1, 2. Adieyi diabwila Paulu yo Sila kuna Filipi? (Tala fwaniswa va ntandu.)

YINDULA diambu dimosi diavangama muna dingi-dingi. Misionario zole, Paulu yo Sila, mu suku dia tombe dia pelezo bakala kuna mbanz’a Filipi. Ke balendanga diata ko kadi malu mau makangwa makala. E nima zau lunza zalunzanga kadi wandwa bawandwa kuna nsita zawonso. (Mavangu 16:23, 24) Vitila e lumbu kiakina, buka kia yimpumbulu bawanda Paulu yo Sila vana zandu dianene. I bosi, babanata kuna mbazi a nkanu. Batiazuna mvuatu miau yo kubawandila muna lubamba. (Mavangu 16:16-22) Bamweswa mpasi kondwa kuma! Wau vo Paulu mwisi Roma kakala, diavava vo kafundisilwa mu mpila yambote. *—Tala mvovo vana yand’a lukaya.

² Vava bakala muna pelezo, Paulu nanga wayindula dina diabwa mu lumbu kiakina ye dina diabwila wantu  bazingilanga muna Filipi. Ke bakala nkutu ye fulu kia sambidila ko muna mbanz’au, nswaswani ye mbanza zankaka zina Paulu kakingula. Muna kuma kiaki, diavavanga vo Ayuda basambidila kuna mbazi a mbanza lukufi ye nkoko. (Mavangu 16:13, 14) Nga i mu kuma kia sia vo ke vakala ye Ayuda kana kumi ko muna mbanza, luna vo i lutangu lwalombwanga muna kala ye fulu kia sambidila? Wantu ana bazingilanga muna Filipi bayisananga mu kuma kia sia vo esi Roma. (Mavangu 16:21) Nanga kiaki i kuma ke bayindulwilanga ko vo Paulu yo Sila ana bakala vo esi Yuda balenda mpe kala esi Roma. Ke tuna kikilu ye ziku kia diambu diadi ko, kansi edi tuzeye vo Paulu yo Sila basiwa mu pelezo kondwa kuma.

3. Adieyi nanga diatokanesanga Paulu vava kakala mu pelezo? Nkia ngindu kakala zau?

³ Nanga Paulu wayindula mpe una kalwakila muna Filipi. Vitila e lumbu kiakina, Paulu ku sambu diankaka dia Mbu a Egeu kakala, kuna Ásia Menor. Ekolo kakala kûna, o mwand’avelela nkumbu miayingi wansima mu lembi kwenda sila umbangi mu fulu yankaka. Nanga o mwand’avelela ku fulu kiankaka wazola kumfila. (Mavangu 16:6, 7) Kansi, nkia fulu? Ekolo kakala kuna mbanz’a Teroa, Paulu wasongwa mona-meso. Wavoveswa vo: “Sauka oku Makedonia.” O luzolo lwa Yave lwatoma zayakana. Muna kuma kiaki, Paulu wayenda vana vau kuna Makedonia. (Tanga Mavangu 16:8-10.) Adieyi diabwa kuna kwalanda? Vava kalwaka kuna Makedonia, ke vavioka kolo ko wasiwa muna pelezo. Ekuma Yave kayambulwila vo diambu diadi diabwila Paulu? Kolo kwa kadi kala muna pelezo? Kana nkutu vo Paulu watokananga mu kuma kia mambu mama, lukwikilu lwandi ke lwakuluka ko ngatu vidisa kiese kiandi. Paulu yo Sila bayantika ‘samba yo sanisina Nzambi muna nkunga.’ (Mavangu 16:25) O luvuvamu lwa Nzambi lwavuvika ntima ye ngindu zau

4, 5. (a) Aweyi e zingu kieto kilenda fwananena ye kia Paulu? (b) Aweyi e zingu kia Paulu kiasobela vana vau?

⁴ Nga wamona kala nze una wamona Paulu? Nanga vakala ye ntangwa ina walomba kwa Nzambi vo kasadisa mu baka e nzengo yo mona vo luludiku lwa mwand’avelela walandanga. I bosi, wabwilwa mpasi zayingi yovo vanga nsobani zampwena muna zingu kiaku. (Kimpovi 9:11) Owau, vava oyindulanga e kolo kiakina, nanga okukiyuvulanga e kuma Yave kayambulwila vo mambu mama mavangama. Adieyi dilenda kusadisa mu kwamanana zizidila yo bunda e vuvu kiaku kiawonso muna Yave? Tulenda baka e mvutu za kiuvu kiaki mu dina diabwila Paulu yo Sila.

