1. O mpangi ayakala una vo Nkristu, adieyi kafwete vanga muna sikila?

 NTINU Davidi wavovesa Solomo vo: “Kumama, kala yo uyakala” (1 Nti. 2:1-3) Akristu awonso ana bena vo wan’amakala o unu, diambote basadila luludiku lwalu. Muna lenda sikila, bafwete longoka nsiku mia Nzambi yo sadila nkanikinu mia Bibila muna mambu mawonso ma zingu kiau. (Luka 2:52) Ekuma dinina mfunu vo mpangi za matoko bakituka se Akristu azikuka?

2-3. Ekuma dinina o mfunu kwa mpangi za matoko mu kituka se Akristu azikuka?

² O Nkristu una vo toko, mbebe zamfunu kekalanga zau muna zingu kia esi nzo ye muna nkutakani. Yeno mpangi za matoko, dialudi vo nutokananga mu kuma kia yiyekwa nulenda tambula kuna sentu. Nulenda kala ye kani dia kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa, sala se selo ya salu ye akuluntu muna nkutakani. Nanga nuzolele mpe sompa yo wuta wana. (Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Muna lungisa makani mama, nufwete kala se Akristu azikuka. b

³ Nki kilenda kusadisa mu kituka se Nkristu azikuka? Vena ye mambu ofwete longoka. Aweyi olenda kubamena tuka owau muna tambula konso kiyekwa kuna sentu?

4. Akweyi olenda sololwela wantu besonganga mbandu ambote ana olenda tanginina? (Tala mpe e foto.)

⁴ Sola wantu besonganga mbandu ambote ina ofwete tanginina. Bibila kivovelanga matoko mayingi basonga mbandu ina tulenda tanginina. Akala awaya a nz’ankulu, bazolanga Nzambi ye balunga-lunga nkangu andi mu mpila zayingi. Olenda  solola mpe wan’amakala bena vo Akristu azikuka muna yitu yaku ye muna nkutakani. (Ayib. 13:7) Edi disundidi o mfunu, vena ye mbandu alunga muna tanginina, i sia vo, Yesu Kristu. (1 Pet. 2:21) Ekolo olongokanga mbandu basonga wantu awaya, sia sungididi muna fu yau yambote ina oyangalele. (Ayib. 12:1, 2) I bosi, vava mpila olenda kubatanginina.

5. Aweyi olenda kadila nkwa ndwenga ye ekuma zinina o mfunu? (Nkunga 119:9)

⁵ “Tatidila . . . ndwenga.” (Nga. 3:21) O muntu una vo nkwa ndwenga ke vangilanga mambu mu nzaki-nzaki ko, kansi oteka yindulanga vitila kabaka e nzengo mu kuma kia dina kazolele vanga. Muna kuma kiaki, vanga e ngolo kimana wakala ye ndwenga yo tatidila zo. Ekuma? Kadi o unu, matoko mayingi omu nza ntima ye ngindu za yau kibeni kaka belandanga muna baka e nzengo. (Nga. 7:7; 29:11) E programa za televizau, filme ye mambu mesiwanga muna internete malenda bendomona mpe e ngindu zaku. Aweyi olenda vuila ndwenga? Entete, longokanga e nkanikinu mia Bibila yo yindula nluta dilenda kutwasila. I bosi, sadila mana olongokanga kimana masadisa mu baka nzengo ezi ziyangidika Yave. (Tanga Nkunga 119:9.) Avo osadidi e ndekwa zazi, dikusadisa mu kituka se Nkristu azikuka. (Nga. 2:11, 12; Ayib. 5:14) Tala una ndwenga zilenda kusadisila mu mambu mole: (1) mpila olenda kadila ye mpangi za makento ye (2) vava obakanga e nzengo muna diambu ditadidi mvuatu ye mpw’aku.

6. Aweyi ndwenga zilenda sadisila mpangi a toko mu zitisa mpangi za makento?

⁶ Okala ye ndwenga dikusadisa mu zitisa akento. Ke diambi ko kwa mpangi a toko mu vanga kikundi yo mpangi ankento. Kansi, o mwan’a toko una vo nkwa ndwenga kalendi vova diambu ko, soneka, ngatu vanga diambu dilenda yangumuna e nzol’a kimakangu kwa mwan’a ndumba ona wina vo kena ye kani dia sompana yandi ko. (1 Tim. 5:1, 2) Avo obandidi kimakangu ye mwan’a ndumba, otanina nkumbu andi ambote muna venga vaika yandi kondwa kwa muntu ankaka vana ndambu.—1 Kor. 6:18.

