1. Avo tuyindwidi lukwikilu lwa Abarayama, nkia kiuvu tulenda kukiyuvula?

 KANELE vo wantu ayingi bewanga e nsangu mu kuma kia Abarayama, ndonga ke bazeye mayingi ko mu kuma kiandi. Kansi, ongeye ozeye mayingi mu kuma kia Abarayama. Kasikil’owu, ozeye wo vo Abarayama oyikilwanga vo “se dia awonso bena yo lukwikilu.” (Roma 4:11) Kana una vo i wau, nanga olenda kukiyuvula: ‘Nga ndenda diatila muna ntambi za Abarayama yo kala ye lukwikilu nze luna kakala lwau?’ Elo, olenda kwaku.

2. Ekuma dinina o mfunu vo unu twalongoka e mbandu ya Abarayama? (Yakobo 2:22, 23)

² E mpila mosi tulenda kadila yo lukwikilu nze lwa Abarayama i longoka mbandu andi. Muna lutumu lwa Nzambi, Abarayama wayaluka muna nsi andi, wayenda kwanda, wazingila muna nzo za ngoto mu mvu miayingi ye watambulwila tambika Isaki wa mwan’andi anzolwa se kimenga. Mavangu mama masonga vo Abarayama lukwikilu lwasikila kakala lwau muna Yave. Muna kuma kia lukwikilu ye mavangu mandi, Abarayama wavua e dienga dia Nzambi yo kituka se nkundi andi. (Tanga Yakobo 2:22, 23.) Yave ozolele vo yeto awonso, kumosi yo ngeye twavua e nsambu zazi. Muna kuma kiaki, Yave wavumunuina Paulu yo Yakobo basoneka mambu mamfunu mu kuma kia mbandu ya Abarayama. Tufimpa e mbandu yayi muna Roma kapu kia 4 ye Yakobo kapu kia 2. Paulu yo Yakobo mambu mamfunu bavova mu kuma kia Abarayama.

3. Nkia sono kia Bibila bayika Paulu yo Yakobo,?

³ Paulu yo Yakobo bayika e sono kia Tuku 15:6, eki kivovanga vo: “[Abarayama] okwikidi muna Yave, Nzambi  umbadikidi vo muntu ansongi.” Okala muntu ansongi disongele vo o muntu ovuidi dienga dia Nzambi ye wakondwa nkutu e tumbu. Diasivi kikilu mu zaya vo Nzambi olenda yikila o nsumuki vo wakondwa tumbu! Kalukatikisu ko, ngeye mpe ozolele vo Nzambi kayikila se muntu ansongi ye olenda wo vanga. Muna zaya una tulenda yikilwa vo ansongi, yambula twazaya e kuma Yave kayikila Abarayama vo muntu ansongi.

4. Adieyi Paulu kavova mu kuma kia wantu awonso?

⁴ Muna nkand’andi kwa esi Roma, Paulu wavova vo wantu awonso asumuki. (Roma 3:23) Aweyi tulenda yangidikila Nzambi yo kituka se wantu ansongi? Muna sadisa Akristu awonso mu vana e mvutu za kiuvu kiaki, Paulu wayika e nona kia Abarayama.

5. Ekuma Yave kayikila Abarayama vo muntu ansongi? (Roma 4:2, 4)

⁵ Yave wayikila Abarayama vo muntu ansongi vava kakala kuna Kana. Ekuma Yave kayikila Abarayama vo muntu ansongi? Nga mu kuma kia lemvokela Nsiku a Mose? Ve. (Roma 4:13) Vava Yave kayikila Abarayama vo muntu ansongi, tezo kia 400 za mvu miavioka, i bosi Nzambi kavana o Nsiku a Mose kwa zula kia Isaele. Ozevo, ekuma Nzambi kayikila Abarayama vo muntu ansongi? Muna kuma kia lukwikilu kasonga, Yave muna nkenda zandi wayikila Abarayama vo muntu ansongi.—Tanga Roma 4:2-4.