⁵ Ekolo Paulu yo Sila bayimbilanga, mambu mayingi mayantika vangama kuna kinsalukisa. Entete, vabwa nzakam’a ntoto yangolo. E mielo mia pelezo miaziuka vana vau. I bosi, e nsinga mina miakangwa ana bakala muna pelezo miayantika kutuluka. Kuna kwalanda, Paulu wasima nyingidi kalembi kuyivonda. I bosi, o nyingidi ye esi nzo andi bavubwa. Vava kuma kwakiá, e mfumu za mbanza bavovesa makesa vo bavaikisa Paulu yo Sila muna pelezo. Babavovesa vo bavaika muna mbanza kuna luvuvamu. Vava e mfumu za mbanza bazaya wo  vo Paulu yo Sila esi Roma, babakula vo vilwa wampwena bavanga. Muna kuma kiaki, yau kibeni bayenda kubavaikisa kuna mbazi a mbanza. Kansi, vitila Paulu yo Sila bavaika muna mbanza, balomba vo benda kanana yo Ludia wa mpangi ankento ona wavubwa ke kolo ko. Basadila e lau diadi mu kasakesa mpangi zankaka muna mbanz’a Filipi. (Mavangu 16:26-40) E mambu masoba vana vau!

6. Adieyi tubadika mu longi diadi?

⁶ Adieyi tulongokele muna lusansu lwalu? Yave olenda vanga mana ke twayindulanga nkutu ko. Muna kuma kiaki, ke dina mfunu ko mu tokananga kwayingi vava tuna mu mpasi. Tuzeye wo vo e diambu diadi diasimba kikilu ntim’a Paulu mu kuma kia mana kasonekena ampangi kuna Filipi mu diambu ditadidi nteleko a moyo ye luvuvamu lwa Nzambi. Mu longi diadi, tufimpa e mvovo mia Paulu mina muna Filipi 4:6, 7. (Tanga.) Tufimpulula mpe tusansu twankaka twa Nkand’a Nzambi tusonganga vo Yave olenda vanga mana wantu ke beyindulanga ko. I bosi, tuvovela una “luvuvamu lwa Nzambi” lulenda kutusadisila mu zizidila e mpasi yo bunda e vuvu kieto kiawonso muna Yave.

7. Adieyi Paulu kalonga kwa esi Filipi vava kabasonekena nkanda? Adieyi tulenda longoka?

⁷ Vava ampangi kuna Filipi batanga nkanda una Paulu kabasonekena, adieyi bayindula? Ayingi muna yau nanga basungamena dina diabwila Paulu yo Sila ye una Yave kabasadisila mu mpil’a sivi. Adieyi Paulu kazola kubalonga muna nkanda una kabasonekena? E longi kazola kubavana i diadi: Ke nutokani ko. Nusambanga. Muna mpila yayi, nuvua “luvuvamu lwa Nzambi luna luviokele umbakuzi wawonso.” E mvovo miami adieyi misongele? Nsekola zankaka za Nkand’a Nzambi zivovanga vo “luviokele mana tuyindulanga” yovo “luviokele mawonso wantu bekubikanga.” Muna kuma kiaki, edi Paulu kazola vova vo “luvuvamu lua Nzambi” lusundidi mawonso tulenda yindula. Ezak’e ntangwa ke tuzayanga ko dina tuvanga muna diambu ditubwididi, kansi Yave ozeye. Olenda vanga mana ke tuyindulanga ko.—Tanga 2 Petelo 2:9.

8, 9. (a) Kana una vo Paulu wamweswa mpasi, nkia nluta diatwasa? (b) Ekuma ampangi kuna Filipi babundila e vuvu muna mvovo mia Paulu?

⁸ O nkanda una Paulu kasoneka, nanga wakasakesa kikilu ampangi kuna Filipi vava bayindula mana Yave kavanga mu kuma kiau muna mvu kumi miavioka. Kana una vo Yave wayambula vo Paulu yo Sila bamweswa e mpasi, mana mababwila masadisa mu “tanina yo sikidisa e nsangu zambote kuna kw’akwa wisa.” (Filipi 1:7) E  mfumu za mbanza kuna Filipi bayambula bangika nkutakani yampa ya Akristu. Nanga wau vo Paulu wayisunzula vo mwisi Roma, Luka wa nlongoki wakala yo nswa wa kwamanana muna Filipi vava Paulu yo Sila bakatuka. Luka wakwamanana sadisa Akristu ampa bakala muna Filipi.

