Paulu wa ntumwa wazaya wo vo luvunu lwa Satana lwavonza kikilu. Kansi, ke Akristu awonso ko bazaya e vonza kiaki. Kasikil’owu, akaka muna mbanza Korinto nanga babanzanga vo lukwikilu lwasikila bakala lwau, ke balendi vukumunwa ko kwa Satana. (1 Korinto 10:12) Kiaki i kuma Paulu kabalukisila vo: “Wonga ngina wau, dikwa kala vo, wauna nioka kavunginikina Eva muna umpuki wandi, e ngindu zeno zayiviswa yo vengomoka muna ludi yo velela kuna muna Kristu.”—2 Korinto 11:3.

E mvovo mia Paulu misonganga o mfunu wa lembi kuyibundanga e vuvu kiasaka. Muna sunda e mvita yo umpukumuni wa Satana, ofwete zaya e vonza utwasanga yo kuyitanina.

Mu longi diadi, o umpukumuni i nsangu zabendomoka zisadilwanga mu vuna wantu yovo mu soba e ngindu ye mavangu mau. Nkanda mosi uvovanga vo umpukumuni “ke vangu diansongi ko, mfwilu kaka ditwasanga. Wantu beyikilanga e vangu diadi vo vukika, vunginika, soka mambu, vonda wantu e meso.”

Umpukumuni vonza kiampwena kikilu utwasanga kadi malembe-malembe ulenda soba e ngindu zeto lembi wo zaya. Tulenda tezanesa vangu diadi ye tembwa kiampondi kina ke tulendi mona ko ngatu nunkuta. Vance Packard, ofimpanga oma ma fu ya wantu, wavova vo umpukumuni ufilanga mavangu meto “vitila twabakula dio.” Nkwa  ngangu wankaka wavova vo umpukumuni ufilanga wantu mu vanga mambu mansoki ye ma uzowa yo kubafila mu menga akaka yo vondaziana. Ufilanga wantu mu bangika akaka mu kuma nkand’a nitu yovo dibundu besambilanga.—Easily Led—A History of Propaganda.

Wau vo wantu balenda kutuvunginika, adieyi tuvova mu kuma kia Satan? Olongokanga e fu ya wantu tuka basemenua. Vana ntandu, yandi oyalanga e “nza yawonso.” Muna kuma kiaki, olenda sadila konso lekwa kia nza mu sayanesa luvunu lwandi. (1 Yoane 5:19; Yoane 8:44) Muna kuma kia luvunu lwandi, Satana “ovondanga meso ma ntima” mia ulolo wa wantu yamu tezo kia ‘vukumuna nza yawonso.’ (2 Korinto 4:4; Lusengomono 12:9) Aweyi olenda kuyitanina muna vunginikwa kwa Satana?

Yesu watulonga vo vena ye mpila yasazu tulenda vengela umpukumuni. Wavova vo: “Nuzaya e ludi, e ludi kikunuvevola.” (Yoane 8:31, 32) Muna mvita, o soladi kafwete zaya kuna kebakila e nsangu zakieleka kadi o ntantu osayanesanga luvunu kimana kambaka muna ntambu. Muna kuma kia, akweyi olenda bakila e nsangu zakieleka? Yave wasia e nsangu zazi muna Nkand’a Nzambi una vo i Diambu diandi. Olenda solola mawonso ovuidi o mfunu muna venga umpukumuni wa Satana.—2 Timoteo 3:16, 17.

Satana otomene zaya e diambu diadi. Muna kuma kiaki, osadilanga nza keyalanga mu kutuvukumuna yo kutuyoyesa kimana twalembi tanganga yo longoka Nkand’a Nzambi. Kuyambula ko vo wabwa muna “umpuki wa Nkadi ampemba.” (Efeso 6:11) O zaya malongi masina ma Nkand’a Nzambi ke diau kaka ko divavuanga. Tufwete sia ngolo mu wokesa o zayi weto wa ludi. (Efeso 3:18) Nze una wavova nsoneki mosi una ye nkumbu a Noam Chomsky, “ke vena muntu ko olenda kotesa e ludi muna ntu aku. Ngeye kibeni ofwete wo vanga.” Muna kuma kiaki, “vanga wo ngeye kibeni” muna ‘toma fimpanga e Sono lumbu yawonso.’—Mavangu 17:11.

