1-3. Adieyi ngunza wa mwisi Yuda kavanga ko? Adieyi diambwila? (Tala fwaniswa va ntandu.)

YEROBAME wa ntinu a Isaele watunga e ziku dia nsambil’a luvunu muna mbanza Betele. Yave watwika ngunza wazingilanga kuna Yuda mu kwenda zayisa e nsangu za mfundisa kwa Yerobame. Ngunza ndioyo walemvokela Yave yo kwenda zayisa nsangu zazi. O ntinu wafungila ngunza makasi, kansi Yave wantanina.—1 Ntinu 13:1-10.

² Yave wavovesa ngunza vo kafwete dia ko ngatu nua maza kuna Isaelel yo vutukila mu nzila yankaka. Vava kavutukanga, o ngunza wawanana yo ngunz’anunu ona wamvuna vo nsangu katambwidi kwa Yave. O ngunz’anunu wabokela ngunza kimana kenda dia yo nua kuna nzo andi. O ngunza wakolamena Yave, wayenda kumosi yo ngunz’anunu. Yave kayangalala ko. Vava kavutukanga, wavondwa kwa nkosi.—1 Ntinu 13:11-24.

 ³ Ke tuzeye ko dina diafila ngunza ndioyo mu wila ngunz’anunu, vana fulu kia lemvokela Yave. Kansi, tuzeye wo vo wayambula ‘kangala yo Yave kuna lusakalalu lwa ntima.’ (Tanga Mika 6:8.) Muna Nkand’a Nzambi, o kangala yo Yave divavanga vo twabunda e vuvu muna Yave, muna luludiku lwandi yo kunlemvokela. O nkwa lusakalalu ozeye wo vo kafwete kalanga ye fu kia samba kwa Nzambi. Kele vo ngunza kakala ye lusakalalu, wadi yuvula kwa Yave kana vo luludiku kamvana lusobele. Ezak’e ntangwa, yeto mpe tunuananga ye nzengo zampasi yo lembi zaya dina Yave kazolele vo twavanga. Kansi avo tukedi ye lusakalalu, entete tusamba kwa Yave kimana katusadisa twalembi vanga vilwa wampwena.

4. Nkia yuvu tubadika mu longi diadi?

⁴ Muna longi diaviokele, twalongokele e nsas’a lusakalalu ye kuma lwinina o mfunu o unu. Aweyi tulenda wokesela songa lusakalalu? Nkia mambu malenda tonta lusakalalu lweto yovo malenda songa kana vo tu akwa lusakalalu kikilu yovo ve? Yambula twabadika yuvu tatu yayi.—Ngana 11:2.

5, 6. Aweyi Bazilai kasongela lusakalalu?

⁵ Dina tuvanganga vava mambu ma zingu kieto yovo malau ma salu mesobanga dilenda songa kana vo tu akwa lusakalalu yovo ve. Tulenda longoka diambu muna mbandu a Bazilai wa nkundi a Davidi. Vava Bazilai kakala ye kimbuta kia 80 lwa mvu, Davidi wamvovesa vo kenda zingila kuna lumbu lwa ntinu. Kana una vo lau diampwena diakala, Bazilai wavova vo diambote bavana lau diadi kwa toko dimosi wakala ye nkumbu a Kimami. Nanga toko diadi mwan’andi kakala.—2 Samuele 19:31-37.

⁶ Ekuma Bazilai kalembi tambulwila e mboka yayi? Nga salu katina? Nga luvevoko kazolanga? Ve. Bazilai katambulwila mboka yayi ko kadi nkwa lusakalalu kakala. Wazaya wo vo e mambu ma zingu kiandi masoba. Wazaya mpe tezo kiandi. (Tanga Ngalatia 6:4, 5.) Nze Bazilai, tufwete kalanga ye lusakalalu. Vana fulu kia sianga zolela yeto va fulu kiantete yovo kuyitezanesa ye akaka, tufwete sadilanga Yave mun’owu wa tezo kieto. O vanga wo disundidi o mfunu ke mu vava kala ye kiyekwa kiampwena ko yovo toma zayakana. (Ngalatia 5:26) Avo tukedi ye lusakalalu, tusala entwadi ye mpangi zeto mu kembelela Yave yo sadisa akaka.—1 Korinto 10:31.