⁹ Vava ampangi kuna Filipi batanga nkand’a Paulu, bazaya wo vo e mvovo miandi ke miakala ngindu za yandi kibeni ko. Paulu mpasi zayingi kamona. Kana nkutu vava kasonekena ampangi awaya, mu pelezo kakala kuna nzo andi kuna Roma. Kansi, wasonganga vo “luvuvamu lwa Nzambi” kakala lwau.—Filipi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Adieyi tufwete zaya avo diambu dikututokanesanga? Adieyi tulenda vingila?

¹⁰ Adieyi dilenda kutusadisa mu kala ye “luvuvamu lwa Nzambi” vana fulu kia ‘telamwa o ntima muna konso diambu’? E mvovo mia Paulu kwa esi Filipi misonganga vo avo diambu dikututokanesanga, e sambu i nlongo milenda kutusadisa. Muna kuma kiaki, avo ntokani tuna zau, tufwete kuyivana muna sambu. (Tanga 1 Petelo 5:6, 7.) Avo osambidi kwa Yave, kala ye vuvu vo okusadisa. Umvutulanga matondo muna konso nsambu otambulanga. Kuvilakani ko vo Yave “olenda vanga mayingi lutila nkutu mawonso tulombanga yovo yindula.”—Efeso 3:20.

¹¹ Nze Paulu yo Sila, tulenda sivika mu mona mana Yave kevanganga mu kutusadisa. Dilenda kala vo ke diambu diasivi ko, kansi i diau kikilu tuvuidi o mfunu. (1 Korinto 10:13) Ediadi ke disongele ko vo tufwete zinga o moko, lembi vanga diambu yo vingila vo Yave katusingikila mambu yovo fokola e mpasi zeto. Tufwete zingilanga e ngwizani ye sambu yeto. (Roma 12:11) Mavangu meto mafwete songa vo tu akwa ziku, ediadi difila Yave mu kutusambula. Ke tufwete vilakana ko vo Yave olenda vanga lutila nkutu mana tulombanga yovo tuvingilanga vo kavanga. Ezak’e ntangwa, Yave ovanganga mana nkutu ke twayindulanga ko. Yambula twabadika nona ilenda siamisa vuvu kieto muna ngangu za Yave za vanga mana ke tuyindulanga nkutu ko.

12. (a) Adieyi Kizekeya kavanga vava ntinu Sankerebe kamvumisa? (b) Adieyi tulongokele mu mpila ina Yave kafokolwela diambu diadi?

¹² Muna Nkand’a Nzambi, muna ye nona yayingi isonganga vo Yave olenda vanga mana wantu ke bevingilanga ko. Kasikil’owu, vava Kizekeya kakala ntinu a Yuda, o Sankerebe wa ntinu a Asuri wabaka Yuda yo kutumuna mavata mandi mawonso katula kaka Yerusaleme. (2 Ntinu 18:1-3, 13) I bosi, Sankerebe wayenda nuanisa Yerusaleme. Adieyi ntinu Kizekeya kavanga? Entete, wasamba kwa Yave kimana kansadisa. I bosi, walomba luludiku kwa Yesaya wa nguz’a Yave. (2 Ntinu 19:5, 15-20) Kuna kwalanda, Kizekeya wasonga vo nkwa ntim’anleka kakala kadi wafuta lekwa kalombwa kwa Sankerebe. (2 Ntinu 18:14, 15) I bosi, Kizekeya wavanga nkubika ya tanina e mbanza avo izungilu kwa mbeni. (2 Tusansu 32:2-4) Aweyi e diambu diadi diafokokela? Yave watuma mbasi mosi yavonda  185.000 ma makesa ma Sankerebe mu fuku umosi. Kana nkutu Kizekeya kavingilanga diambu diadi ko.—2 Ntinu 19:35.

13. (a) Adieyi tulongokele muna lusansu lwa Yosefe? (b) Nkia diambu diasivi diabwila Sara?

¹³ Badika dina diabwila nleke Yosefe. Ekolo kakala mu pelezo kuna Engipito, Yosefe kayindulanga nkutu ko vo olenda kituka muntu anzole osundidi e wisa muna Engipito yovo yindula vo Yave okunsadila mu vuluza yitu yandi muna mvengele. (Etuku 40:15; 41:39-43; 50:20) Ka lukatikisu ko vo mana Yave kavanga maluta mawonso Yosefe kayindulanga. Yindula mpe Sara wa nkak’a Yosefe. Nga Sara ona wakala vo se mbuta, wavingilanga vo Yave okunsadisa kimana kawuta mwan’a yandi kibeni, vana fulu kia kala kaka yo mwan’a selo kiandi? O luwutuku lwa Isaki lwalutila mawonso Sara kayindulanga.—Etuku 21:1-3, 6, 7.

