1. Nkia ntonta Yosefe kawanana zau? Adieyi kavanga?

 LUMBU kimosi, Yosefe wa mwan’a Yakobo wawanana ye diambu diampasi diatonta e kwikizi kiandi. O nkento a Potifa wa mfumu andi, wamvovesanga lumbu yawonso vo: “Leka yame!” Kansi, o Yosefe katonda diambu diadi ko. Nanga o unu vena yo muntu olenda kukiyuvula vo: ‘Ekuma Yosefe kamengena e ndomb’a nkento ndioyo?’ Kadi Potifa kakala ku nzo ko. Vana ntandu, Yosefe ntaudi kakala, o nkento a Potifa mpasi kadi kumwesa muna zingu muna lembi tonda e ndomb’andi. Kana una vo i wau, Yosefe katonda ndomb’andi ko. Ekuma? Yosefe wavova vo: “Aweyi ndenda vangila diambu diadi diambi-mbidimbi yo sumukina Nzambi e?”—Tuku 39:7-12.

2. Aweyi Yosefe kazayila vo otá zumba, sumu kuna kwa Nzambi?

² Kansi, aweyi Yosefe kazayila vo otá zumba, sumu kuna kwa Nzambi? Dialudi vo muna kolo kiokio ke mwakala Nsiku a Mose ko, una wavovanga vo: “Kute zumba ko,” kadi o Nsiku wau wavewa kaka vava kiavioka nkama zole za mvu. (Luv. 20:14) Kana una vo i wau, Yosefe wazaya wo vo Yave ke tondanga vangu dia zumba ko. Kasikil’owu, Yosefe wazaya wo vo Yave wasikidisa o longo lwa wantu wole kaka, i sia vo, yakala yo nkento. Wazaya mpe lusansu lwa Sara wa nkaka a se diandi, ona wazolwa sompwa kwa wantu ankaka mu nkumbu miole, kansi o Yave wantanina. I diau mpe diavangama vava Rebeka wa nkak’andi kazolwa sompwa kwa muntu ankaka, kansi Nzambi wantanina. (Tuku 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11) Ozevo, vava Yosefe kayindula mambu mama mawonso, wabakula dina Nzambi kebadikilanga vo diansongi yovo dialembi songa. Muna kuma kiaki, o zola kwa Yosefe muna Yave ye muna nkanikinu miandi miansongi, kwansadisa mu lembi tá zumba yo nkento a Potifa.

3. Nkia mambu tulongoka mu longi diadi?

 ³ Adieyi tuvova mu kuma kiaku? Nga ozolanga unsongi? Kalukatikisu ko vo, ozolanga unsongi. Kansi, wau vo yeto awonso tu wantu alembi lunga, avo ke tuyikebele ko, e ngindu zabendomoka za wantu a nza yayi mu kuma kia fu kiaki, zilenda kutusambukila. (Yes. 5:20; Roma 12:2) Muna kuma kiaki, mu longi diadi tuzaya, o kala nkwa unsongi vana meso ma Yave, aweyi disongele? Nkia nluta tuvua avo tusongele vo unsongi tuzolanga? I bosi, tuvovela mambu tatu tulenda vanga muna siamisa o zola kweto muna nkanikinu miansongi mia Yave.

4. Aweyi wantu ayingi omu nza bebadikilanga nkwa unsongi?

⁴ Wantu ayingi beyundulanga vo nkwa unsongi i ndiona una vo nkwa lulendo, wazola fundisa akaka yovo ndiona okuyimwenanga vo osundidi akaka. Kansi, e fu yayi ke iyangidikanga Nzambi ko. Dianu vo, vava Yesu kakala ova ntoto, kuna unkabu wawonso watumba afidi a nsambila a tandu kiakina kadi basikidisanga nkanikinu mia yau kibeni mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa. (Kim. 7:16; Luka 16:15) Ozevo, nkwa unsongi ke yindulanga ko vo osundidi akaka ye kesikidisanga nkanikinu mia yandi kibeni ko mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa.

