1, 2. (a) Nkia diambu Nabote yo wan’andi bavangwa kondwa kuma? (b) Nkia fu yole tuvovela mu longi diadi?

WANTU wole ambi bavovele vo yakala dimosi diambu diambi kavangidi. Dina bavovele dialuvunu kwandi. Kansi, yakala diadi oveno ngielele yo vondwa. Yindula una bamona wantu ana bazolanga unsongi ekolo batalanga yakala diadina wa munkondwa kuma kumosi yo wan’andi bavondelwanga muna matadi. Lwalu ke mpasi lusansu ko. I diau kikilu diabwila Nabote wa selo kiakwikizi kia Yave ona wazinga mu kolo kina Ntinu Akabi kayalanga Isaele.—1 Ntinu 21:11-13; 2 Ntinu 9:26.

² Mu longi diadi tuvovela dina diabwila Nabote. Tuvovela mpe vilwa wampwena wavanga nkuluntu mosi wa nkwa kwikizi muna nkutakani ya Akristu muna tandu kiantete. E nona yole yayi isonga una lulembamu ye fu kia loloka  kinina o mfunu avo tuzolele tanginina unsongi wa Yave.

3, 4. Nkia mpil’a muntu kakala o Nabote? Ekuma kazolela tekela ko e mpatu andi a vinyu kwa Ntinu Akabi?

³ Nabote selo kiakwikizi kia Yave kakala mu kolo kina ayingi muna Aneyisaele balandanga mbandu ambi ya Ntinu Akabi yo nkaz’andi Izebele wa Ntinu ambi ankento. Bale wa nzambi aluvunu basambilanga ye ke bazitisanga Yave ko ngatu nsiku miandi. Kansi, Nabote wayangalelanga kikundi kiandi yo Yave lutila nkutu zingu kiandi.

⁴ Tanga 1 Ntinu 21:1-3. Vava Akabi kazola vo kasumba e mpatu a vinyu ya Nabote yovo basobana ye mpatu ankaka yambote, Nabote katambulwila ko. Ekuma? Kuna luzitu lwawonso wavova vo: “O Yave aka, sabi sabì tu kikuvan’efwa dia mase mame ko.” Nabote katambulwila ko dina kavoveswa kwa Akabi, kadi o nsiku una Yave kavana kwa Aneyisaele wavovanga vo ke bafwete teka vua dia nkanda diau ko. (Fuka 25:23; Ntalu 36:7) Nabote walemvokela Yave.

5. Adieyi Izebele kavanga kimana kakutumuna mpatu a vinyu ya Nabote?

⁵ Wau vo Nabote katambulwila teka e mpatu andi ya vinyu ko, Ntinu Akabi yo nkaz’andi bavanga mambu mansoki kikilu. Muna kutumuna e mpatu yayina ya vinyu, Izebele wa Ntinu ankento wavovesa wantu wole vo bavunina Nabote e mambu. Muna kuma kiaki, Nabote yo wan’andi bavondwa. Adieyi Yave kavanga muna diambu diadi diansoki?

6, 7. Aweyi Yave kasongela vo ozolanga unsongi? Ekuma diambu diadi diakadila dialufiaulwisu kwa yitu ye akundi a Nabote?

⁶ Vana vau, Yave watuma Eleya kenda mokena yo Akabi. Eleya wayikila Akabi vo mvondi ye mwivi. Nkia nzengo kabaka o Yave? Akabi, yo nkaz’andi yo wan’andi vondwa bafwete vondwa nze una bavondela Nabote yo wan’andi.—1 Ntinu 21:17-25.

⁷ Yitu ye akundi a Nabote bakendalala kikilu mu kuma kia mambu mambi mana Akabi kavanga. Kansi, Yave wamona dina diabwa ye vana vau wavanga diambu. Ediadi nanga diabafiaulwisa kikilu. Kansi, o lulembamu ye vuvu kiau muna Yave nanga kiatontwa mu kuma kia dina diabwa kuna kwalanda.

8. Adieyi Akabi kavanga vava kawá e nsangu za Yave? Adieyi diabwa?

⁸ Vava Akabi kawá dina Yave kekumvanga, “otiazwini mvwatu miandi, ovwete ngoto, ofionkonwene, olavalele muna ngoto, yo kwend’o malembe.” Akabi wakisakidika. Adieyi diabwa? Yave wavovesa Eleya vo: “Ng’omwene Akabi e nsakidika kekusakidik’ova ngina, kibwisa mbi muna lumbu yandi ko: kansi muna lumbu  ya mwan’andi mbwisa nzo andi e mbi.”. (1 Ntinu 21:27-29; 2 Ntinu 10:10, 11, 17) Yave ona “omikanga ntima,” yo mona kimuntu kieto kiakati, wafwila Akabi e nkenda.—Ngana 17:3.