7. Aweyi ndwenga zilenda sadisila mpangi a toko mu baka nzengo zambote muna diambu dia vuata ye kuyikubika?

⁷ Kuyikubika yo sola mvuatu i mpila yankaka mwan’a toko kalenda songela vo nkwa ndwenga. Wantu ayingi ana betunganga  mvuatu yo soka mpila za vuatila zitoma yangalelwanga, ke bezitisanga ngindu za Yave ko. Vana ntandu, zingu kia usafu beyangalelanga. E ngindu zau za usafu zitoma monekanga muna mpila za vuatila besokanga. Betunganga mvuatu mia laminina muna nitu yovo mvuatu nze mia wan’amakento. Vava kesolanga e mvuatu, o mwan’a toko una vo Nkristu azikuka, oyambulanga vo nkanikinu mia Bibila miamfila yo tanginina awana besonganga mbandu ambote muna nkutakani. Olenda kukiyuvula: ‘Nga mvuatu nsolele misonganga vo i nkwa ndwenga yo zitisa ngindu za akaka? E mpil’ame ya vuatila, nga isadisa akaka mu bakula vo yakiyekola kwa Nzambi?’ (1 Kor. 10:31-33; Tito 2:6) O mwan’a toko una ye ndwenga, ovavanga vo kazitiswa kwa mpangi zandi yo vua dienga dia Se diandi kuna zulu.

8. E mpangi una vo toko adieyi kafwete vanga muna bundwa e vuvu?

⁸ Bundwa e vuvu. Mwan’a toko ona obundwanga e vuvu olungisanga e mbebe zandi ye fululu kiawonso. (Luka 16:10) Yesu wasonga mbandu alunga. Yesu kasidi veza mbebe andi ko. Wavanga mawonso mana Yave kanlomba, kana nkutu muna mambu makala vo mampasi. Wau vo watoma zolanga wantu, musungula alongoki andi, wavana moyo andi kuna mvevo. (Yoa. 13:1) Muna tanginina Yesu, salanga ye fululu kiawonso muna lungisa konso kiyekwa oveno. Avo kuzeye ko una olenda kio lungisila, kala yo lulembamu, lomba lusadisu kwa mpangi zazikuka. Venga fu kia vanganga kaka mambu makete mana olendanga. (Roma 12:11) Toma lungisanga kiyekwa kiaku, ‘vangilanga wo ye nsi a ntima wawonso nze kuna kwa Yave, kansi ke kwa wantu ko.’ (Kol. 3:23) Wau vo, u muntu alembi lunga, kala yo lulembamu. Tambulwilanga konso mpilakanu ovangidi.—Nga. 11:2.

9. Ekuma mpangi una vo toko kafwete longokela e salu?

⁹ Muna kituka Nkristu azikuka, ofwete longoka maka mambu malenda kusadisa muna zingu. E mambu mama mekusadisa mu tambula yiyekwa muna nkutakani, solola yo tatidila e salu kikusadisa mu toma lunga-lunga esi nzo aku yo kala ye ngwizani ambote ye akaka. Tala maka mambu olenda longoka.

10-11. E mpangi a toko aweyi kalenda vuila nluta yo sadisa e nkutakani avo ozeye tanga yo soneka? (Nkunga 1:1-3) (Tala mpe e foto.)

¹⁰ Zaya tanga yo soneka. E Bibila kivovanga vo o muntu muna kala ye kiese yo toma sikila, konso lumbu kafwete vaulanga e ntangwa muna tanga Diambu dia Nzambi yo badika mana ketanganga. (Tanga Nkunga 1:1-3.) Muna tanganga e Bibila lumbu yawonso, ozaya e ngindu za Yave ye una kalenda sadila una ufwene mana ketanganga. (Nga. 1:3, 4) E mpangi za makala ana belungisanga e diambu diadi, yau bavuilu o mfunu mu nkutakani. Ekuma?

