1, 2. Ekuma kikundi kia Yonatane yo Davidi kinina se mbandu ambote ya kwikizi?

YONATANE wasivika kikilu vava kamona unkabu kasonga o nleke Davidi. Davidi wavonda Ngoleyate yo nata “ntu a Mfelesetia” ndioyo kwa Saulu wa Ntinu a Isaele, wa se dia Yonatane. (1 Samuele 17:57) Yonatane kakala yo lukatikisu ko vo Nzambi wakala yo Davidi. Tuka muna kolo kiakina, Yonatane yo Davidi bakituka akundi akieleka. Basilana o nsilu vo besongaziana e kwikizi. (1 Samuele 18:1-3) Muna zingu kiandi kiawonso, Yonatane wasonga kwikizi muna Davidi.

² Kana una vo Yave wasola Davidi mu kala se ntinu a Isaele vana fulu kia sola Yonatane, Yonatane wakwamanana songa kwikizi muna Davidi. Vava Saulu kavavanga vonda Davidi, Yonatane watokananga mu kuma kia nkundi andi. Wazaya wo vo Davidi muna makanga kakala. Muna kuma kiaki, Yonatane wayenda kuna kakala mu kunkasakesa kakwamanana bunda e vuvu muna Yave. Yonatane wavovesa Davidi vo: “Kumoni wonga ko: kadi o koko kw’es’ame Saulu  ke kukusolola ko; ngeye okala ntinu muna Isaele, omono i nlandi omo ngeye.”—1 Samuele 23:16, 17.

3. Nkia diambu diasunda o mfunu muna kwikizi kasonga Yonatane muna Davidi? Aweyi tuzayidi wo? (Tala e fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

³ Tutoma sivikanga akwa kwikizi. Kansi, nga tusivikanga kaka Yonatane mu kuma kia kwikizi kasonga Davidi? Ve. O songa e kwikizi muna Nzambi i diambu diasunda o mfunu muna zingu kia Yonatane. Kiaki i kuma Yonatane kasongela e kwikizi muna Davidi yo lembi kumwena kimpala wau vo Davidi wasolwa se ntinu vana fulu kiandi. Yonatane wasadisa nkutu Davidi mu bunda e vuvu muna Yave. Yau awole bakwamanana songa e kwikizi muna Yave ye kwa muntu yo nkwandi. Balungisa nsilu basilana vo: “O Yave okal’ova twina yo mono yo ngeye, ye mbongo ame ye mbongo aku yakwele mvu.”—1 Samuele 20:42.

4. (a) Adieyi dilenda kututwasila kiese kiasikila? (b) Nkia mambu tubadika mu longi diadi?

⁴ Yeto mpe tufwete songanga kwikizi muna yitu, akundi ye mpangi zeto muna nkutakani. (1 Tesalonika 2:10, 11) Kansi edi disundidi o mfunu, i songa e kwikizi muna Yave, kadi yandi watuvanga. (Lusengomono 4:11) Avo tusongele e kwikizi muna Yave, kiese kiayingi tukala kiau. Kansi tuzeye wo vo tufwete songa e kwikizi muna Nzambi kana nkutu mu ntangw’ampasi. Mu longi diadi, tubadika una e mbandu a Yonatane ilenda kutusadisila mu songa kwikizi muna Yave mu mambu yá: (1) vava tumonanga vo ana bena ye wisa ke bafwanukini zitu weto ko, (2) vava divavanga vo twasola ndiona tufwete songa kwikizi, (3) avo mpangi ovitanga o ntu utuvangidi e mbi ye (4) vava tumonanga vo diampasi mu lungisa e nsilu mieto.

5. Ekuma diakadila diampasi kwa nkangu a Isaele mu songa e kwikizi muna Yave vava Saulu kakala ntinu?

⁵ Yonatane yo nkangu a Isaele mu kolo kiampasi bakala. Saulu wa ntinu wa se dia Yonatane wakolama yo bembolwa kwa Yave. (1 Samuele 15:17-23) Kansi, Nzambi wayambula vo Saulu kakwamanana yala mu mvu miayingi. Muna kuma kiaki, diampasi diakala kwa nkangu mu kwamanana songa e kwikizi muna Nzambi kadi o ntinu ona wasolwa kavuanda vana “kunda kia Yave” mambu mambi kavanganga.—1 Tusansu 29:23.

6. Adieyi disonganga vo Yonatane wasikila ye kwikizi muna Yave?

⁶ Yonatane wasonga kwikizi muna Yave. Yindula dina Yonatane kavanga vava Saulu kayantika kolamena Nzambi. (1 Samuele 13:13, 14) Muna kolo kiakina, makesa ma Afelesetia bayiza nuanisa Isaele ye makalu 30.000 ma vita. Saulu makesa 600 kaka kakala mau, yandi kaka yo Yonatane bakala ye nuaninua. Kansi Yonatane kakala yo wonga ko. Wasungamena e mvovo mia Samuele wa ngunza vo: “O Yave kesisa nkangu andi ko mu kuma kia nkumbu andi anene.” (1 Samuele 12:22) Yonatane wavovesa nkwandi soladi vo: “Ke vena simbi ko kwa Yave, ovuluza muna engi yovo mu tutu.” Muna kuma kiaki, yandi yo soladi diadina banuanisa makesa ma Afelesetia yo vonda tezo kia 20 muna yau. Yave  wansambula Yonatane wau vo lukwikilu lwasikila kakala lwau muna yandi. Yave watwasa nzakam’a ntoto, Afelesetia bamona wonga. Bayantika nuana yo vondaziana. Aneyisaele basunda e vita.—1 Samuele 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Aweyi Yonatane kakadilanga yo se diandi?

