1. Landila e sono kia 1 Petelo 5:2 nkia lau akuluntu betoma yangalelanga?

 AKULUNTU kiyekwa kia mfunu bavewa kia lunga-lunga mameme ma ntalu ma Yave. Wantu awaya a kwikizi, beyangalelanga e lau diau diasadila mpangi zau ye besalanga kwayingi muna kituka ‘avungudi ana bevungulanga kieleka.’ (Yer. 23:4; tanga 1 Petelo 5:2.) Kieleka, tutoma vutulanga kikilu e matondo wau tuna ye akuluntu awaya muna nkutakani zeto.

2. Nkia nkakalakani akuluntu ankaka bewanananga zau?

² Vava belunga-lunganga e kiyekwa kiau, akuluntu mambu mayingi mampasi bewanananga mau. Kasikil’owu muna lunga-lunga e nkutakani salu kiayingi divavanga. Mpangi Tony kuna Estados Unidos walongoka o mfunu wa kalanga ye tezo muna mana kafwana tambulwila. Wavova vo: “Kuna lubantiku lwa vuku kia COVID-19 watambulwilanga e salu yayingi nze, kubika o tukutakanu ye salu kia umbangi. Kana una vo salu yayingi yasalanga, yatambulwilanga diaka salu yankaka, muna diadi kiavaulanga diaka ntangwa yafwana ko muna tanga e Bibila, vanga longi dia mono kibeni ngatu samba.” Mpangi Ilir una vo nkuluntu ozingilanga kuna Kosovo, wawanana mpe ye diambu diankaka diampasi. Vava kakala muna zunga kiakala ye vita, wamona vo diampasi diakala mu lemvokela o luludiku katambula muna nkubik’a Yave. Wavova vo: “O unkabu wame watontwa, vava e vula dia ndomba vo ngienda sadisa ampangi kuna fulu kia vonza. Muna vova e ludi, wonga kikilu yamona, yayindula vo kilenda lemvokela luludiku lwalu ko.” Mpangi Tim una vo misionario kuna Ásia, wamonanga vo ke lenda lungisa salu yandi ya lumbu ke lumbu ko. Wavova vo: “Ezak’e ntangwa iyoyanga muna nitu ye muna ngindu.” Adieyi dilenda sadisa akuluntu ana benuananga ye mambu mau mosi?

3. Aweyi yeto awonso tulenda vuila e nluta muna badikanga e nona kia Ngidone wa mfundisi?

 ³ Akuluntu balenda longoka mayingi muna mbandu a Ngidone wa Mfundisi. (Ayib. 6:12; 11:32) Ngidone wakala ntanini ye mvungudi a nkangu a Nzambi. (Afu. 2:16; 1 Tus. 17:6) Nze Ngidone akuluntu batumbikwa muna lunga-lunga nkangu a Nzambi muna kolo kiampasi. (Mav. 20:28; 2 Tim. 3:1) Tulenda longoka diambu muna mpila ina o Ngidone kasongela e fu kia kala ye tezo, lulembamu yo nlemvo. O luzindalalu lwa Ngidone lwatontwa ekolo kalungisanga e iyekwa yandi. Kiakala vo tu akuluntu yovo ve, yeto awonso tulenda wokesa o luyangalalu muna akuluntu eto. Tulenda yikamanga e mpangi zazi besalanga kwayingi muna nkutakani.—Ayib. 13:17.

4. Aweyi Ngidone kasongela vo wakalanga ye tezo yo songa lulembamu?

⁴ Ngidone wakalanga ye tezo yo songa lulembamu. b Vava mbasi a Yave kazayisa kwa Ngidone vo osolelo mu kwenda kûla nkangu a Ayisaele vana moko ma Anemidiani ana bakala vo akwa nkuma, muntu ndioyo wa nlembami wavutula vo: “E vumu kiame kilutidi okeva muna kanda dia Manase, omono nsundidi sakalala muna nzo a se diame.” (Afu. 6:15) Ngidone wamonanga vo, kakala wafwana ko muna lungisa e kiyekwa kiandi, kansi Yave wazaya wo vo olenda kio lungisa. Muna lusadisu lwa Yave Ngidone walungisa e kiyekwa kiandi una ufwene.