5. Muna Bibila, o kala nkwa unsongi aweyi disongele? Yika e nona.

⁵ O kala nkwa unsongi, fu kiambote kikilu. Muna mvovo miankufi, nkwa unsongi i ndiona ovanganga mana Yave kebadikilanga vo mansongi. Muna Bibila o mvovo “unsongi” una ye nsasa vo, zingila e ngwizani ye nkanikinu miansongi mia Yave. Muna bonga e nona, Yave wakanikina vo akiti bafwete sadilanga ‘tezelo kia nsongi.’ (Nsi. 25:15) O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “nsongi” ulenda sekolwa mpe vo “ziku.” Muna kuma kiaki, o Nkristu ozolele kala nkwa unsongi vana meso ma Nzambi, kafwete kala nkwa ziku muna yinkita ye muna salu yandi yawonso. Kuna diak’e sambu, ndiona ozolanga unsongi, okendalanga vava kemonanga muntu ankaka kevangwanga mambu makondwa unsongi. O nkwa unsongi ozolanga yangidika Yave “muna mawonso.” Muna kuma kiaki, ofimpanga konso nzengo kazolele baka.—Kol. 1:10.

6. Ekuma twinina ye ziku vo Yave kaka ofwene sikidisa edi diansongi ye edi dialembi songa? (Yesaya 55:8, 9)

⁶ E Bibila kivovanga vo Yave i Nto a unsongi. Muna kuma kiaki, oyikilwanga vo “fulu kiansongi.” (Yer. 50:7) Wau vo Yave i Mvangi a lekwa yawonso, yandi kaka ofwene sikidisa edi diansongi ye edi dialembi songa. Dialudi vo, mu kuma kia usumuki weto, diampasi mu bakula ekuma o Yave kesikidisanga vo diambu kingandi diansongi yovo ke diansongi ko. Wau vo Yave walunga, tulenda kala ye ziku vo otomene zaya mana kesikidisanga. (Nga. 14:12; tanga Yesaya 55:8, 9.) Kansi wau vo mu fwaniswa kia Nzambi twavangilwa, tulenda kweto lemvokela nkanikinu mia Yave mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa. (Tuku 1:27) Tuvanganga mawonso muna tanginina Yave, kadi zola tutoma kunzolanga.—Efe. 5:1.

7. Ekuma dinina o mfunu mu lemvokela nkanikinu mia Yave? Yika e nona.

⁷ Kieleka, o lemvokela e nkanikinu mia Yave mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa, nluta dikututwasilanga. Ekuma tuvovele wo? Tala e nona eyi: Kele vo konso kompani dia tunga zinzo diasikidisa nkanikinu miandi mu kuma kia tezelo ifwete sadilwa muna ntungilu, diavonza kikilu diadi kala. Yovo, kele vo konso dotolo kasikidisa nsiku miandi mu kuma kia mpila kewukila konso kimbevo, mbevo zankaka fwa zadi fwa. Kieleka, e nona yayi itusongele vo o lemvokela e nkanikinu miasikidiswa  kala, tanina ditaninanga. Diau dimosi mpe, o lemvokela e nkanikinu mia Nzambi mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa, tanina dikututaninanga.

8. Nkia nsambu bevua awana bezolanga unsongi?

⁸ Vena mpe ye nsambu zina Yave kevana kwa awana belemvokelanga nkanikinu miandi. Yave wasia nsilu vo: “Ansongi bevua nza, bezingila vo yakwele mvu.” (Nku. 37:29) Yindula una ukala e zingu kieto vava wantu awonso belemvokela kaka nkanikinu mia Yave. Tukala mu luvuvamu, kiese ye ungudi. Kiaki i mpila zingu Yave kazolele mu kuma kiaku. Kieleka, kuma yambote tuna yau ifwete kutufila mu zolanga mana Yave kebadikilanga vo mansongi. Ozevo, adieyi tulenda vanga muna wokesa o zola kweto muna fu kiaki? Yambula twafimpa mambu tatu tulenda vanga.

9. Nki kilenda kutusadisa mu zola e nkanikinu miansongi mia Yave?

⁹ Diambu diantete: Zolanga Yave ona wasikidisa nkanikinu miandi miansongi. Muna zola unsongi, divavanga vo twawokesa o zola kweto muna Ndiona wasikidisa e nkanikinu mu kuma kia edi diansongi ye edi dialembi songa. Avo zola kweto muna Yave kuwokele, o zola kweto mpe muna nkanikinu miandi miansongi kuwokela. Muna bonga e nona, kele vo Adami yo Eva bakala yo zola muna Yave, ke badi kolamena nsiku miandi ko miansongi.—Tuku 3:1-6, 16-19.