⁷ Kana una vo Saulu wakwamanana kolamena Yave, Yonatane wavanganga e ngolo za lemvokela se diandi. Kasikil’owu, yau awole banuana e vita mu tanina nkangu a Yave.—1 Samuele 31:1, 2.

8, 9. Aweyi tusongelanga kwikizi muna Yave vava tuzitisanga awana bena ye wisa?

⁸ Nze Yonatane, tulenda songa kwikizi muna Yave vava tuvanganga e ngolo za lemvokela ayadi a nsi tuzingilanga. Yave oyambulanga vo “akwa wisa” batuyala. Ovavanga vo twabazitisa. (Tanga Roma 13:1, 2.) Kiaki i kuma tufwete zitisilanga ayadi kana nkutu vava bevanganga oma malembi songa yovo vava tumonanga vo ke bafwanukini zitu weto ko. Tufwete lemvokelanga awonso Yave kevananga e wisa.—1 Korinto 11:3; Ayibere 13:17.

⁹ Mpangi ankento Olga kuna América do Sul, wasonga e kwikizi muna Yave kadi wazitisanga nkaz’andi kana una vo wambangikanga. ^[1] (Tala e mvovo kuna nsuk’a longi.) Wau vo mpangi Olga Mbangi a Yave, ezak’e ntangwa o nkaz’andi kazolanga mokena yandi ko, wantiangunanga. Wamvumisanga nkutu vo okumbembola yo nata o wana. Kansi mpangi Olga ‘kavutula  mbi muna mbi ko.’ Wavanga mawonso mu kala nkento ambote. Walambanga, sukula mvuatu yo lunga-lunga yitu ya nkaz’andi. (Roma 12:17) Ezak’e ntangwa, bayendanga ntwadi mu kingula yitu ye akundi a nkaz’andi. Kasikil’owu, lumbu kimosi vava bayenda kuna luziku lwa se dia nkaz’andi ku mbanza yankaka, mpangi Olga wakubika lekwa yawonso bavua o mfunu muna nkangalu. I bosi, vava bakala kuna luziku, wavingila nkaz’andi kuna mbazi ekolo yau bakala muna nzo a nzambi. Una vavioka mvu miayingi, nkaz’a mpangi Olga wayantika kunsonga e ngemba mu kuma kia luzindalalu yo zitu kansonganga. Owau, okunkasakesanga mu kwenda mu tukutakanu yo kwenda kumbaka kuna mfoko. Ezak’e ntangwa yandi mpe okwendanga muna tukutakanu.—1 Petelo 3:1.

10. Aweyi Yonatane kazayila ndiona kafwete songa kwikizi?

¹⁰ Vava Saulu kavova vo Davidi kekwenda vonda, diavava vo Yonatane kabaka nzengo zampasi. Wazola songa se diandi e kwikizi, kansi wazola mpe songa e kwikizi muna Davidi. Yonatane wazaya wo vo Nzambi wakala yo Davidi, ke Saulu ko. Muna kuma kiaki, wasola songa kwikizi muna Davidi. Walukisa Davidi vo kenda swekama, i bosi wavovesa Saulu e kuma kafwete vondela Davidi ko.—Tanga 1 Samuele 19:1-6.

11, 12. Aweyi zola kweto muna Nzambi kulenda kutusadisila mu songa e kwikizi muna yandi?

¹¹ Diavavanga vo Alice, mpangi ankento ozingilanga kuna Austrália, kasola kana nani kafwete songa kwikizi. Vava kalongokanga Nkand’a Nzambi, wazayisa yitu yandi mana kalongokanga. Wabazayisa mpe vo ke kembela diaka nkinzi a Noele ko yo kubasasila e kuma. Entete yitu yandi bakendalala, kuna kwalanda bayantika kumfungila makasi. Edi bayindula vo Alice ke kubavua diaka mfunu ko. O ngudi andi wavova vo kazolele diaka mona Alice ko. Alice wavova vo: “Yakendalala kikilu yo mona e mpasi muna ntima kadi yatoma zolanga yitu yame. Kana una vo i wau, yabaka e nzengo vo Yave yo Mwan’andi bafwete kala vana fulu kiantete muna zingu kiame. Yavubwa muna lukutakanu lwa zunga lwalanda.”—Matai 10:37.

