MU MVU wa 1926 yawutuka kuna mbanza Crooksville, Ohio, Estados Unidos. Mase mame ke bazolanga sambila ko, kansi bavovesanga yeto wan’au nana vo twendanga kuna nzo a nzambi. Yakota muna dibundu dia Metodista. Vava yalungisa kimbuta kia mvu 14, o nlongi wampana lukau wau vo mvu amvimba yavanga kiakondwanga ko kuna nzo a nzambi kina kia Lumingu.

Muna kolo kiakina, Mbangi a Yave mosi ona twazingilanga belo kimosi, nkumbu andi Margaret Walker, wayantika kingula ngudi ame yo kunlonga oma ma Nkand’a Nzambi. Lumbu kimosi, yazola wá mana balongokanga. O Mama edi kabanza vo mbokena zau ivunzanesa. Muna kuma kiaki, wampovesa vo yavaika kuna mbazi. Kansi, yatambang’o matu muna mbokena zau. Una vavioka nkingula zayingi, Margaret wangiuvula vo: “Nga ozeye e nkumbu a Nzambi?” Yamvutula vo: “Konso muntu ozeye yo. E nkumbu andi Nzambi.” Wavova vo: “Bonga Bibila kiaku yo tanga muna Nkunga 83:18.” Vava yatanga, yabakula vo e nkumbu a Nzambi i Yave. Yayenda mu nzaki kwa akundi ame yo kubavovesa vo: “Vava nulwaka kuna nzo mu fuku wau, nutanga e sono kia Nkunga 83:18 nuazaya e nkumbu a Nzambi.” Yayantika sia umbangi vana vau.

Yayantika longoka Nkand’a Nzambi yo vubwa muna mvu wa 1941. Ke vavioka kolo ko, yasolwa kimana yayantika fila longi dia nkanda dia nkutakani. Yakasakesa ngudi ame ye abunzi ame mu kwenda lungana yeto. Yau awonso bayantika kwiza wá longi dia nkanda dia nkutakani dina yafilanga. Kansi, o se dieto kazolanga kutakana yeto ko.

Yavewa malau mankaka ma salu muna nkutakani yo vua nkanda miayingi miavaikiswa kwa Mbangi za Yave. Lumbu kimosi, Papa wasonga e nkanda miame o nlembo yo vova vo: “Kizolele dia mona nkanda miaku ko. Nata mio konso kuna okwenda.” Yavaika muna nzo yo kwenda zingila kuna mbanza Zanesville, Ohio. Kansi, yavutukanga nkumbu miayingi kuna nzo mu kasakesa yitu yame.

O Papa wavanga mawonso mu sima Mama kimana kayambula kwenda mu tukutakanu. Ezak’e ntangwa vava mama kayendanga kuna lukutakanu, wanlandanga  yo kumvutula kuna nzo mu kingolo. Kansi, wavaikilanga ku mwelo wankaka yo kwenda kuna lukutakanu. Yavovesa Mama vo: “Kutokani ko. Yoya kwandi kesinga yoya.” Kuna kwalanda, Papa wayambula kunlanda, ke vakala diaka ye diambu ko diankakidilanga mu kwenda mu tukutakanu.

Vava Sikola ya Salu kia Kimfumu yayantika muna mvu wa 1943, yayantika vewa kiyekwa kia fila longi dia wan’a kalasi muna nkutakani eto. Tuludiku yavewanga muna sikola yayi twansadisa mu kituka mpovi ambote.

Vava kianuananga Vita Yanzole ya Nz’Amvimba muna mvu wa 1944, yakanikinwa vo yakota muna kisoladi. Yayenda kuyisunzula kuna mbongi a masoladi ya Fort Hayes kuna Colombus, Ohio. Bamfimpa kana vo vimpi wame wambote yo sina nkanda. Yavovesa mpe mfumu za masoladi vo kilendi kala soladi ko. Muna kuma kiaki, bampovesa vo yavutuka kuna nzo. Ke vavioka lumbu yayingi ko, soladi dimosi diadodela mwelo a nzo ame yo kumpovesa vo: “E Corwin Robison, tuma bantumini ngiza kukanga.”

Vava yakala kuna mbazi a nkanu, o mfundisi wavova vo: “Kele vo mono, yadi kusia mu pelezo e zingu kiaku kiawonso. Nga una ye diambu dia vova?” Yamvutula vo: “E mfumu, omono yafwana badikilwa nze selo kia dibundu. Ikwendanga mu nzo ye nzo yo samun’e nsangu zambote za Kintinu kwa wantu ayingi.” O mfumu wavovesa azengi a nkanu vo: “E kani nuizidi ke mu zenga ko kana vo toko diadi wafwana badikilwa selo kia dibundu yovo ve. E kani nuizidi i zaya kana vo kakwenda kuyisunzula muna salu kia kisoladi yovo ve.” Ke vavioka ola mosi ko, azengi a nkanu bavova vo mu ngielele yakala. O mfundisi wanzengela mvu ntanu mia pelezo kuna Ashland, Kentucky.