6. Ekuma Yave keyikilanga nsumuki vo muntu ansongi?

⁶ Paulu wavova diaka vo, vava muntu kekwikilanga muna Nzambi, ‘muna lukwikilu lwandi obadikilwanga vo muntu ansongi.’ (Roma 4:5) Paulu wakudikila vo: “Diau dimosi, Davidi mpe wayika e kiese kia muntu walungiswa kwa Nzambi, kansi ke mu kuma kia mavangu ko: ‘Akwa kiese awana bena vo mavangu mau mambi malolokelo ye awana bena vo masumu mau mafukilu; kiese kwa muntu una vo Yave ke sungamena diaka e sumu diandi ko.’” (Roma 4:6-8; Nku. 32:1, 2) Nzambi ololokanga yovo fuka masumu ma awana bekwikilanga muna yandi. Okubalolokanga emvimba, kalendi kubatumba diaka ko mu kuma kia masumu mamana. Mu kuma kia lukwikilu lwau, okubabadikilanga vo minkondwa tumbu ye ansongi.

7. Ekuma tulenda vovela vo e selo ya Nzambi kuna nz’ankulu ansongi bakala?

⁷ Kana una vo Abarayama, Davidi ye asambidi akaka a Nzambi bayikilwa vo ansongi, bakala kaka se asumuki. Kansi, mu kuma kia lukwikilu lwau, Nzambi wababadikila vo bakondwa tumbu, musungula avo batezaneso ye awana ke bena ye lukwikilu ko. (Efe. 2:12) Nze una Paulu katoma dio kiesesa muna nkand’andi kwa esi Roma, lukwikilu i nsabi kwa muntu muna kala ye ngwizani ambote yo Nzambi. Muna kuma kia lukwikilu lwau, Abarayama yo Davidi bakituka se akundi a Nzambi. Yeto mpe mu kuma kia lukwikilu lweto, tulenda kituka se akundi a Nzambi.

8-9. Nkia mpila yambi wantu ayingi bebakulwilanga mana Paulu yo Yakobo basoneka? Ekuma?

⁸ Se vioka tandu yayingi, e mfumu za mabundu ke bewizananga ko mu kuma kia mfunu a lukwikilu yo mavangu. Mfumu zankaka za mabundu belonganga vo muna vuluzwa, muntu kafwete kwikila kaka muna Yesu Kristu. Nanga wawá kala e mvovo emi: “Kwikila muna Yesu kimana wavuluzwa.” E mfumu za mabundu nkutu beyikanga e mvovo emi mia Paulu: “Muntu walungiswa kwa Nzambi, kansi ke mu kuma kia mavangu ko.” (Roma 4:6) Kansi,  akaka bevovanga vo, “o muntu yandi kibeni olenda kuyivuluza.” Mu nkia mpila? Muna kwendanga muna nzietelo za dibundu yo vanga mambu mambote. Muna songa e ziku kia diambu diadi, ezak’e ntangwa beyikanga e mvovo mia Yakobo 2:24: “O muntu oyikilwa vo nsongi muna mavangu, ke mu lukwikilu kaka ko.”

⁹ Mu kuma kia ngindu zazi zaswaswana, asoneki akaka a mambu ma mabundu bavova vo Paulu yo Yakobo ke bawizana ko muna diambu dia lukwikilu ye mavangu. Mfumu zankaka za mabundu bevovanga vo Paulu wakwikilanga vo lukwikilu kaka luvavuanga kwa muntu muna vua dienga dia Nzambi. Kansi Yakobo wakwikilanga vo muntu muna vua e dienga dia Nzambi, kafwete kala ye mavangu mambote. Nlongi mosi wa mambu ma mabundu wavova vo: “Yakobo kabakula ko e kuma Paulu kavovela vo muntu mu lukwikilu kaka keyikilwanga vo nsongi. Yakobo kakwikila ko e mpila ina Paulu kasasila diambu diadi.” Kansi, Yave wavumunuina Paulu yo Yakobo mu soneka mambu mama. (2 Tim. 3:16) Ozevo, vena ye mpila yambote tulenda toma bakulwila e nswaswani vana vena mvovo mia Paulu yo Yakobo. Tufwete badika mambu mankaka mana basoneka muna nkanda miau.