5. Nkia ntangwa ilenda kala yampasi kwa akuluntu mu songa e tezo yo kala yo lulembamu?

⁵ Akuluntu ngolo zayingi besianga muna kala ye tezo yo songa lulembamu muna mambu mawonso. (Mika 6:8; Mav. 20:18, 19) Kansi ke bekuyisananga ko mu kuma kia ngangu zau ye mana belendanga vanga. Ke bekuyibadikilanga mpe ko vo ke bena mfunu ko yovo kuyitumba mu kuma kia vilwa bavanga. Kansi, ezak’e ntangwa dilenda kala diampasi kwa akuluntu mu songa lulembamu yo kala ye tezo. Kasikil’owu, o nkuluntu olenda tambulwila iyekwa yayingi ye kuna kulanda dilenda kala diampasi muna yo lungisa. Olenda vovelwa e mbi muna mpila kalungisidi kiyekwa kimosi yo sanisinua muna mpila kalungisidi e iyekwa yankaka. Adieyi akuluntu balenda longoka muna nona kia Ngidone, edi dilenda kubasadisa avo bawanane ye mambu mama?

6. Adieyi akuluntu balenda longoka muna mbandu a Ngidone ya kala ye tezo? (Tala mpe e foto.)

 ⁶ Lombanga lusadisu. O muntu una ye tezo, ozayanga wo vo kalendi vanga mambu mawonso ko. Wau vo Ngidone nkwa tezo kakala walomba lusadisu kwa akaka. (Afu. 6:27, 35; 7:24) Akuluntu ayingi i diau mpe bevanganga. Mpangi Tony ona tuyikidi kala wavova vo: “Mu kuma kia mpila ina yasansukila, yatambulwilanga e salu yayingi ina kialendanga lungisa ko. Kansi yabaka e nzengo muna vovela e diambu diadi muna nsambila eto ya esi nzo yo lomba kwa nkaz’ame kasonga e ngindu zandi. Yatala mpe e video ina muna jw.org ina yo ntu a Diambu: Longa, Bund’e Vuvu yo Kumikanga Akaka nze Una Yesu Kavanga.” Mpangi Tony wayantika lomba lusadisu kwa mpangi zankaka. Ediadi nkia nluta diatwasa? Mpangi Tony wavova vo: “E salu muna nkutakani kiayantikwa toma lungwa-lungwa. Owau ikalanga ye ntangwa yafwana muna toma lunga-lunga e kimwanda kiame.”

7. Aweyi akuluntu balenda tanginina e mbandu a Ngidone vava bevovelwanga e mbi? (Yakobo 3:13)

⁷ Vana e mvutu kuna ngemba avo muntu uvovele e mbi. E diambu diankaka ditontanga akuluntu i vava bevovelwanga e mbi. E nona kia Ngidone kilenda sadisa diaka. Kana una vo muntu alembi lunga kakala wavana e mvutu kuna ngemba zawonso vava Aneferaime bamvovela e mbi. (Afu. 8:1-3) Ngidone kalanda kunda ko. Kuna lulembamu lwawonso wabawinikina yo kubavovesela kuna ngemba zawonso, ediadi diakulula e makasi mau. Akuluntu ayingi betangininanga Ngidone, muna winikinanga akaka ye sungididi kiawonso yo vutula kuna lulembamu vava bevovelwanga e mbi. (Tanga Yakobo 3:13.) Ediadi disiamisanga o luvuvamu muna nkutakani.