10. Nki kiasadisa Abarayama mu toma zaya Yave?

¹⁰ Kieleka, ke tuzolele kala nze Adami yo Eva ko. Muna kuma kiaki, tufwete kwamanana longoka mu kuma kia Yave, toma zaya e fu yandi yo vava bakula e mpila ina kebadikilanga o mambu. Avo tuvangidi wo, o zola kweto muna Yave kuwokela. Badika e nona kia Abarayama. Watoma zolanga Yave. Kana nkutu vava kabakulanga ko e nzengo za Yave, Abarayama kakolamenanga Yave ko. Kansi, wavanganga mawonso muna toma zaya Yave. Kasikil’owu, vava Abarayama kazaya e nzengo za Yave za fwasa mbanz’a Sodoma ye Ngomora, kuna lubantiku watokana kikilu kana vo “o Mfundisi a nza yawonso” ofwasa ansongi kumosi ye yimpumbulu. Kuna kwa Abarayama, o Yave kalendi vanga diambu diadi ko. Muna kuma kiaki, kuna lulembamu lwawonso, wavanga Yave ulolo wa yuvu. Yave mpe kuna luzindalalu lwawonso, wavana Abarayama e mvutu. I bosi, Abarayama wabakula vo Yave ntima mia wantu kefimpanga ye kalendi fwasa ansongi ko kumosi ye yimpumbulu.—Tuku 18:20-32.

11. Aweyi Abarayama kasongela vo wazolanga Yave yo kumbunda e vuvu?

¹¹ E moko kina Abarayama kakala kiau yo Yave mu kuma kia lufwasu lwa mbanz’a Sodoma ye Ngomora, yasoba kikilu e mpila ina Abarayama kabadikilanga Yave. Muna kuma kiaki, o zola kwandi muna Yave kwawokela yo toma kumbunda e vuvu. Aweyi tuzayidi wo? Kadi muna mvu mialanda, Abarayama wabwila e diambu diatoma tonta e vuvu kiandi muna Yave. Wanlomba vo kavana Isaki wa mwan’andi anzolwa se kimenga. Kansi, wau vo Abarayama watoma zaya Nzambi andi, kanyuvula kana kiuvu kimosi ko. Edi kaka Abarayama kavanga i lemvokela dina Yave kanlomba. Kana una vo i wau, yindula e mpasi Abarayama kamona muna ntima ekolo kakubamanga mu kwenda kela mwan’andi se kimenga. Nanga Abarayama watoma yindula mana kalongoka kala mu kuma kia Yave. Wazaya wo vo Yave kalendi vanga diambu diakondwa unsongi ko yovo lembi songa o zola. Nze una Paulu wa ntumwa kavova, Abarayama nanga wayindula vo Yave wadi futumuna Isaki wa mwan’andi anzolwa. (Ayib. 11:17-19) Nanga wayindula e mpila yayi kadi  wasungamena o nsilu a Yave vo, Isaki yandi okituka e se dia zula. Muna kolo kiokio, Isaki kakala ntete yo mwana ko. Kieleka, Abarayama watoma zolanga Yave. Kiaki i kuma kakadila ye ziku vo Yave diambu diansongi kaka kevanga. Kana una vo diampasi kikilu diakala, Abarayama walemvokela Nzambi.—Tuku 22:1-12.

12. Aweyi tulenda tanginina Abarayama? (Nkunga 73:28)

¹² Aweyi tulenda tanginina Abarayama? Nze Abarayama, tufwete kwamanana longoka mu kuma kia Yave. Avo tuvangidi wo, e ngwizani yo zola kweto muna Yave kuwokela. (Tanga Nkunga 73:28.) E ntona zeto mpe zilongwa kimana twabadikilanga mambu wauna Yave kebadikilanga mo. (Ayib. 5:14) Muna mpila yayi, avo muntu utulombele twavanga diambu dina tuzeye vo diambi, ke tutonda ko. Ovanga diambu diambi dilenda kendeleka e Se dieto dia zulu yo fwaswa e ngwizani eto yambote yo yandi, ke divioka nkutu mu ngindu zeto ko. Ozevo, nkia diambu diaka tulenda vanga mu songa vo tuzolanga unsongi?