10. Nkia “mavangu” Paulu ntete kavovela? (Roma 3:21, 28) (Tala mpe e fwaniswa.)

¹⁰ Nkia “mavangu” Paulu kavovela muna Roma kapu kia 3 ye 4? Entete, Paulu “mavangu ma nsiku” kavovela, i sia vo, Nsiku a Mose una wavewa vana Mongo a Sinai. (Tanga Roma 3:21, 28.) Nanga muna lumbu ya Paulu, diampasi diakala kwa Akristu akaka Ayuda mu tambulwila vo ke diakala diaka mfunu ko mu lemvokela Nsiku a Mose ye mavangu mankaka mavavuanga muna Nsiku wau. Muna  kuma kiaki, Paulu wasadila nona kia Abarayama muna songa vo ke “mavangu ma nsiku” ko mekitulanga o muntu se wansongi vana ndose a Nzambi. I bosi Paulu wasonga vo lukwikilu tuvuidi o mfunu. Ediadi dialufiaulwisu kikilu kadi ditulongele vo avo tuna yo lukwikilu muna Nzambi yo Kristu, tuvua e dienga dia Nzambi.

11. Nkia mavangu kavovela Yakobo?

¹¹ Kuna diak’e sambu, e “mavangu” meyikwanga muna Yakobo kapu kia 2, ke “mavangu ma nsiku” ko mana Paulu kavovela. E mavangu kavovela Yakobo i salu ina besalanga Akristu muna zingu kiau kia lumbu ke lumbu. E mavangu mama i mesonganga kana vo Nkristu una ye lukwikilu lwasikila muna Nzambi yovo ve. Tala nona yole kasadila Yakobo.

12. Aweyi Yakobo kasasila e ngwizani ina vana vena lukwikilu ye mavangu? (Tala mpe e fwaniswa.)

¹² Muna nona kiantete, Yakobo wavova vo Akristu ke bafwete sianga mpambula ko muna mpila bekadilanga ye akaka. Muna kiesesa e diambu diadi, Yakobo wasadila nona kia muntu watoma tambula mvuama yo bembola nsukami. O muntu ndioyo wavovanga vo lukwikilu kakala lwau, kansi mavangu mandi masonga vo kakala ye lukwikilu ko. (Yak. 2:1-5, 9) Muna nona kiazole, Yakobo wavovela muntu ona omwene nkwandi una ye nkonga yovo wakondwa madia, kansi kamvana lusadisu ko. Kana nkutu muntu ndioyo ovovele vo lukwikilu kena lwau, o mavangu mandi mesonganga vo kena ye lukwikilu ko. Nze una Yakobo kasoneka, “o lukwikilu lwakondwa mavangu, lwafwa.”—Yak. 2:14-17.

13. Nkia nona Yakobo kasadila muna songa vo lukwikilu lufwete songelwanga muna mavangu? (Yakobo 2:25, 26)

 ¹³ Yakobo wayikila Rakabi vo i mbandu ambote ya songela lukwikilu muna mavangu. (Tanga Yakobo 2:25, 26.) Rakabi wawá e nsangu mu kuma kia Yave ye wazaya wo vo yandi wayikamanga Aneyisaele. (Yos. 2:9-11) Mana kavanga Rakabi masonga vo lukwikilu kakala lwau. Watanina alangi wole a Isaele vava e mioyo miau miakala mu vonza. Muna kuma kiaki, o nkento ndioyo walembi lunga ona wakala vo ke mwana Isaele ko, wayikilwa vo muntu ansongi nze Abarayama. E mbandu andi, isonganga o mfunu wa songela lukwikilu muna mavangu.