¹¹ E mpangi zeto muna nkutakani, mpangi za makala azikuka bavuidi o mfunu kimana  babavananga malongi ye tuludiku twa Diambu dia Nzambi. (Tito 1:9) Avo otomene zaya tanga yo soneka, okala wafwana muna kubika malongi ye mvutu zambote zilenda kumika lukwikilu lwaku. Okala mpe wafwana mu soneka mambu mamfunu muna longi dia ngeye kibeni, muna nkutakani, muna tukutakanu twa zunga ye muna tukutakanu twa mvivu. O mambu mama mekusadisa mu kumika lukwikilu lwaku yo kasakesa akaka.

12. Nki kilenda kusadisa mu zaya mokena yo wantu?

¹² Zaya mokena yo wantu. O mwan’a toko una vo Nkristu divavanga vo kazaya mokena yo wantu. O muntu ozeye mokena otoma wunikinanga yo bakula ngindu ye makani ma akaka. (Nga. 20:5) Olenda bakula dina muntu kavovele muna zú diandi dia ndinga, muna zizi kiandi ye muna sinsu yandi ya nitu. Diampasi mu longoka mambu mama avo kukalanga vamosi ko ye akaka. Avo ntangwa zawonso email ye mensagem za telefone kaka osadilanga muna mokena yo wantu, kuna kulanda diampasi dikala mu mokena yo wantu mantalani. Muna kuma kiaki, vavanga malau kimana wamokenanga yo wantu e mantalani.—2 Yoa. 12.

13. Nkia diambu diankaka kafwete zaya mpangi a toko? (1 Timoteo 5:8) (Tala mpe e foto.)

¹³ Zaya kuyilunga-lunga. E toko una vo Nkristu azikuka kafwete zaya kuyilunga-lunga yo toma lunga-lunganga mpe esi nzo andi. (Tanga 1 Timoteo 5:8.) Muna nsi zankaka, matoko kwa mase mau yovo kwa yitu yau belongokelanga e salu. Kansi, muna nsi zankaka, matoko ku sikola belongokelanga e salu. Kiakala nkia lau una diau, diamfunu mu longoka ndekwa zilenda kusadisa mu baka e salu. (Mav. 18:2, 3; 20:34; Efe. 4:28) Vanga e ngolo mu zayakana vo u nkwa fululu muna salu ye ofokolanga konso salu kina oyantikidi. Avo ovangidi wo, diasazu dikala mu baka e salu yo tatidila kio. Mawonso mama tuvovele mfunu mena kwa toko una vo Nkristu, kadi malenda kunsadisa mu lungisa konso kiyekwa ketambula kuna sentu muna nkutakani. Yambula twabadika e yiyekwa yankaka.

14. Aweyi mpangi a toko kalenda kubamena mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa?

¹⁴ Salu kia ntangwa ke ntangwa. Mpangi zayingi za makala azikuka bakota mu salu kia ntangwa ke ntangwa tuka muna kileke. E salu kia kimviti a nzila kilenda sadisa mpangi za matoko mu kulukila sala entwadi ye mpangi za mpila mu mpila. E salu kia kimviti a nzila kisadisanga mpe mu zaya e ndekwa za bakila  e nzimbu yo sadila zo una ufwene. (Fili. 4:11-13) O sala se mviti a nzil’a nsadisi, i mpila yambote ya kubamena mu kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Akaka, entete besalanga se aviti a nzil’a nsadisi mu fikolo, i bosi beyantikanga sala se aviti a nzil’a ngonde ke ngonde. E salu kia kimviti a nzil’a ngonde ke ngonde, kiziulanga nzila kwa muntu mu kota mu salu yankaka ya ntangwa ke ntangwa, nze sadila muna buka ya tunga fulu yeto ya nsambila yovo kwenda sadila kuna Betele.

15-16. Aweyi mpangi a toko kalenda kuyifwanisina se selo kia salu yovo nkuluntu?

¹⁵ Selo kia salu yovo nkuluntu. E mpangi ayakala una vo Nkristu, kafwete kuyifwanisa mu sala se nkuluntu muna sadila mpangi zandi muna nkutakani. Bibila kivovanga vo mpangi ayakala ona ovanganga e ngolo mu tambula kiyekwa kiaki, “salu kiambote kazolele.” (1 Tim. 3:1) Vitila kasala se nkuluntu, o mpangi ayakala kafwete kuyifwanisa nze selo kia salu muna nkutakani. E selo ya salu, yau besadisanga akuluntu mu sadisa ampangi muna nkutakani. Akuluntu ye selo ya salu besadilanga mpangi zau kuna lulembamu yo samuna e nsangu zambote yo vema kwawonso. O wan’amakala balenda kuyifwanisa se selo ya salu vava belungisanga e mvu 17 yakuna 19. E selo kia salu wazikuka olenda tumbikwa se nkuluntu avo lungisi tezo kia mvu 20.

