1-2. (a) Yeto awonso nki tuvuidi o mfunu? (b) Nkia ziku tulenda kala kiau?

YETO awonso zola tuvuidi o mfunu. Vana ntandu, yeto awonso tuzolanga vo wantu ankaka batuvanga oma mansongi. Avo wantu ke betoma kutuzolanga ko ngatu kutuvanga oma mansongi, tulenda kuyimwena vo ke tuna mfunu ko yo dimbula e vuvu.

² Yave ozeye wo vo zola ye unsongi tuvuidi o mfunu. (Nku. 33:5) Tuna ye ziku vo Nzambi eto otoma kutuzolanga, ozolele vo akaka bakadilanga yeto kuna unsongi. Tulenda mona e ziku kia diambu diadi avo tutomene sia e sungididi muna Nsiku una Yave kavana kwa nkangu a Isaele muna nzil’a Mose. Avo wakendalala wina wau vo akaka ke bekusonganga zola ko ngatu kadila yaku kuna unsongi, dodokolo badika una Nsiku a Mose * usongelanga o zola kwa Yave muna nkangu andi.

3. (a) Mun’owu wa sono kia Roma 13:8-10, adieyi tubakulanga vava tulongokanga o Nsiku a Mose? (b) Nkia yuvu tubakila e mvutu mu longi diadi?

³ Vava tulongokanga o Nsiku a Mose, tubakulanga e ngindu za Yave wa Nzambi eto anzodi. (Tanga Roma 13:8-10.) Mu longi diadi, tubadika miaka nsiku miavewa kwa Aneyisaele yo baka e mvutu za yuvu eyi: Ekuma tulenda vovela vo Nsiku a Mose mu zola watuka? Ekuma tulenda vovela vo Nsiku wau wantu wakasakesanga mu kala asongi? Adieyi diavavuanga kw’awana bakala ye wisa kia sikidisa e Nsiku? O Nsiku wau  aki nani wataninanga? E mvutu za yuvu yayi zilenda kutufiaulwisa, kutuvana e vuvu yo kutufinamesa yo Se dieto dianzodi.—Mav. 17:27; Roma 15:4.

4. (a) Ekuma tulenda vovela vo Nsiku a Mose mu zola watuka? (b) Landila e sono kia Matai 22:36-40, nkia nkanikinu kayika o Yesu?

⁴ Tulenda vova vo Nsiku a Mose mu zola watuka kadi o zola i kwau kufilanga Yave muna mawonso kevanganga. (1 Yoa. 4:8) Yave wasikidisa e nsiku miawonso mun’owu wa nkanikinu miole miamfunu: Zola Yave yo zola mfinangani aku. (Fuka 19:18; Nsi. 6:5; tanga Matai 22:36-40.) Muna kuma kiaki, tulenda vingila vo konso nkanikinu muna vioka 600 za nkanikinu mina muna Nsiku watulonga diambu mu kuma kia zola kwa Yave. Yambula twabadika yaka nona.

5-6. Adieyi Yave kevavanga kwa akazi? Adieyi Yave kemonanga? Yika e nona.

⁵ Sikila ye kwikizi muna nkaz’aku, lunga-lunga wan’aku. Yave ovavanga vo akazi basongaziananga o zola yavana lufwa lukubavambula. (Etu. 2:24; Mat. 19:3-6) E vangu dia zumba dimosi muna mavangu mansoki kalenda vanga o muntu. Muna kuma kiaki, o nkanikinu wansambwadi muna Nkanikinu Kumi wasimanga e vangu dia tá e zumba. (Nsi. 5:18) Avo muntu otele zumba ‘osumukini Nzambi’ yo kota nkaz’andi e nsoki. (Etu. 39:7-9) O nkento yovo yakala dia ndiona otele zumba olenda mona e ntantu mu mvu miayingi.

