nomusita. Nonkango dawo dimwe deharo kuvhura di zuvhike ugeni kwetu morwa kwa di tjenge nomvhura 3 000 da ka pita. Nampili ngomu nompo dawo nampo da lisiga nedi domomazuva getu, kuvhura tu kwate egano omu valikwali va lizuvhire. Pasihonena, musita kwa tangaukire mukadona asi meho gendi ‘kupaima keharo.’ (Rus. 1:15) Ano mukadona kwa tangaukire musita asi meho gendi ngwendi nonkutji. (Resa Rusumo 5:12.) Mukadona kwa hetakanesere uzera womeho gomusita kononkutji dina kulikuhwa momasini.

⁸ Kapisi nonkango deharo nadinye domorusumo kwa tamba kewapo lyorutu. Pasihonena, musita kwa here nkedi zongwa zomukadona omu nga uyunga novantu. (Resa Rusumo 4:7, 11.) Musita kwa tanterere mukadona asi: “Utovara wousi kwa kara momarungu goge, . . . eraka lyoge kwange ame masini nousi.” Kwendi nonkango dendi kwa tovarere ngwendi usi ntani masini. Apa musita ga tanterere mukadona asi: “Ee, yireru omu wa wapa ove muholi zange, ove kwa waperera,” kapi ga uyungire tupu kuhamena uwa worutu nye hena yikara yomukadona yoyiwa.

9. (a) Eharo musinke va hepa kulilikida valikwali? (b) Morwasinke ya karera nomulyo asi valikwali va lipwagesere malizuvho gawo geharo?

⁹ Naina valikwali ava ava karere Jehova, kwawo nonkwara kapisi ewapaiko tupu, nye awo kulilikida eharo lyosili nokulipwagesera malizuvho gawo. Eharo musinke olyo? Eharo eli adi gendesa nompango doBibeli ndi? (1 Joh. 4:8) Ndi kuna kara eharo eli twa kara nalyo kepata lyetu? Ndi eharo eli lya kara pokatji kovakaume wovawa? (Joh. 11:3) Ndi eharo lyokuligwanekera panyama? (Yis. 5:15-20) Yosili, ngovalikwali, mwa hepa kulilikida eharo mononkedi nadinye odo. Mweyi omu rugana neyi omu uyunga, mwa hepa kulilikida eharo ntani nonkwara deni ngadi kara noruhafo. Ayo ya kara nomulyo kuyirugana ngoso, nampili mu kare noyirugana yoyinzi. Monompo dimwe omu vakurona ava wapaike nonkwara, mugara nomukadi kuvhura va dire kulidiva komeho va ka likware, nye ngomu vana kulidiva eharo lyawo ngali kura ntani va hepa kulipwagesera malizuvho gawo geharo. Ano eyi ngayi va vatera va kare nelikwatakano lyenene nokunkondopeka nonkwara dawo.

10. Ngapi nonkango deharo adi kundama eharo lyovalikwali?

¹⁰ Apa valikwali ava lipwagesere malizuvho gawo, awo kunkondopeka nonkwara dawo. Morusumo, hompa Saromo kwa geve komukadona gomoSuramu “elyenge lyongorodo lyomaurenga gosisiliveli.” Age kwa tangaukire mukadona pokuuyunga asi “muwa age muzera, kunkoyima ngwendi ezuva nokwedi.” (Rus. 1:9-11; 6:10) Nye mukadona age ga gwene nare muholi zendi gomusita. Yisinke ya vaterere mukadona a huguvare ngorooro muholi zendi gomusita? Yisinke ya mu hengagwidire apa ngava likara ure? (Resa Rusumo 1:2, 3.) Age nga diworoka nonkango dendi donongwa deharo. Nonkango domusita deharo kwa kere nongwa kwendi “kupitakana vhinyu,” ano edina lyendi kwa kere ngwendi “sidumba sosiwa” komutwe. (Epis. 23:5; 104:15) Ayo mulyo kovalikwali va lipwagesere eharo lyawo nkenye apa morwa eyi kuvatera  eharo lyawo li kure. Pokudiworoka nonkango dawo deharo, ngayi ninkisa eharo lyawo li pame.

11. Yisinke natu lirongera ko kononkango domukadona gomoSuramu edi ga tanterere vakadi womombara zaSaromo?

¹¹ Nsene ono hara kukwara, yisinke no lirongera ko komukadona gomoSuramu? Age kapi ga kere neharo kwahompa Saromo, ntani kwa tanterere vakadi womombara asi: “Mwa ha pindura eharo lyange, dogoro ngali wize po lyene.” (Rus. 2:7; 3:5, Bibeli zoRutjadi) Morwasinke? Morwa kapi ya wapa kukara neharo lyokuligwanekera panyama nankenye ogu. KoMukriste ogu ana hara kukwara, ya wapa kundindira dogoro nga gwane ogu ga hara sili.