13. Aweyi tulenda vavila unsongi? (Ngana 15:9)

¹³ Diambu diazole: Lumbu yawonso sianga e ngolo za vanga e mambu malenda kufila mu zola unsongi. Yindula e diambu edi: Avo tuzolele kumika e mianzi mia nitu eto, tufwete sianga e ngolo za nana e nitu lumbu yawonso. Diau dimosi mpe, tufwete sianga e ngolo muna wokesa o zola muna nkanikinu miansongi mia Yave. Tufwete sianga e ngolo zazi lumbu yawonso. Kadi o Yave wa Nzambi eto ke kutulombanga diambu ko dina kazeye vo ke tulenda dio vanga ko. (Nku. 103:14) Yave okutusikidisanga vo “ozolanga ndiona ovavanga unsongi.” (Tanga Ngana 15:9.) Wauna tusilanga e ngolo za lungisa e kani tuyisididi muna salu kia Yave, i diau mpe divavuanga muna vava unsongi. Tulenda kala ye vuvu vo kuna luzindalalu lwawonso, Yave okutusadisa mu kwamanana nungunuka.—Nku. 84:5, 7.

14. Nki i “nkikw’a tulu a unsongi”? Ekuma tuvuididi kio o mfunu?

¹⁴ Kuna zola kwawonso, Yave okutusungamesanga vo, e nkanikinu miandi miansongi ke miampasi ko muna lemvokela. (1 Yoa. 5:3)  Muna vova e ludi, e nkanikinu miami tanina mikututaninanga ye lutaninu lwalu kikilu tuvuidi o mfunu lumbu yawonso. Nanga osungamene vava Paulu wa ntumwa kasonekena ampangi kuna Efeso yo yika e nuaninua ina soladi kavuatanga. (Efe. 6:14-18) Nkia nuaninua kiataninanga o ntim’a soladi? I “nkikw’a tulu a unsongi,” kina kisunzulanga e nkanikinu miansongi mia Yave. Wauna e nkikw’a tulu yataninanga o ntim’a soladi, e nkanikinu miansongi mia Yave, mitaninanga o ntim’eto, i sia vo, kiwuntu kieto kiakati. Ozevo, vanga mawonso walembi kondeswa e nkikw’a tulu a unsongi muna nuanina yaku ya mwanda.—Nga. 4:23.

15. Aweyi olenda vuatila e nkikw’a tulu a unsongi?

¹⁵ Aweyi olenda vuatila e nkikw’a tulu a unsongi? Olenda kio vuata muna bakang’e nzengo lumbu yawonso zina e ngwizani ye nkanikinu miansongi mia Yave. Kasikil’owu, avo ozolele baka e nzengo mu kuma kia dina ovova, nkunga yovo miziki owá, e filme otala yovo nkanda otanga, diambote wakiyuvula: ‘Aweyi e diambu diadi divanga muna ntim’ame? Nga Yave tonda ketondanga dio? Yovo, ikasakesanga e fu nze zumba, nsoki ye loko, mambu mana Yave kebadikilanga vo ke mansongi ko?’ (Fili. 4:8) Avo nzengo zaku zawonso obakanga ngwizani zina ye luzolo lwa Yave, disongele vo oyambulanga vo e nkanikinu mia Nzambi miatanina o ntim’aku.

16-17. Aweyi e sono kia Yesaya 48:18 kikutusikidisilanga vo tulenda lemvokela nkanikinu mia Yave yakwele mvu?

¹⁶ Nga otokananga kwayingi kana vo okwamanana zingila e ngwizani ye nkanikinu miansongi mia Yave muna zingu kiaku kiawonso? Tala e nona Yave kasadila muna Yesaya 48:18. (Tanga.) Yave watusia e nsilu vo unsongi weto “ukala nze mavuku ma kalunga.” Mu nkia mpila? Yindula vo otelamene vana kumu dia kalunga, otalanga mavuku mevindumukanga oku ye kuna. Ekolo una va fulu kiaki kiavuvama, nga otokana kana vo vekala ye lumbu o kalunga ke kala diaka ye mavuku ko? Ve! Kadi ozeye wo vo tuka kiasemenua o kalunga, mavuku mandi ke mefokokanga ko ye mekwanana yakwele mvu.

¹⁷ Kieleka, o unsongi waku ulenda kala nze mavuku ma kalunga. Mu nkia mpila? Avo ozolele baka e nzengo, entete vava ozaya yovo vavulula dina Yave kazolele vo wavanga. I bosi, vanga dina diyangidika Yave. Kana nkutu vo e nzengo obaka zampasi kikilu, kala ye ziku vo Yave wa Se diaku diazola okala kuna sambu diaku muna kusadisa wakwamanana songa e kwikizi yo zingila e ngwizani ye nkanikinu miandi miansongi.—Yes. 40:29-31.