Satana kazolele ko vo watoma yindulanga yo bakula e ludi kia mana owanga. Ekuma? E kuma kadi avo wantu ke “betoma yindulanga ko yo fimpa e mambu, diasazu diakala mu kubavunginika.” (Media and Society in the Twentieth Century) Kukwikidinge mawonso  ko owanga lembi mo teka fimpa. (Ngana 14:15) Nzambi wavana e “ndwenga” yo “nyindu asikila.” Muna kuma kiaki, sadilanga e ngangu zazi mu siamisa lukwikilu lwaku.—Ngana 2:10-15; Roma 12:1, 2.

O soladi ona ovukumunwanga kwa nsangu zaluvunu, okitukanga nkwa wonga yo lembi kala ye luzolo lwa nuana. E nsangu zaluvunu zilenda kubafila nkutu mu nuana yau yo yau yovo kuyivambula ye buka. Mfumu mosi a masoladi kuna Alemanha wavova vo e nsangu zaluvunu kimosi muna kuma esi Alemanha basundilwa muna Vita Yantete ya Nz’Amvimba. Wavova vo wantu bavukumunua kikilu kwa nsangu zaluvuvu, diakala nze yau bakangwa yo lembi nikuka diaka. O unu, Satana osadilanga ndekwa zau zimosi mu fwasa e kintwadi kia Akristu. Kasikil’owu, ovavanga kotesa ntantani vana vena ampangi. Ovavanga kubafila bayambula e nkubik’a Yave yo yindula vo nzengo zalembi songa ibakanga yovo mambu mambi ivanganga.

Kuvunginikwa ko. Landanga luludiku lwa Diambu dia Nzambi yo kwamanana kala vamosi ye mpangi zaku muna nkutakani. Kasikil’owu, Nkand’a Nzambi ukutukasakesanga vo twakwamanana “loloka muntu yo nkw’andi kuna mvevo” yo singika e ntantani vana vau. (Kolosai 3:13, 14; Matai 5:23, 24) Ukutulukisanga vo twalembi kuyivaula ye nkutakani. (Ngana 18:1) Kala wakubama mu venga umpukumuni wa Satana. Ukiyuvula: ‘O nkumbu wansuka una mpangi ame kampanga diambu diankendeleka, nga yavanga dina diayangidika Nzambi yovo Satana?’—Ngalatia 5:16-26; Efeso 2:2, 3.

O soladi ona ke bundanga mfumu andi vuvu ko, ke nuananga mvita mu mpila yambote ko. Atantu besadilanga luvunu mu fila masoladi balembi bunda e vuvu muna mfumu zau. Avo mfumu za masoladi bavangidi o vilwa, atantu besadila o vilwa wau mu vovesa wantu vo: “Ke nufwete kubabunda vuvu ko.” “Ke nuyambula ko vo banusia mu vonza.” Satana diau dimosi kevanganga. Ovavanga kufila walembi bunda diaka e vuvu mun’awana kesadilanga o Yave mu fila nkangu andi.

Aweyi olenda kuyitanina? Kala kaka muna nkubik’a Yave. Kwamanana songa kwikizi yo  yikama awana bevitanga o ntu vana vena nkangu a Nzambi kana una vo wantu alembi lunga. (1 Tesalonika 5:12, 13) Avengomoki ye avunginiki balenda nuanisa e nkutakani. (Tito 1:10) Kana nkutu vo dina bavovele dilenda moneka nze dialudi, “ke nuviki vilakeswa muna nyindu mieno ko.” (2 Tesalonika 2:2) Landa luludiku luna Paulu kavana kwa Timoteo: “Kala kaka muna mambu walongwa” yo sungamena “awana balonga mo.” (2 Timoteo 3:14, 15) Yindula mawonso mesonganga e ziku vo olenda bunda e vuvu muna ntaudi akwikizi ona Yave kesadilanga se vioka nkam’a mvu muna kutulonga e ludi.—Matai 24:45-47; Ayibere 13:7, 17.