8. Adieyi akuluntu bafwete vanga vava besanisinuanga? Yika e nona.

⁸ Vananga o nkembo wawonso kwa Yave. Vava o Ngidone kasanisinua kwa nkangu mu kuma kia vita kasunda ya Anemidiani, wavana nkembo wawonso kwa Yave. (Afu. 8:22, 23) Aweyi akuluntu balenda tanginina Ngidone? Oyau mpe balenda vananga o nkembo wawonso kwa Yave muna mawonso belungisanga. (1 Kor. 4:6, 7) Kasikil’owu, avo nkuluntu osanisinu mu kuma kia ngangu zandi za longela, kafwete tunta e sungididi kia muntu muna Diambu dia Nzambi yovo muna malongi tutambulanga muna nkubik’a Yave. Ntangwa ke ntangwa, akuluntu bafwete kuyifimpanga mu zaya kana vo betuntanga e sungididi kwa yau kibeni yovo ve. Badika e nona kia mpangi Timothy una vo nkuluntu. Vava katumbikwa se nkuluntu, wayangalalanga fila malongi. Wavova vo: “Yatoma kubikanga e malongi mame nze mvovo mia lusunzulu ye nona, ediadi diafilanga akaka muna kunsanisina. Kansi diankenda wau vo, yatuntanga e sungididi kia mpangi kwa mono kibeni, vana fulu kia tunta e sungididi mu Bibila yo Yave.” Muna kuma kiaki, mpangi Timothy wamona vo diambote mu soba e mpila andi ya longela yo venga e fu kia tunta e sungididi kwa yandi kibeni. (Nga. 27:21) Ediadi, nkia nluta diatwasa? Wavova vo: “Owau imonanga vo ampangi bevovelanga una e longi dibasadisidi mu zizidila e mpasi yo wokesa e ngwizani au yo Yave. Ediadi dikungiangidikanga ekuma kadi ampangi besianga e sungididi muna longi kansi ke mu mono ko.”

9. Aweyi o nlemvo yo unkabu wa Ngidone watontelwa? (Tala e fwaniswa kia fukwa.)

⁹ Vava Ngidone katumbikwa se mfundisi o nlemvo yo unkabu wandi watontwa. Wavewa e kiyekwa kia vonza kia fwasa e ziku dia bale wa Nzambi a se diandi. (Afu. 6:25, 26) Kuna kwalanda vava kakutika makesa mandi, Yave wavovesa Ngidone mu nkumbu miole vo kakulula o lutangu  lwa makesa mandi. (Afu. 7:2-7) Kuna mfoko wazayiswa vo kenda nuanisa e mbeni zandi muna fuku.—Afu. 7:9-11.

10. Aweyi o nlemvo wa akuluntu ulenda tontelwa?

¹⁰ Akuluntu bafwete kalanga ‘bakubama muna lemvoka.’ (Yak. 3:17) O nkuluntu ona osonganga o nlemvo otambulwilanga vana vau mana e Bibila kivovanga yo landa tuludiku twa nkubik’a Yave. Vava kevanganga wo osonganga mbandu ambote kwa akaka. Kana una vo i wau, o nlemvo wandi ulenda tontwa. Kasikil’owu, ezak’e ntangwa olenda katikisa kana vo o luludiku lwalu lwa ngangu yovo lwambote. Olenda mpe vewa e kiyekwa kilenda sia luvevoko lwandi mu vonza. Aweyi akuluntu balenda tanginina o nlemvo wa Ngidone muna mambu mama?

11. Adieyi dilenda sadisa akuluntu mu songa nlemvo?

¹¹ Toma winikinanga yo landa tuludiku. Nzambi wazayisa Ngidone una kadi fwasila e ziku dia se diandi, una kadi tungila e ziku diampa dia Yave ye mpila bulu kadi vana se kimenga. Ngidone kakatikisa tuludiku twatu ko walemvokela to vana vau. O unu mpe e nkubik’a Yave, itwikanga nkanda, tuzayisu ye tuludiku kwa akuluntu muna mpila ina bafwete lunga-lungila ampangi muna kinsuni ye muna kimwanda. Tutoma zolanga akuluntu awaya wau belemvokelanga ye kwikizi kiawonso o tuludiku betambulanga. Ediadi nluta ditwasanga muna nkutakani zawonso.—Nku. 119:112.