9. Lulembamu lwatanina yitu ye akundi a Nabote. Ekuma?

⁹ Vava yitu ye akundi a Nabote bawá vo Akabi ye esi nzo andi ke betumbwa diaka ko yavana Akabi kefwa, nanga o lukwikilu lwau muna Nzambi lwatontwa. Kansi, lulembamu lwadi kubasadisa mu tanina lukwikilu lwau. Ekuma? E kuma kadi avo basongele lulembamu, bekwamanana sambila Yave yo kala ye vuvu vo Nzambi mansongi kaka kevanganga. (Tanga Nsiku 32:3, 4.) Kuna sentu, e yitu ya Nabote bekala ye kiese kia mona azolw’au vava befuluka. E diambu diadi dia unsongi dikala kwa Nabote yo wan’andi. (Yobi 14:14, 15; Yoane 5:28, 29) O nkwa lulembamu ozeye wo vo ‘Nzambi ofundisa mavangu mawonso y’oma mawonso maswekama, kana vo mambote yovo mambi.’ (Kimpovi 12:14) Yave ofimpanga mana yeto ke tuzeye ko. Muna kuma kiaki,  lulembamu lukutusadisa mu lembi vidisa lukwikilu lweto muna Yave.

10, 11. (a) Nkia mambu malenda tonta unsongi weto? (b) Aweyi lulembamu lulenda kutusadisila?

¹⁰ Adieyi ovanga avo akuluntu babakidi nzengo zina kubakwidi ko yovo zina kuyangalele ko? Kasikil’owu, Adieyi ovanga avo ngeye yovo muntu ona ozolanga okatwilu malau ma salu muna nkubik’a Yave? Adieyi ovanga avo nkaz’aku, mwan’aku yovo nkundi aku ovaikisu muna nkutakani, kansi kuyangalele nzengo z’akuluntu ko? Adieyi ovanga avo omwene vo akuluntu vilwa bavangidi wau basongele nkenda kwa muntu osumukini? E mambu mama malenda tonta lukwikilu lweto muna Yave ye mpila ina kefidilanga nkutakani o unu. Aweyi lulembamu lulenda kusadisila avo owananene ye dimosi muna mambu mama? Yabula twavovela mpila zole.

¹¹ Diantete, avo tu akwa lulembamu, tutambulwila vo ke tuzeye mawonso ko. Kana nkutu tumwene vo tuzeye mawonso mavangamene, Yave kaka ozayanga mana mena mu ntim’a muntu. (1 Samuele 16:7) Avo tusungamene diambu diadi, kuna lulembamu lwawonso tutambulwila vo ke tuzeye mawonso ko ye tufwete singika e ngindu zeto. Diazole, avo yeto kibeni yovo muntu ankaka ovangilu e mbi, lulembamu lukutusadisa mu songa nlemvo yo luzindalalu yo vingila vo Yave kasingika e mambu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Wete-wete kw’awana bevumina Nzambi.” Uvovanga mpe vo: ‘Kwa kimpumbulu ke wete ko, ke lambula lumbu yandi ko.’ (Kimpovi 8:12, 13) Avo tukala alembami, nsambu tuvua kumosi mpe ye akaka.—Tanga 1 Petelo 5:5.

12. Nkia diambu tuzolele vovela? Ekuma?

¹² Akristu a tandu kiantete kuna Antiokia ya Suria, bawanana ye diambu diatonta lulembamu ye luzolo lwau lwa loloka. Yambula twavovela lusansu lwau mu vava zaya kana vo tuna ye fu kia loloka. Ediadi dilenda kutusadisa mu bakula vo Yave olenda sadila wantu alembi lunga lembi kulula nsiku miandi miansongi.

13, 14. Nkia yiyekwa kakala yau Petelo wa ntumwa? Aweyi kasongela vo nkwa unkabu?

¹³ Petelo wa ntumwa nkuluntu kakala ona watoma zayakana kwa Akristu a tandu kiantete. Nkundi a Yesu kakala, wavewa yiyekwa yayingi yamfunu. (Matai 16:19) Kasikil’owu, muna mvu wa 36, Petelo wavewa kiyekwa kia samuna nsangu zambote kwa Koneleo ye esi nzo andi yawonso. Ekuma diakadila lau diampwena? E kuma kadi Koneleo kakala Nyuda ko, kansi Mwisi Zula walembi zengwa. Vava Koneleo ye esi nzo andi batambula mwand’avelela, Petelo wabakula vo bafwete vubwa nze Akristu. Wavova vo: “Nani  olenda kakidila wantu awaya batambwidi o mwand’avelela nze yeto balembi vubwa muna maza e?”—Mavangu 10:47.

¹⁴ Muna mvu wa 49, Antumwa ye akuluntu kuna Yerusaleme bakutakana kimana babaka e nzengo kana vo Akristu bakala vo esi Zula bafwete mpe zengwa. Muna lukutakanu lwalu, Petelo kuna unkabu wawonso wasungamesa ampangi vo wamona Esi Zula balembi zengwa ana batambula mwand’avelela. Mana kavova o Petelo i mau masadisa buka kia selo yambuta mu baka e nzengo. (Mavangu 15:6-11, 13, 14, 28, 29) Akristu awonso, kiakala Ayuda yovo Esi Zula bavutula matondo kwa Petelo wau kasonga unkabu wa kubazayisa e ziku kia diambu. Nanga ke diakala diampasi ko kwa Akristu awaya mu bunda e vuvu kwa muntu a mpila yayi wakala vo nkwa kwikizi ye wazikuka.—Ayibere 13:7.