14. Nkia mpila zole zaswaswana Paulu yo Yakobo basasila o mfunu a lukwikilu ye mavangu?

¹⁴ Kieleka, Paulu yo Yakobo mu mpila zole zaswaswana basasila o mfunu a lukwikilu ye mavangu. Paulu wavovesa Akristu a Yuda vo ke bevua e dienga dia Yave ko muna landa kaka mavangu ma Nsiku a Mose. Yakobo wasonga vo Akristu awonso bafwete songelanga lukwikilu lwau muna vanga o wete kwa akaka.

15. Nkia mpila yambote tulenda songela lukwikilu muna mavangu? (Tala mpe mafoto.)

¹⁵ Yave ke vovanga ko vo muna kutuyikila ansongi, tufwete vanga mana Abarayama kavanga. Ozevo, vena ye mpila zayingi tulenda songela lukwikilu muna mavangu. Tulenda tambula wantu ampa mu nkutakani, sadisa mpangi ana bavuidi lusadisu o mfunu yo vanga o wete kwa yitu yeto, mawonso mama i mambu meyangidikanga Nzambi yo twasa e nsambu zandi. (Roma 15:7; 1 Tim. 5:4, 8; 1 Yoa. 3:18) Osamuna e nsangu zambote kwa akaka i mpila yambote tulenda songela lukwikilu lweto muna mavangu. (1 Tim. 4:16) Yeto awonso tulenda songa muna mavangu vo tuna ye lukwikilu vo e nsilu mia Yave  lungana milungana ye mpil’andi ya vangila mambu isundidi o wete. Avo tuvangidi wo, tulenda kala ye ziku vo Nzambi okutusia kuna sambu dia ansongi ye okutuyikila vo tu akundi andi.

16. Nkia diambu Abarayama kakadila ye vuvu vo lungana dilungana?

¹⁶ Roma kapu kia 4 kisonganga diambu diankaka tulenda longoka muna Abarayama. E kapu kiaki kikutulonganga vo tufwete tatidilanga e vuvu kieto muna nsilu mia kusentu. Yave wasia nsilu vo e “zula yayingi” isambulwilwa muna Abarayama. Ekwe vuvu kiamfunu Abarayama kakala kiau! (Tuku 12:3; 15:5; 17:4; Roma 4:17) Kansi, vava Abarayama kalungisa mvu 100, o Sara mvu 90, ke bakala yo mwana ko. Muna mbweno za wantu ke diadi dilendakana diaka ko kwa Abarayama yo Sara mu wuta mwana. Ediadi diatonta lukwikilu lwa Abarayama. Kansi, Abarayama “wabunda e vuvu yo kwikila vo okituka se dia zula yayingi.” (Roma 4:18, 19) Ke vavioka kolo ko, dina Abarayama kavingilanga dialungana. Wakituka se dia Isaki, o mwana ona kavingilanga.—Roma 4:20-22.

17. Aweyi tuzayidi wo vo yeto mpe tulenda yikilwa vo ansongi ye akundi a Nzambi?

¹⁷ Nze Abarayama, yeto mpe tulenda vua e dienga dia Nzambi yo yikilwa vo ansongi ye akundi a Nzambi. Ediadi i mbuta diambu Paulu katoma sasila vava kasoneka vo: “O mvovo ‘wabadikilwa’ ke wasonamena mu kuma kiandi [Abarayama] kaka ko, kansi mu kuma kieto mpe. Nzambi obadikila lukwikilu lweto vo lwansongi, kadi tukwikilanga muna Ndiona wafula Yesu wa Mfumu eto muna mafwa.” (Roma 4:23, 24) Nze Abarayama, yeto mpe tufwete kala yo lukwikilu muna Yave, tufwete vanganga mambu mambote yo kala ye vuvu kiasikila vo mana Yave kasia nsilu lungana kieleka melungana. Muna Roma kapu kia 5, Paulu wakwamanana vovela e vuvu kieto eki tubadika muna longi dilanda.