12. Aweyi akuluntu balenda sadila luludiku luna muna Ayibere 13:17 vava divavanga vo basoba e mpila yavangila e mambu?

¹² Kala wakubama muna kulukilwa e nsobani. Sungamena vo Yave wavovesa Ngidone kakulula o lutangu lwa masoladi mandi. (Afu. 7:8) Ngidone wafwana yindula vo: “Nga e nsobani yayi mfunu kikilu ina? Nga bosi isunda e vita?’ Kansi vana vau Ngidone walemvokela o luludiku lwalu. O unu mpe akuluntu betangininanga Ngidone vava bekulukilwanga e nsobani zivangamanga omu nkubik’a Yave. (Tanga Ayibere 13:17.) Muna bonga e nona muna mvu wa 2014, e selo yambuta basoba e mpila ya sumbila e fulu ye salanganu ya tungila Maseka ma Kintinu ye Maseka Mampwena. (2 Kor. 8:12-14) Muna mvu miavioka e nkubik’a Yave yadevesanga e nzimbu kwa nkutakani zakala ye nsatu za tunga Maseka ma Kintinu. I bosi e nkutakani zavutulanga e nzimbu zazi. Kansi owau e nkubik’a Yave isadilanga o tukau tuvewanga muna nkutakani omu nza yawonso muna tunga Maseka ma Kintinu ye maseka ma tukutakanu twampwena, diakala vo e nkutakani ina ye nzimbu zafwana yovo ve. O mpangi José vava kazaya e nsobani yayi wakatikisa yo vova vo: “Owau ke tulenda diaka tunga kana nkutu seka dimosi ko dia Kintinu. Kadi o kwaku ke wau ko e mambu mevangamenanga.” Nki kiasadisa mpangi José mu landa luludiku lwalu? Wavova vo: “E sono kia Ngana 3:5, 6 kiansungamesa vo mfwete bundanga e vuvu muna Yave. O luludiku lwalu nluta miayingi kikilu lutwasanga. Owau tutoma tunganga maseka mayingi ma Kintinu ye twalongoka vana tukau mu mpila zaswaswana kimana kana nkutu e nkutakani ezi ke zina ye  nzimbu ko, balenda kala ye seka diau dia Kintinu.”

13. (a) Nkia ziku Ngidone kakala kiau? (b) Aweyi akuluntu balenda tanginina Ngidone? (Tala mpe e foto.)

¹³ Vanga luzolo lwa Yave kuna unkabu wawonso. Ngidone walemvokela Yave kana una vo wakala yo wonga yo tambula kiyekwa kia mpasi. (Afu. 9:17) Vava kasikidiswa kwa Yave, Ngidone wakala ye ziku vo Nzambi okunsadisa muna tanina o nkangu andi. Akuluntu ana bezingilanga kuna nsi ina vo e salu kieto kiasimwa betangininanga Ngidone. Kana una vo balenda kangwa, fundiswa kuna mbazi a nkanu, vidisa e salu yau yovo wandwa, kuna unkabu wawonso bevitanga o ntu muna salu ya tukutakanu ye salu kia umbangi. c Muna kolo kia mpasi zayingi divava vo akuluntu basonga o unkabu muna lemvokela tuludiku betambula, kiakala vo zingu kiau besia mu vonza. O tuludiku twatu tulenda kala, una tusamunuina e nsangu za mfundisa ye una tulenda vulukila vava tunuaniswa kwa Ngonge a Mangonge.—Yez. 38:18; Lus. 16:21.