18. Ekuma tufwete vengela e fu kia fundisa akaka?

¹⁸ Diambu diatatu: Yambula e mfundisa vana moko ma Yave. Dialudi vo tusianga e ngolo za zingila e ngwizani ye nkanikinu miansongi mia Yave. Kansi, tufwete venga e fu kia tezanesa mana yeto tuvanganga muna salu kia Yave ye mana mpangi zeto bevanganga yo yindula vo tubasundidi. Ke tufwete fundisanga akaka ko mun’owu wa ngindu zeto, kadi Yave i “Mfundisi a nza yawonso.” (Tuku 18:25) Yave katuvana e salu kia fundisa akaka ko. I dianu Yesu katukanikina vo: “Nuyambula fundisa kimana nualembi fundiswa.”—Mat. 7:1. *

19. Aweyi Yosefe kasongela vo wayambula e mfundisa vana moko ma Yave?

¹⁹ Yambula twabadika diaka e nona kia Yosefe wa muntu ansongi. Wavenga e fu kia fundisa akaka, kana nkutu vava bamvanga e mbi. E mpangi zandi banwanda, banteka se mbundu  yo kwikidisa se diau vo Yosefe wafwa. Muna mvu mialanda, Yosefe wawanana diaka ye mpangi zandi. Muna kolo kiaki, Yosefe nkwa wisa kikilu kakala muna nsi ye wadi sadila lau diadi muna bangika mpangi zandi yo kubalanda e kunda. Mpangi za Yosefe bakala yo wonga vo nanga i diau kekubavanga kana una vo baviluka kikilu o ntima muna dina bavanga kwa nleke au. Kansi, Yosefe wabavuvika o ntima muna vova vo: “Ke numoni wonga ko. Nga mono i Nzambi yanufundisa e?” (Tuku 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) Kieleka, kuna lulembamu lwawonso, Yosefe wayambula e mfundisa vana moko ma Yave.

20-21. Nkia fu tufwete venga? Ekuma?

²⁰ Yeto mpe tuzolele tanginina Yosefe muna yambulanga e mfundisa vana moko ma Yave. Kasikil’owu, ke tuzolanga katikisa ko e kani difididi mpangi mu vanga diambu edi yovo diambu kingandi. Kadi oyeto ke tuzeye ko mana mena muna ntima mia wantu. Yave kaka “ofimpanga makani” ma wantu. (Nga. 16:2) Yave ozolanga wantu a mpila zawonso, ke talanga kanda ko yovo kisi nsi. Okutukasakesanga vo ‘twaziula e ntima mieto.’ (2 Kor. 6:13) Muna kuma kiaki, tuzolele songa o zola kwa mpangi zeto omu nza yawonso yo lembi kubafundisa.

²¹ Ediadi mpe disongele vo ke tufwete fundisanga ko awana bena vo ke Mbangi za Yave ko. (1 Tim. 2:3, 4) Kasikil’owu, nga tulenda fundisa yitu kieto una vo ke Mbangi a Yave ko yo vova vo: “Ondioyo kesinga tambulwila ludi ko?” Ve, avo tuvangidi wo tusonga vo tu akwa unsongi wasaka. Kadi o Yave wakinu vana e lau dia viluka o ntima “kwa wantu awonso muna fulu yawonso.” (Mav. 17:30) Muna kuma kiaki, sungamenanga vo, kuna kwa Yave o nkwa unsongi wasaka i kondwa kwa unsongi kwandi.

22. Ekuma winina ye kani dia kwamanana zola unsongi?

²² Nze una tulongokele, tuzolele yambula vo o zola kweto muna nkanikinu miansongi mia Yave, kwawokesa e kiese kieto yo fila akaka batufinama yo finama mpe Nzambi eto. Muna kuma kiaki, tuzolele kwamanana kala ye “nzala ye vuina dia unsongi,” i sia vo, sia e ngolo za vava unsongi. (Mat. 5:6) Zaya dio vo Yave omonanga ye oyangalelanga e ngolo zawonso ovanganga muna kwamanananga zola unsongi. Ekolo wantu omu nza yayi bewokesanga o vanga mambu makondwa unsongi, kala ye ziku vo “Yave ozolanga ansongi.”—Nku. 146:8.