14. Nkia vuvu tulenda kala kiau muna Yave?

¹⁴ Ke tuvingilanga ko vo Yave kakatula mpasi zeto zawonso mu mpil’a sivi vitila e nza yampa. Ke tuvavanga mpe ko vo Yave kavanga mambu masivi muna zingu kieto. Kansi, tuzeye wo vo Yave wasadisa selo yandi yakwikizi kuna nz’ankulu mu mpila ina  ke bayindulanga nkutu ko. Yave kasoba ko. (Tanga Yesaya 43:10-13.) E diadi dikutufilanga mu kumbunda e vuvu. Tulenda kala ye ziku vo Yave okutuvana nkuma tuvuidi o mfunu kimana twavanga luzolo lwandi. (2 Korinto 4:7-9) Adieyi tulongokele muna mbandu a Kizekeya, Yosefe yo Sara? Avo tusikidi ye kwikizi muna Yave, olenda kutusadisa kana nkutu vo tubwidilu diambu dina vo diampasi kikilu.

15. Adieyi dilenda kutusadisa mu kala ye “luvuvamu lwa Nzambi” kana nkutu vava tukalanga mu mpasi? Aweyi dilendakena?

¹⁵ Aweyi tulenda vuila “luvuvamu lwa Nzambi” kana nkutu vava tukalanga mu mpasi? Tufwete kwamanana kumika e kikundi kieto yo Yave. E kikundi kiaki kilendakana kaka mu kuma kia kimenga kia lukûlu kia Yesu Kristu. O lukûlu dimosi muna mavangu mankuma ma Yave. Muna kuma kia lukûlu, Yave olenda loloka masumu meto, tulenda kala ye ntona zavelela yo kumfinama.—Yoane 14:6; Yakobo 4:8; 1 Petelo 3:21.

16. Adieyi divangama avo tutambwidi “luvuvamu lwa Nzambi?” Yika nona.

¹⁶ Adieyi divangama avo tutambwidi “luvuvamu lwa Nzambi luna luviokele umbakuzi wawonso?” Nkand’a Nzambi uvovanga vo “luyingila” e ntima ye makani meto. (Filipi 4:7) O mvovo “yingila,” mvovo wasadilwanga kwa masoladi mu yika buka kimosi kia masoladi ana bakala ye kiyekwa kia tanina e mbanza. Wantu ana bazingilanga mu mbanz’a Filipi, bataninwanga kwa buka kiakina kia masoladi. Batoma lekanga muna fuku lembi tokana kadi bazaya wo vo vakala ye makesa mataninanga e mbanza au. Diau dimosi mpe yo yeto, avo tuna ye “luvuvamu lwa Nzambi,” ke tutokana ko, o ntim’eto ye ngindu zeto zavuvama zikala. Tuzeye wo vo Yave okutulunga-lunganga ye ozolele vo twakala ye zingu kiakiese. (1 Petelo 5:10) Ediadi dikututaninanga mu lembi telemwa moyo yovo kendalala kwayingi.

17. Adieyi dikutusadisa mu bunda e vuvu muna Yave muna kolo kia mpasi zayingi?

¹⁷ Ke kolo ko, e kolo kia mpasi zayingi kiyantika mu nza yawonso. (Matai 24:21, 22) Ka tuzeye ko dina dibwila konso muntu mu yeto. Muna kuma kiaki, ke dina mfunu ko mu tokananga kwayingi mu kuma kia kolo kiakina. Kana una vo ke tuzeye mawonso ko kevanga o Yave, oyeto tutomene zaya Nzambi eto. Tuzeye mana kavanga mu kuma kia selo yandi yakwikizi kuna nz’ankulu. Tumwene vo kiakala nkia diambu dibwa, Yave ovanga mawonso mu lungisa e kani diandi. Olenda wo vanga mu mpila ina ke tuyindulanga nkutu ko. Muna kuma kiaki, konso ntangwa ina Yave kevanganga diambu mu kuma kieto, tumonanga e ziku kia “luvuvamu lwa Nzambi luna luviokele umbakuzi wawonso.”