7, 8. Aweyi lusakalalu lulenda kutusadisila mu lembi bunda e vuvu muna yeto kibeni?

⁷ Dilenda kala diampasi mu kwamanana songa lusakalalu avo batuvene kiyekwa kiampwena yovo wisa. Tulenda longoka diambu muna mbandu a Nekemiya. Vava Nekemiya kawá vo nkangu wazingilanga muna Yerusaleme mu mpasi bena, wadodokela Yave kimana kabasadisa. (Nekemiya 1:4, 11) Yave wawá sambu kia Nekemiya. Antakesate wa ntinu watumbika Nekemiya se nguvulu muna Yuda. Kana una vo Nekemiya mavua ye wisa kiayingi kakala kiau, kabundanga vuvu mu yandi kibeni ko. Wavavanga luludiku lwa Yave yo tanga Nsiku andi lumbu yawonso. (Nekemiya 8:1, 8, 9) Nekemiya wantu ayingi kayalanga. Kansi, kasadilanga wisa kiaki ko muna wete dia yandi kibeni yovo muna mwesa akaka e mpasi.—Nekemiya 5:14-19.

 ⁸ Nze Nekemiya, avo tuveno kiyekwa kiampwena yovo sobwa kiyekwa, tufwete sia ngolo za kwamanana kala ye lusakalalu. Ke tufwete bunda vuvu mu ngangu zeto ko yovo mu mana tuzeye kala muna zingu. Aweyi muntu kalenda yantikila bunda e vuvu muna yandi kibeni? Kasikil’owu, nkuluntu olenda kala ye fu kia sala e salu ya nkutakani lembi teka samba. Yovo mpangi olenda teka baka e nzengo, i bosi kesamba kwa Yave kimana kasambula nzengo zazi. Kansi, nkwa lusakalalu ke bundanga vuvu mu yandi kibeni ko, kana nkutu vo e diambu kazolele vanga wateka dio vanga kala. Osungamenanga vo Yave unsundidi muna ngangu. (Tanga Ngana 3:5, 6.) Mu nza yayi tuzingilanga, wantu ayingi bekitukanga akwa loko yo vava sunda akaka. Kansi, selo ya Yave baswaswana yo wantu awaya. Ke tuyindulanga ko vo tusundidi yitu yeto yovo ampangi muna nkutakani mu kuma kia kiyekwa tuna kiau. Vana fulu kia kala ye ngindu zazi, tusungamenanga e fulu kieto muna nkubik’a Nzambi yo sala entwadi ye mpangi zeto.—1 Timoteo 3:15.

9, 10. Aweyi lusakalalu lulenda kutusadisila vava akaka bekutuvanganga e mbi?

⁹ Tulenda kendalala vava akaka bekutuvezanga. I diau diabwila Kana. Kana una vo  nkaz’andi watoma kunzolanga, Kana kakala ye kiese ko. O Penina wa mpal’andi wansevanga ntangwa zawonso. O Kana tima dia wana kakala diau, kansi kawutanga ko. Lumbu kimosi, Kana wakendalala kikilu, wayenda kuna saba mu samba. Ele wa ngang’ambuta, wamona Kana wadilanga yo banza vo ku nkolw’a malavu kakala. Kana wafwana funga makasi. Kansi, wavovesela Ele muna luzitu lwawonso. Kuna kwalanda, Kana wavanga e sambu kiasonga vo lukwikilu yo zola kakala kwau muna Yave.—1 Samuele 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ Lusakalalu lulenda kutusadisa mu kwamanana “sunda o bi muna wete.” (Roma 12:21) E nza ya Satana yazala ye mambu mambi. Muna kuma kiaki, ke tufwete dio mwena dianzenza ko vava wantu bekutuvanganga oma mambi. Kana una vo dilenda kutufungisa makasi, tufwete sianga e ngolo kimana makasi malembi kutuyala. (Nkunga 37:1) Diampasi kikilu dikalanga avo muntu ona utuvangidi e mbi, mpangi eto muna nkutakani. Avo diadi ditubwididi, tufwete tanginina Yesu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Vava kalevolwanga kavutula malevo ko.” Kansi, Yesu “wabunda e vuvu kiandi kwa Ndiona ofundisilanga muna unsongi.” (1 Petelo 2:23) Yesu nkwa lulembamu kakala, wazaya wo vo Yave osinga fokola e mbi yawonso. (Roma 12:19) Yeto mpe tufwete kalanga yo lulembamu yo lembi  ‘vutulanga mbi muna mbi.’—1 Petelo 3:8, 9. 