Satana osadilanga mpe ndekwa zankaka mu vava kuvukumuna. Ezak’e ntangwa ovavanga kumwesa wonga. O vumisa i ndekwa zisadilwanga tuka kolo mu vava vukumuna wantu. (Easily Led—A History of Propaganda) Philip M. Taylor, wa nlongi kuna Grã-Bretanha, wasoneka vo esi Suria wonga basadilanga yo luvunu mu vava tumina mbenzi zau. Satana osadilanga wonga wa wantu, wonga wa lubangamu yo wonga wa lufwa kimana kafila mu yambula sadila Yave.—Yesaya 8:12; Yeremiya 42:11; Ayibere 2:15.

Kuyambula ko vo Satana kamwesa wonga. Yesu wavova vo: “Ke nubamoni wonga ko, awana bevonda e nitu, yau ke bavangi diaka diambu diankaka.” (Luka 12:4) Kala ye vuvu vo Yave olungisa nsilu andi wa kulunga-lunga, kuvana “ulolo wa nkuma” yo kusadisa mu sunda ntambu mia Satana.—2 Korinto 4:7-9; 1 Petelo 3:14.

Dialudi vo, valenda kala ye ntangwa ina oyoya yo bakamwa kwa wonga. Kansi, sungamena e mvovo mia lukasakeso mina Yave kavovesa Yosua: “Vama, wakumama; kububudi ko, ngatu vumiswa: kadi o Yave wa Nzambi aku wina yaku konso kun’okwenda.” (Yosua 1:9) Avo ntokani zibakidi, vana vau samba kwa Yave mu kuma kia diambu dikutokanesanga. Kala ye ziku vo ‘luvuvamu lwa Nzambi luna luviokele umbakuzi wawonso luyingila ntim’aku ye makani maku.’ Muna mpila yayi, ovua nkuma mu venga umpukumuni wawonso wa Satana.—Filipi 4:6, 7, 13.

Nga osungamene o luvunu kasadila o Rabesake wa nkunzi a esi Suria kimana kavumisa nkangu a Nzambi? Wazola kubakwikidisa vo ke vena muntu ko olenda kubatanina vana moko ma Asuri, kana nkutu Yave. I bosi, wavova vo Yave watuma Asuri mu fwasa Yerusaleme. Adieyi Yave kavova kwa nkangu? Wavova vo: “Kumoni wonga wa mambu man’owidi ko, mana bantiangwini antaudi za ntinu a Asuri.” (2 Ntinu 18:22-25; 19:6) I bosi, Yave wafila mbasi mosi yavonda 185.000 ma makesa ma Asuri mu fuku mosi.—2 Ntinu 19:35.

Nga watala kala e filme yo mona muntu wavunginikwanga lembi wo zaya? Nanga wakala ye luzolo lwa kumvovesa vo: ‘Kukwikila mu diambu diadi ko. Vuna bena kuvuna.’ Se yindula kele vo ambasi bavovese vo: “Keba walembi vunginikwa kwa Satana!”

Muna kuma kiaki, kutambi matu ko muna luvunu lwa Satana. (Ngana 26:24, 25) Wilanga Yave yo bunda e vuvu muna yandi muna mawonso ovanganga. (Ngana 3:5-7) Yave okuzolanga, okulukisanga vo: “Lungalala, e mwan’ame, wamwesa ntim’ame e kiese.” (Ngana 27:11) Avo ovangidi wo, osunda e vita onuananga mu tanina ngindu zaku.