14. Aweyi o luzindalalu lwa Ngidone lwatontelwa?

¹⁴ Muna sala se mfundisi a Aneyisaele, diavavanga vo Ngidone kakala yo nkuma wafwana muna nitu. Vava esi Midiani batina muna vita, Ngidone wabalakama tuka kuna Ndimba a Yizerele yakuna nkoko a Yodani una wazala ye nsende ye mvanga. (Afu. 7:22) Nga Ngidone wasukila kaka muna nkoko a Yodani? Ve. Kana una vo bayoya bakala yandi ye makesa mandi 300 basauka o nkoko a Yodani yo kwamanana landa e mbeni zau. Kuna mfoko babaka esi Midiani yo kubafwasa.—Afu. 8:4-12.

15. Ezak’e ntangwa ekuma dikadilanga dia mpasi kwa nkuluntu muna zindalala?

¹⁵ Ezak’e ntangwa, o nkuluntu olenda kala wayoya muna nitu ye muna ngindu ekolo kelunga-lunganga e nkutakani ye esi nzo andi. Vava ediadi divangamanga, aweyi akuluntu balenda tanginina e mbandu a Ngidone?

16-17. Nki kiasadisa Ngidone mu zindalala? Nkia ziku akuluntu balenda kala kiau? (Yes. 40:28-31) (Tala mpe e foto.)

¹⁶ Kala ye vuvu vo Yave okukumika. Ngidone  wakala ye vuvu vo Yave okunkumika, Yave i diau mpe kavanga. (Afu. 6:14, 34) Lumbu kimosi Ngidone ye makesa mandi, balakama atinu wole a Midiani kiamalu ana bakangalelanga muna mabuluku. (Afu. 8:12, 21) Kansi muna lusadisu lwa Nzambi Aneyisaele babaka atinu awaya yo sunda e vita. Diau adimosi mpe akuluntu balenda bunda e vuvu kwa Yave ona “ke yoyanga nkutu ko ngatu tovoka.” Nzambi okubavana o nkuma una bavuidi o mfunu.—Tanga Yesaya 40:28-31.

¹⁷ Badika e nona kia mpangi Matthew ona osadilanga muna buka kia Comissão de Ligação com Hospitais. Nki kiansadisa mu zindalala? Mpangi Matthew wavova vo: “Wamona e ziku kia mvovo mina muna Filipi 4:13. Nkumbu miayingi vava ikalanga yayoya yo yatovoka, isambanga kwayingi muna lomba kwa Nzambi vo, kampana o nkuma muna nitu yo kala ye ngindu zasikila kimana yasadisa mpangi zame. Vana vau imonanga vo o mwand’a Yave okunkumikanga kikilu yo kunsadisa muna zindalala.” Nze Ngidone akuluntu eto mpe salu kiayingi bevanganga, kansi balenda wanana ye nkakalakani ekolo bevungulanga e kambi kuna mvevo wawonso. Muna diadi bafwete zayanga vo ezak’e ntangwa balenda kala bayoya muna ngindu ye muna nitu, ekolo bezizidilanga e mambu mama mampasi. Kana una vo i wau, balenda bunda e vuvu vo Yave owanga e sambu yau yo kubasadisa mu vua o nkuma bavuidi o mfunu muna zindalala.—Nku. 116:1; Fili. 2:13.

18. Nze una tumwene mu longi diadi, aweyi akuluntu balenda tanginina Ngidone?

¹⁸ Vena ye mambu mayingi akuluntu balenda longoka muna mbandu a Ngidone. Akuluntu bafwete kalanga ye tezo yo songa lulembamu mu zaya kana vo balenda tambulwila diaka e salu muna nkutakani yovo ve ye dina balenda vanga vava besanisinuanga kwa akaka yovo vovelwa e mbi. Akuluntu bafwete mpe songanga o nlemvo ye unkabu musungula ekolo e mbaninu a nza yayi ifinamanga. Bafwete mpe bundanga e vuvu vo kana nkutu nkia diambu bewanana diau, Nzambi okubavana o nkuma bavuidi o mfunu. Kieleka tutoma yangalelanga avungudi awaya betoma salanga ye tuzolele toma ‘zitisa wantu a mpila yayi.’—Fili. 2:29.