11, 12. (a) Aweyi tulenda songela lusakalalu vava akaka bekutusanisinanga? (b) Aweyi tulenda songela lusakalalu muna mpil’eto ya vuatila ye nkal’eto?

¹¹ Lusakalalu lweto lulenda mpe tontwa vava akaka bekutusanisinanga. Esete watoma sanisinwanga yo lebwa. Esete wakala mosi muna akento basunda o vienga kuna Parasa. Mu mvu amvimba, Esete ye ndumba zankaka bakuswanga mazi mu toma viengeswa kimana mosi muna yau katunta e sundidi kia ntinu. I bosi, o ntinu wasola Esete kimana kakala nkaz’andi. Kansi, ediadi ke diasoba kiwuntu kiandi ko. Esete kakituka nkwa lulendo ko. Wakwamanana songa lusakalalu, ngemba ye luzitu.—Esete 2:9, 12, 15, 17.

¹² Avo tuna ye lusakalalu, e mvuatu ye nkal’eto ifwete songanga vo tuzitisanga akaka yo kuyivana o zitu. Vana vulu kia kuyisana yovo sivikisa akaka, tufwete kalanga yo ‘ntim’anleka yo lulembamu.’ (Tanga 1 Petelo 3:3, 4; Yeremiya 9:23, 24) E mvovo ye mavangu meto mesonganga e mpila tukuyibadikilanga. Kasikil’owu, tulenda fila akaka mu yindula vo tubasundidi mu kuma kia mana tuvanganga, mana tuzeye yovo wantu ana tuzayanene yau. Tulenda mpe vava kwikidisa akaka vo mu ngangu za yeto kibeni tusadidi e salu kingandi, kinga twasadiswa kwa wantu ankaka. Yindula e mbandu a Yesu. Wau vo ngangu zayingi kakala zau, wafwana sivikisa wantu. Kansi, nkumbu miayingi Yesu wayikanga mana masonama muna Diambu dia Nzambi. Kazolanga ko vo wantu bamvana o nkembo. Wazolanga vo Yave katambula nkembo wawonso.—Yoane 8:28.

13, 14. Aweyi lusakalalu lulenda kusadisila mu baka nzengo zambote?

¹³ Tufwete kalanga ye lusakalalu vava tubakanga e nzengo yovo vava akaka bebakanga e nzengo zilenda soba zingu kieto. Vava Paulu kakala kuna Kaisaria, wazola kwenda kuna Yerusaleme mu fokola e salu kina Yave kamvana. Kansi, Angabo wa ngunza wavovesa Paulu vo avo wele kuna Yerusaleme, olenda siwa muna pelezo yovo vondwa nkutu. Ampangi badodokela Paulu kimana kalembi kwenda. Kansi Paulu wabak’e nzengo za Kwenda kuna Yerusaleme. Nga vuvu kiasaka kayibundanga? Ve, Paulu nkwa lusakalalu kakala yo bunda e vuvu muna Yave. Ampangi mpe akwa lusakalalu bakala. Bayikama nzengo za Paulu yo kunyambula vo kenda.—Mavangu 21:10-14.

¹⁴ O kala ye lusakalalu dikutusadisa mu baka nzengo zambote kana nkutu vo ke tuzeye ko dina dibwa. Kasikil’owu, tulenda kala ye kani dia kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Kansi, adieyi dibwa avo tubakamene kimbevo? Adieyi tuvanga avo mase meto bayelele yovo lusadisu lweto bavuidi o mfunu? Adieyi tuvanga vava tununa? Ke tulendi zaya mvutu za yuvu yayi yawonso ko, kana nkutu vo tusambidi kwa Nzambi yovo tutomene yo fimpa. (Kimpovi 8:16, 17) Avo tubundidi e vuvu muna Yave, tuzaya e tezo kia mana tulenda vanga ye mana ke tulendi vanga ko. Tufwete toma fimpa e nzengo tuzolele baka yo vava luludiku. Edi disundidi o mfunu, tufwete samba kwa Nzambi. I bosi, tufwete landa luludiku lwa mwand’a Yave. (Tanga Kimpovi 11:4-6.) Yave olenda sambula e nzengo zeto  yovo kutusadisa mu soba makani meto.—Ngana 16:3, 9.