¹² Ke tufwete yambula ko vo e kwikizi kieto muna mambu nze nsaka, sikola yovo nsi kiasunda o mfunu ke mu ngwizani eto ko yo Yave. Kasikil’owu, mpangi Henry wazolanga sakana e nsaka za xadrez ye akundi andi a sikola. Wazolanga nkutu vo e sikola katangilanga yasunda muna nsaka zazi. Kansi, wau vo nsaka za xadrez katanga konso nsuk’a lumingu, kakala diaka ye ntangwa yayingi ko ya vaika mu salu kia umbangi yo kwenda muna tukutakanu. Mpangi Henry wavova vo e kwikizi kiandi muna nsaka kiasunda o mfunu ke mu kwikizi kiandi ko muna Nzambi. Muna kuma kiaki, wabaka e nzengo za yambula tá e nsaka zazi kuna sikola.—Matai 6:33.

13. Aweyi kwikizi muna Nzambi kilenda kutusadisila mu baka nzengo zambote vava vebwanga diambu vana vena yitu yeto?

¹³ Ezak’e ntangwa dilenda kala diampasi mu songa e kwikizi kwa yitu yeto  yawonso. Kasikil’owu, mpangi Ken wavova vo: “Yazolanga kwenda kingula ngudi ame ona wakala vo nunu yo kumbokelesa kakala yeto mu fikolo. Kansi, o ngudi ame yo nkaz’ame ke batoma wizananga ko. Kiazola ko vo yayangidika mosi yo kendeleka wankaka.” Mpangi Ken wasungamena dina Nkand’a Nzambi uvovanga. Wabakula vo muna diambu diadi kafwete ntete yangidika nkaz’andi yo kunsonga kwikizi. Muna kuma kiaki, wabaka e nzengo za yangidika nkaz’andi. I bosi, wansasila e kuma kafwete songelanga ngemba kwa ngudi andi. Wasasila mpe kwa ngudi andi e kuma kafwete zitisilanga o nkaz’andi.—Tanga Etuku 2:24; 1 Korinto 13:4, 5.

14. Aweyi Saulu kakadilanga yo Yonatane?

¹⁴ Tulenda mpe songa kwikizi muna Yave avo mpangi ovitanga o ntu muna nkutakani utuvangidi e mbi. Nzambi wasola Saulu mu kala se ntinu, kansi wabangikanga mwan’andi Yonatane. Kabakulanga ko e kuma Yonatane kazolelanga Davidi. Muna kuma kiaki, vava Yonatane kasadisanga Davidi, Saulu wafunganga makasi yo kumfusulwisa e nsoni vana meso ma ndonga. Kana una vo i wau, Yonatane wakwamanana zitisa se diandi. Kansi, kayambula songa kwikizi ko muna Yave yo Davidi ona wasolwa kwa Nzambi mu kala ntinu a Isaele.—1 Samuele 20:30-41.

15. Avo mpangi utuvangidi e mbi, aweyi tufwete kumbadikila?

 ¹⁵ Muna nkutakani zeto o unu, ampangi ana bevitang’o ntu besianga e ngolo za songa e ngemba kw’awonso. Kansi, e mpangi zazi ke wantu alunga ko. Ezak’e ntangwa ke bebakulanga ko e kuma tuvangidi diambu kingandi. (1 Samuele 1:13-17) Muna kuma kiaki, avo tumwene vo e mpila batufundisidi ke yansongi ko, tufwete kwamanana songa kwikizi muna Yave.

16. Mu nkia mambu tufwete songela e kwikizi muna Nzambi yo venga fu kia lulendo?

¹⁶ Saulu wazolanga vo Yonatane kavinga vana kunda kia kintinu, ke Davidi ko. (1 Samuele 20:31) Kansi, Yonatane wazolanga Yave yo songa kwikizi muna yandi. Muna kuma kiaki, vana fulu kia kala yo lulendo, Yonatane wakituka nkundi a Davidi yo lungisa nsilu basilana. Konso ona ozolanga Yave yo kunsonga e kwikizi, ‘ke sobanga ndofi andi ko, kana nkutu muna mpasi.’ (Nkunga 15:4) Wau vo kwikizi tusonganga muna Nzambi, tufwete lungisanga nsilu mieto. Kasikil’owu, avo tusilane nsilu yo muntu mu mambu ma kinkita, tufwete lungisa mana twawizana kana nkutu vava dikitukanga se diampasi. Avo ntantani tuna zau muna longo, tusonga o zola muna Yave yo sikila ye kwikizi muna nkaz’eto.—Tanga Malaki 2:13-16.

17. E longi diadi aweyi disadisidi?

¹⁷ Yeto mpe tuzolele tanginina Yonatane muna songanga e kwikizi muna Nzambi kana nkutu muna ntangw’a mpasi. Muna kuma kiaki, yambula twasikila ye kwikizi muna mpangi zeto vava bekutukendelekanga. Avo tuvangidi wo, tuyangidika ntim’a Yave. Ediadi kiese kiayingi dikututwasila. (Ngana 27:11) Tuna ye vuvu vo Yave ovanga oma mambote kwa yeto yo kutulunga-lunga. Muna longi dilanda, tuzaya dina tulenda longoka muna awana bazinga muna lumbu ya Davidi, ana basonga e kwikizi ye awana ke basonga kwikizi ko.