Muna tumingu tole twantete, yasiwa muna pelezo ya mbanza Colombus, Ohio. Muna lumbu kiantete, kiavaika ko muna suku yakoteswa. Yasamba kwa Yave vo: “Kilendi kala mu pelezo ko mu mvu ntanu. Kansi, kizeye ko dina mfwete vanga.”

Muna lumbu kialanda, ayingidi bampaikisa kuna mbazi. Yayenda vana vakala mbakami mosi wa ntela wandá. Twatelama yo yantika longola vana zianela. Wangiuvula vo: “Ongeye u nani?” Yavutula vo: “I Mbangi a Yave.” Wangiuvula diaka vo: “U Mbangi a Yave? Ekuma winina mu pelezo?” Yamvutula vo: “Mbangi za Yave ke benuananga vita ko ngatu vonda wantu.” Wavova vo: “Basidi mu pelezo wau vo kuzolele vonda wantu ko. Vo i akaka, besiwanga mu pelezo mu kuma kia vonda wantu. Nga diadi diansongi?” Yavova vo: “Ve, ke diansongi ko.”

I bosi, wavova vo: “Vava yakala mu pelezo yankaka mu mvu 15, yayantika tanga nkanda mieno.” Vava yawá e mvovo miami, yasamba vo: “E Yave, unsadisa kimana muntu ndioyo kakala va ndambu ame.” Vana vau, o mbakami ndioyo wakala ye nkumbu Paulu, wavova vo: “Awonso bena mwamu avo basimba kaka, umbokela. Bosi bekunzaya.” Ekolo yakala muna  pelezo yayina, kiavangwa diambu ko kwa abakami 50 twakala entwadi.

Vava mfumu za pelezo bamfila ku pelezo yankaka kuna Ashland, yawana mo mpangi zayingi zazikuka. Mpangi zazi batusadisa mu siamisa ngwizani eto yo Yave. Batuvana kiyekwa kia tanganga Nkand’a Nzambi konso lumingu. Twakubikanga yuvu ye mvutu twabadikanga muna lukutakanu twayikilanga vo “Mbwingina za Nkand’a Nzambi.” Mu suku diampwena twasiwa diakala ye mfulu zayingi vana ndambu a yaka. Vakala yo mpangi wasikidisanga e zunga tusila umbangi. Wampovesa vo: “E Robison, ngeye osila umbangi vana mfulu kingandi ye kingandi. Awonso belekanga mu mfulu zazi, i zunga kiaku. Sia ngolo za kubasila umbangi vitila bavaikiswa mu pelezo.” I wau twasilanga umbangi konso muntu muna zunga kiandi.

E Vita Yanzole ya Nz’amvimba yafokoka muna mvu wa 1945. Kansi, yakwamanana muna pelezo mu fikolo. Yatokanenanga abunzi ame mu kuma kia dina Papa kampovesa: “Avo ngeye ovaikidi mu nzo, ndenda singika ana besala.” Vava yavaikiswa mu pelezo, yayangalala kikilu mu mana yawana. Nsambwadi muna yitu yame bayantika lungana mu tukutakanu. Mosi muna nsanga zame wavubwa kana una vo wasiwanga kitantu kwa se dieto.

Vava e vita ya Coréia yayantika muna mvu wa 1950, yakanikinwa vo ngienda muna salu kia kisoladi mu nkumbu wanzole. Bampovesa vo ngienda kuyisunzula diaka kuna Fort Hayes. Vava bafimpa e ngangu zeto, soladi dimosi wampovesa vo: “Ngeye osundidi e ngangu mu buka kieno.” Yamvovesa vo: “Ntondele, kansi kilendi kwenda mu kisoladi ko.” Yayika e sono kia 2 Timoteo 2:3 yo vova vo: “Yabaka kala nzengo za kituka soladi dia Kristu.” Wabutama mu kolo kiandá yo kumpovesa vo: “Wenda kwaku.”

Ke vavioka kolo ko, yayenda mu lukutakanu mu kuma ki’awana bazolele kwenda sadila kuna Betele, lwavangama muna lukutakanu lwa mvivu kuna mbanza Cincinnati, Ohio. Mpangi Milton Henschel watuvovesa vo mpangi zayingi zivavuanga kuna Betele ana bazolele sala kwayingi muna salu kia Kintinu. Yasoneka ndomba ya kwenda sadila kuna Betele. Ke vavioka kolo ko e ndomb’ame yatambulwilwa. Yayantika sadila kuna Betele ya Brooklyn muna ngonde ya Agositu ya mvu wa 1954. Yamu wau yakinu sadila ku Betele.