15. O badika o nene wa Yave aweyi dilenda kutusadisila mu kwamanana kala alembami?

¹⁵ Adieyi dilenda kutusadisa mu kala ye lusakalalu? Tubadika mambu yá malenda kutusadisa. Diantete, tufwete yindulanga o nene wa Yave, i sia vo, toma badika e mpil’a Nzambi kena. Avo tuyitezanese yo Yave, tubakula vo twakete kikilu twina ye ke tuzeye mayingi ko. (Yesaya 8:13) Tufwete sungamenanga vo Nzambi wa Mpungu-ngolo tusadilanga, ke muntu ko yovo mbasi. O badika mambu mama dikutusadisa mu kuyisakidika ‘kuna nsi a koko kwa nkuma kwa Nzambi.’—1 Petelo 5:6.

16. O badika o zola kwa Yave aweyi dikutusadisilanga mu kala ye lusakalalu?

¹⁶ Diambu diazole dilenda kutusadisa mu kala ye lusakalalu i badikanga zola kwa Yave muna yeto. Paulu watezanesa e nkutakani ye nitu a muntu. Yikwa yawonso kavanga o Yave mfunu kikilu ina. (1 Korinto 12:23, 24) Konso muntu mu yeto mfumu kena vana meso ma Yave. Ke kututezanesanga ye akaka ko, okwamanananga kutuzola kana nkutu vava tuvanganga vilwa. Tuna ye kiese mu zaya vo Yave zola kekutuzolanga.

17. Nkia nluta tulenda vua vava tuvavanga oma mambote muna akaka?

¹⁷ E diambu diatatu dilenda kutusadisa mu kala ye lusakalalu i vavanga oma mambote muna wantu ankaka nze una Yave kevanganga. Vana fulu kia vavanga kwikidisa akaka e ngindu zeto yo kubazayisa dina bafwete vanga, tufwete vavanga zaya e ngindu zau yo tambulwila zo. (Ngana 13:10) Tufwete yangalalanga vava mpangi zeto betambulanga mbebe muna nkutakani. Tufwete tondanga mpe Yave wau katuvana e lau dia kunsadila.—1 Petelo 5:9.

18. O longa e ntona zeto aweyi dikutusadisilanga mu kala ye lusakalalu?

¹⁸ Diambu diaya dilenda kutusadisa mu kala ye lusakalalu i sadilanga nkanikinu mia Nkand’a Nzambi mu longa e ntona zeto. E nkanikinu miami mikutulonganga una Yave kebadikilanga e mambu. Avo tubadikidi e mambu nze una Yave kebadikilanga mo, tulenda baka nzengo zikunyangidika. Avo tukedi ye fu kia longoka, samba yo sadila mana tulongokanga, tukala ye ntona zambote. (1 Timoteo 1:5) Tulongoka sia nsatu za wantu ankaka va fulu kiantete. Avo tuvangidi mambu mama, Yave wasia nsilu vo ‘okutukubika’ yo kutusadisa mu yima e fu kia lusakalalu.—1 Petelo 5:10.

19. Adieyi dikutusadisa mu kwamanana kala ye lusakalalu?

¹⁹ Nga osungamene ngunza wa mwisi Yuda ona tuyikidi kuna lubantiku lwa longi diadi? Wavondwa yo vidisa kikundi kiandi yo Yave kadi wayambula songa lusakalalu. Kansi, tulenda kweto kwamanana songa lusakalalu kana nkutu vava dikalanga diampasi. E mbandu ya selo yayingi ya Yave isonganga vo ediadi dilendakana. Ekolo mvu miviokanga muna salu kia Yave, tufwete siamisanga vuvu kieto muna yandi. (Ngana 8:13) Kana nkutu mambu ma zingu kieto masobele, tulenda kwamanana kangala yo Yave. Ediadi i lau disundidi o mfunu tulenda kala diau. Muna kuma kiaki, yambula twavanga mawonso tulenda mu kwamanana kala ye lusakalalu yo kangala yo Yave yakwele mvu.