15. Nkia vilwa kavanga o Petelo vava kakala kuna Antiokia ya Suria? (Tala e fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

¹⁵ Vava lukutakanu lwafokoka muna Yerusaleme, vana vau Petelo wayenda kuna Antiokia ya Suria. Ekolo kakala kuna, vamosi kakala ye mpangi zandi za Esi Zula. Tulenda yindula e kiese bamona mu longwa kwa Petelo. Kansi, nanga basivika kikilu yo kendalala vava bamona vo Petelo kazolele diaka dila vamosi yo yau ko. Petelo wavukumuna Akristu ankaka esi Yuda kumosi yo Banaba mu vanga diau dimosi. Ekuma Nkristu ndioyo wazikuka, wakala vo nkuluntu, kavangila vilwa wa mpila yayi owu wadi vambula e nkutakani? Edi disundidi o mfunu, adieyi tulenda longoka muna vilwa kavanga o Petelo dilenda kutusadisa vava tukendalalanga mu kuma kia mvovo yovo mavangu ma nkuluntu mosi?

16. Aweyi Petelo kasingikilwa? Nkia yuvu divaikisanga?

¹⁶ Tanga Ngalatia 2:11-14. Petelo wamona wonga wa wantu. (Ngana 29:25) Petelo wazaya una Yave kabadikilanga Esi Zula. Kana una vo i wau, Petelo wamona wonga vo Akristu esi Yuda ana bazengwa batuka kuna Yerusaleme balenda kumveza avo bamwene vo vamosi kena ye Akristu a Esi Zula. Paulu wa ntumwa wavovesa Petelo vo fu kia disu ku nsi a lukaya yovo umpuki kasonga. Ekuma? Kadi Paulu kawá Petelo vava kataninanga Esi Zula muna lukutakanu lwavangama kuna Yerusaleme muna mvu wa 49. (Mavangu 15:12; Ngalatia 2:13, mvovo vana yanda.) Adieyi bavanga Esi Zula ana Petelo kakendeleka? Nga batá e sakuba? Nga Petelo wavidisa yiyekwa yandi mu kuma kia vilwa kavanga?

17. Aweyi Petelo kalolokelwa kwa Yave?

¹⁷ Petelo wasonga lulembamu yo tambulwila e longi dia Paulu. Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko vo Petelo wavidisa  yiyekwa yandi. Kuna kwalanda, wavumunuinua mu soneka nkanda miole mina miasiwa mu Nkand’a Nzambi. Muna nkand’andi wanzole, wayikila nkutu Paulu vo “mpangi eto anzolwa.” (2 Petelo 3:15) Dina Petelo kavanga diakendeleka kikilu Akristu a Esi Zula. Kansi, Yesu wa ntu a nkutakani, wakwamanana sadila Petelo. (Efeso 1:22) Ampangi muna nkutakani, bakala ye lau dia tanginina Yesu yo Se diandi muna loloka Petelo. Tuna ye ziku vo ke mosi ko muna yau watá sakuba mu kuma kia vilwa wa muntu alembi lunga.

18. Nkia ntangwa divavanga vo twatanginina unsongi wa Yave?

¹⁸ Ke mwakala ye nkuluntu alunga ko muna nkutakani ya Akristu muna tandu kiantete. O unu mpe ke vena ye nkuluntu alunga ko muna nkutakani ya Akristu. Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Yeto awonso nkumbu miayingi tutanga sakuba.” (Yakobo 3:2, mvovo vana yanda.) Diasazu mu sungamena e diambu diadi, kansi adieyi tuvanga avo mpangi muna nkutakani utuvangidi e mbi? Nga tutanginina unsongi wa Yave? Kasikil’owu, adieyi ovanga avo nkuluntu ovovele diambu dikendelekele? Nga otá sakuba wau vo nkuluntu ovovele diambu dilwekele muna ntima yo kukendeleka? Vana fulu kia kala ye nzaki za yindula vo mpangi kafwanukinu diaka kala nkuluntu ko, nga osonga luzindalalu yo yambula mambu vana moko ma Yesu wa ntu a nkutakani? Vana fulu kia sia sungididi muna vilwa wa mpangi, nga osungamena e mvu miawonso mina kesonganga lukwikilu muna salu kia Yave? Avo mpangi ona uvangidi e mbi okwamanene sala se nkuluntu yovo otambwidi diaka malau mankaka ma salu, nga oyangalala? Avo unlolokele, osonga vo otangininanga unsongi wa Yave.—Tanga Matai 6:14, 15.

19. Nkia kani tufwete kala diau?

¹⁹ Wau vo tuzolanga unsongi, tusutilanga e lumbu kina Yave kesinga fokola mambu mawonso mambi ketwasanga o Satana ye nz’andi yambi. (Yesaya 65:17) Ekolo tuvingilanga e lumbu kiaki, avo batuvangidi e mbi, tufwete sungamenanga vo ke tuzeye mawonso ko yo loloka awana batuvangidi e mbi. Avo tuvangidi wo, tutanginina unsongi wa Yave.