Salu yayingi nsadidi kala ku Betele. Mu mvu miayingi, yalunga-lunga masini ma maza ma tiya muna nzo ya nietekena nkanda ye masuku ma sadila. Yanatanga makalu yo vangulula makumba. Yasadila mpe muna Maseka ma Tukutakanu Twampwena kuna mbanza Nova York.

Itoma yangalelanga e nkubika za Betele nze sambu kia mene, Longi dia Eyingidilu dia esi Betele, yo samuna e nsangu zambote kumosi ye mpangi za nkutakani. E mambu mama, i mau bafwete vanganga esi nzo zawonso bena vo Mbangi za Yave. Vava mase yo wana betanganga entwadi e sono kia lumbu ke lumbu, vava  bekalanga ye nsambila ya esi nzo konso lumingu, kwenda muna tukutakanu, vana nkomena yo samun’e nsangu zambote, awonso muna nzo bekala ye ngwizani ambote yo Yave.

Yikundi yayingi yavanga ku Betele ye muna nkutakani. Akaka muna yau Akristu akuswa ye batomboka kala kuna zulu. Akaka ke Akristu akuswa ko. Kansi, selo yawonso ya Yave wantu alembi lunga, kumosi mpe y’awana besadilanga ku Betele. Avo diambu tubakanene yo mpangi, ivanganga mawonso mu vutulwisa luvuvamu. Isungamenanga e sono kia Matai 5:23, 24 ye una tufwete singikila ntantani. Ke diambu diakete ko mu vova vo “Undoloka.” Kansi, nkumbu miayingi o mvovo wau ufokolanga e ntantani.

Owau se diampasi dikalanga kwa mono mu sila umbangi mu nzo ke nzo muna kuma kia kinunu. Kansi, kiyoyanga ko. Yalongoka e ndinga Chinês Mandarin. Izolanga sila umbangi kwa esi China muna nzila. Eyaka lumbu muna mene, ikayanga tezo kia 30 yovo 40 ma yinkanda-nkanda kw’awana besonganga luzolo lwambote.

Yavanga nkutu nkingula kwa muntu ozingilanga kuna China. Lumbu kimosi, dumbelele kimosi wansevesa ekolo kasonganga wantu e nkanda wayikanga e fulu betekelanga e bundu. Mono mpe yansevesa yo kumvana Eyingidilu ye Despertai! za ndinga Chinês. Watambula zo yo kunzayisa vo nkumbu andi Katie. Tuka muna lumbu kiakina, avo Katie umbwene, wayizanga mokena yame. Yanlonga e nkumbu za bundu ye madia mankaka muna Kingelezo, wavutukilanga e nkumbu zazi mvovo mu mvovo. Yansasila mpe sono ya Nkand’a Nzambi yo tambula nkanda Nkand’a Nzambi Adieyi Kieleka Kelonganga. Vioka tumingu twayingi, kiamonanga diaka Katie ko.

Muna ngonde zalanda, yavana yinkanda-nkanda kwa dumbelele kiankaka wasonganga wantu nkanda wazayisanga e lekwa batekanga. Watambula yinkanda-nkanda yayi. Muna tumingu twalanda, wampana telefone andi yo vova vo: “Muntu ozolele mokena yaku kuna China.” Yamvovesa vo: “Kizeye muntu ko kuna China.” Kansi wasiandama kaka, muna kuma kiaki yatambula telefone yo vova vo: “Alo, mono Robison.” Yawa ndinga yavutula vo: “Robby, Katie omokenanga yandi. Yavutuka kwame ku China.” Yanyuvula vo: “Ku China?” Katie wavutula vo: “Elo. E Robby, nga ozeye e dumbelele uvene e telefone? Mbunzi ame. Mambu mayingi mambote wandonga. Dodokolo, unlonga mpe nze una wandongela.” Yavutula vo: “Ke diambu ko e Katie. Ivanga mawonso ndenda mu kunlonga. Ntondele wau unzayisi kuna wayenda.” Ke vavioka kolo ko, yamokena yo mbunzi a Katie mu nkumbu wansuka. Konso fulu bena e dumbelele yayi, ngina ye vuvu vo mayingi balongoka mu kuma kia Yave.

Se mvu 73 isadilanga Yave. Kiese kiayingi imonanga wau kansadisa mu lembi kota mu salu kia kisoladi yo sikila ye kwikizi ekolo yakala muna pelezo. Vana ntandu, abunzi ame bekumpovesanga vo mono yabakasakesa wau yalembi yoya vava yasiwanga kitantu kwa se dieto. Kuna kwalanda, o Mama ye asambanu muna abunzi ame bavubwa. O se dieto mpe wasoba e ngindu, ezak’e ntangwa kakwendanga mu tukutakanu yavana kafwa.

Avo luzolo lwa Nzambi, yitu ye akundi ame ana bafwa besinga fulwa yo zingila muna nz’ampa. Yindula e kiese tukala kiau vava tusadila Yave yakwele mvu kumosi y’awana tuzolanga. *