12. Morwasinke mukadona gomoSuramu ga harere musita?

¹² Morwasinke mukadona gomoSuramu ga harere musita? Kwendi, musita kwa wepe “ngwendi mpunza,” mawoko gendi kwa nkondoparere ngwendi “mamanya gondiro,” ano maguru gendi kwa wepe ntani nonkondo ngwendi “nongundi demanya lyomarumeli.” Nye kapisi yooyo tupu yelike. Mukadona ga divire asi muholi zendi ga here Jehova ntani ga kere noyikara yoyiwa. Eyi yiyo ga mu harere morwa age kwa kere ngwendi “sitji senyango mokatji koyikwawo mowiza.”—Rus. 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Morwasinke musita ga harerere mukadona?

¹³ Mukadona nage kwa kere muwa unene. Hompa Saromo kwa here unene mukadona nampili ngomu ga kere nare ‘novambanda 60, noyihora 80 ntani novakadona wokudira kuvhura kuvarura.’ Morwasinke musita ga harerere mukadona? Mukadona kwa here Jehova ntani ga kere noyikara yoyiwa. Pasihonena, mukadona kwa linunupikire ntani kwa lihetakanesere mwene ‘kombya zomowiza waSaroni.’ Nye komusita, mukadona kwa kere sininke sosiwa unene ngwendi “mbya zakarugotogoto mokatji komega.”—Rus. 2:1, 2; 6:8.

14. Nsene ono hara kukwara, yisinke no lirongera ko kosihonena somusita nomukadona gomoSuramu?

¹⁴ Jehova kwa pangera vakareli vendi  asi ‘nonkwara di kare tupu doSikriste.’ (1 Kol. 7:39) Eyi kutanta asi twa hepa kulivandekera ndi kukwara tupu muntu ogu ga ligava kwaJehova pokugwana ekuho. Ngapi omu eyi ngayi vatera nonkwara? Valikwali ngava hepa kulididimikira yinka yemeparu lyankenye ezuva. Nye nsene navenye va kara nelikwatakano lyewa naJehova, nonkwara ngadi kara dombili ntani doruhafo. Yipo nye, nsene ono hara kukwara, kwama sihonena somusita nomukadona gomoSuramu. Papara muntu ogu ga kara noyikara yoyiwa ogu sili ga hara Jehova.

15. Ngapi ulimburukwi womukadona gomoSuramu wa kara sihonena koVakriste ava vana hara kukwara?

¹⁵ Resa Rusumo 4:12. Morwasinke musita ga uyungilire asi mukadona gwendi kwa fene ngwendi “runone oru va pata”? Runone oru va kundurukida ekuma nokurupata, kapi rwa zegurukira nkaramuntu. Mukadona kwa kere ngwendi runone oru va pata, morwa age kwa here tupu musita. Age kwa here kukwara musita yipo ga nyokerere po nkenye madonganeso gokwahompa. Ntani kapi ga rundwilire etokoro lyendi. Age kwa fene ngwendi “ekuma” kapisi ngwendi “erungavero.” (Rus. 8:8-10) Mokulifana, Vakriste ava vana hara kulikwara va hepa kulihuguvara ntani kapi ngava pulisira nkenye eyi yi donganese eharo lyawo.

16. Nsene asi ove kuna kulivandekera, yisinke no lirongera ko koRusumo rwaSaromo?

¹⁶ Apa musita ga pulire mukadona va ka gendagure po mosanzara, vampanza vendi kapi va mu pulisilire. Makura tava mu tumu mosikunino soyindjembere. Morwasinke? Kapi va mu huguvarere ndi? Ndi awo nampo kwa gazarere asi mpanzawo nomusita kwa here kukahondera? Hawe, vampanza vendi kwa here kumupopera mokugwira meheteko. (Rus. 1:6; 2:10-15) Nsene asi ove kuna kulivandekera, ngapi no nyokera po nkenye eyi nayi twaredesa kokuhondera? Tokora komeho zosiruwo eyi ngo rugana mokuninka elivandekero lyeni li kare lyokukuhuka. Kapisi mu kare nyonelike kevango oku nava dira kumumona. Lilikideni eharo lyeni monkedi zongwa.

17, 18. Ngapi omu kulironga Rusumo rwaSaromo kuna ku vatere?

¹⁷ Jehova kwa hara nonkwara di karerere ntani age kwa hara valikwali va lihare unene. Ayo yimo ya kara kovalikwali mokulihara. Nye mokuninka asi nonkwara dawo di karerere, va hepa kunkondopeka eharo lyawo ngwendi mundiro ogu agu dili kudima.—Mar. 10:6-9.

¹⁸ Nsene ono hara kukwara, papara muntu ogu ngo hara sili. Nsene ono mu gwana, ruganeneni kumwe mokunkondopeka eharo lyeni. Ngomu tuna lirongo moRusumo rwaSaromo, pwa kara eharo lyosili ntani lyokukarerera, morwa Jehova yige ntundiliro zeharo eli ali “twera ngwendi mundiro.”—Rus. 8:6.