¹⁶ Aweyi olenda kuyifwanisina mu tambula yiyekwa yayi? E Bibila kisonganga mambu mana ofwete lungisa. E tuku dia mambu mama mawonso i Bibila. Divavanga mpe vo wazolanga Yave, esi nzo aku ye ampangi muna nkutakani. (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:6-9; 1 Pet. 5:2, 3) Vanga e ngolo mu toma bakula mambu mama mawonso. Samba kwa Yave kasadisa kimana walungisa mambu mama mawonso. c

17. Aweyi mpangi a toko kalenda kubamena mu kala se yakala diasompa ye ntu muna nzo? (Tala mpe e foto.)

¹⁷ Yakala diasompa ye ntu muna nzo. Nze una kavova Yesu, wan’amakala akaka bena vo Akristu azikuka bebakanga e nzengo zalembi sompa. (Mat. 19:12) Kansi, avo obakidi e nzengo za sompa, kiyekwa kiankaka otambula. Okala se yakala diasompa ye ntu muna nzo. (1 Kor. 11:3) Yave ovingilanga vo yakala ona wasompa kazolanga o nkaz’andi, katoma kunlunga-lunganga tuka muna kinitu yamuna kimwanda. (Efe. 5:28, 29) E fu ye ndekwa tuvovele mu longi diadi, nze kala ye ndwenga, zitisa akento yo bundwa e vuvu, ikusadisa mu kala se yakala diambote vava okazala. Okala  wakubama mu lungisa e yiyekwa yaku, nze yakala diasompa ye ntu muna nzo.

18. Aweyi mpangi a toko kalenda kubamena mu kituka se?

¹⁸ Se. Avo osompele nanga okituka se. Nkia mambu olenda longoka muna Yave mana mekusadisa mu kala se diambote? Vena ye mambu mayingi. (Efe. 6:4) Yave wavovesa Yesu wa Mwan’andi vana meso ma ndonga vo otoma kunzolanga ye kunyangalela. (Mat. 3:17) Avo okitukidi se, kukadi ye nsoni ko mu vovesa wan’aku vo otoma kubazolanga. Ubasanisinanga muna mambu mambote bevanganga. Mase ana betangininanga mbandu a Yave, besadisanga wan’au mu kituka se Akristu azikuka. Olenda kubama tuka owau muna lungisa kiyekwa kiaki kuna sentu. Olenda wo vanga muna zolanga e yitu yaku yo toma lunga-lunga ampangi muna nkutakani. Kukadinge ye nsoni ko muna kubavovesa vo otoma kubazolanga yo kubavua o mfunu. (Yoa. 15:9) Ediadi dikusadisa kuna sentu mu lungisa kiyekwa kiaku nze yakala diasompa yo se. Vana vau, okala mpe se muntu a ntalu kuna kwa Yave, kwa esi nzo aku ye muna nkutakani.

19-20. Nkia mambu malenda sadisa mpangi za matoko mu kituka se Akristu azikuka? (Tala fwaniswa kia fukwa.)

¹⁹ Mpangi za matoko, ngolo divavanga muna kituka se Akristu azikuka. Divavanga vo nuavava wantu ana besonganga mbandu ambote yo kubatanginina. Divavanga mpe vo nuakala ye ndwenga, bundwa e vuvu, longoka e salu yo kubama mu tambula yiyekwa kuna sentu.

²⁰ Ezak’e ntangwa olenda tokana avo oyindwidi mambu mampasi mekuvingilanga kuna sentu. Kansi, olenda kwaku sunda. Sungamena wo vo Yave ozolele kusadisa. (Yes. 41:10, 13) Vana ntandu, e mpangi zaku muna nkutakani bekusadisa mpe. Vava okituka se Nkristu azikuka, ovua nsambu zayingi ye zingu kiakiese okala kiau. Mpangi za matoko, nuzaya wo vo tutoma kunuzolanga! Yambula Yave kanusambula ekolo nuvanganga e ngolo mu kituka se Akristu azikuka.—Nga. 22:4.