⁶ Yave omonanga una akazi bekadilanga muntu yo nkwandi. Wazolanga vo akento kuna Isaele yankulu batoma lunga-lungwa. O yakala ona wazitisanga o Nsiku watoma zolanga o nkaz’andi, kavavanga vakuba ko mu vambana yandi muna mambu makondwa o mfunu. (Nsi. 24:1-4; Mat. 19:3, 8) Kansi, avo diambu diampwena kikilu dibwidi, o yakala obakidi e nzengo za vonda o longo, diavavanga vo yakala kavana nkand’a luvambanu kwa nkento. O nkanda wau wataninanga o nkento kalembi vuninua mambu vo zumba katele avo osompele yakala diankaka. Vana ntandu, vitila kamvana nkanda wau, diavavanga vo kateka dio zayisa kwa mbuta za mbanza. Muna mpila yayi, ambuta bakala ye lau dia sadisa akazi kimana batatidila longo lwau. Ke ntangwa zawonso ko Yave kataninanga o longo vava yakala dia mwisi Isaele kabakanga e nzengo za vonda o longo yo nkaz’andi mu diambu diakete-kete kwandi. Kana una vo i wau, Yave wamonanga e dilu ye mpasi za nkento.—Mal. 2:13-16.

7-8. (a) Adieyi Yave kakanikina kwa mase? (Tala e fwaniswa vana fukwa.) (b) Adieyi tulongokele?

⁷ O Nsiku usonganga mpe vo Yave otokanenanga wete dia yingiana-ngiana. Yave wakanikina mase kimana balungisanga e nsatu za nitu za wan’au yo kubasadisa mu kala ye ngwizani ambote yo yandi. Diavavanga vo mase basadila konso lau mu sadisa wan’au babakula yo zitisa Nsiku a Yave yo kunzola. (Nsi. 6:6-9; 7:13) Kimosi muna kuma o Yave katumbila Aneyisaele i kia sia vo wan’au bakotanga e nsoki. (Yer. 7:31, 33) Diavavanga vo mase balembi badikila o wan’au nze lekwa kina balenda bembola, kansi nze lukau lwatuka kwa Yave luna bafwete toma lunga-lunga.—Nku. 127:3.

⁸ Longi kwa yeto: Yave omonanga una akazi bekadilanga muntu yo nkwandi. Ozolele vo mase bazolanga wan’au. Osinga kubafundisa muna mpila bekadilanga yo wan’au.

9-11. Ekuma Yave kavanina o nsiku wasimanga e fu kia lokokela lekwa kiangani?

⁹ Kulokokela lekwa kiangani ko. O nkanikinu  wakumi wasimanga e fu kia lokokela yovo kala ye zinu muna lekwa kiangani. (Nsi. 5:21; Roma 7:7) Yave wavana o nsiku wau mu longa diambu diamfunu: E selo yandi bafwete lunga-lunganga ntima miau, i sia vo, e ngindu ye makani mau. Yave ozeye vo mavangu mambi mu ngindu meyantikilanga. (Nga. 4:23) Avo mosi muna Aneyisaele oyimini e ngindu zambi muna ntima, olenda vanga e mbi kwa akwandi. Davidi wa Ntinu wabwa mu ntambu wau. Davidi muntu ambote kakala. Kansi lumbu kimosi, walokokela nkaz’angani. E zolela yandi yambi yamfila mu sumuka. (Yak. 1:14, 15) Davidi watá e zumba, wavava vuna yakala dia nkento ndiona, i bosi wamvondesa.—2 Sam. 11:2-4; 12:7-11.

¹⁰ Yave wabakulanga vava mosi muna Aneyisaele kakululanga o nsiku wasimanga e fu kia lokokela lekwa kiangani kadi ozeye mana mena muna ntim’a muntu. (1 Tus. 28:9) O nsiku wau wavovesanga nkangu andi vo bafwete venga e ngindu zilenda kubafila mu vanga oma mambi. Kieleka, Yave wa Se dieto nkwa zola ye ngangu.

¹¹ Longi kwa yeto: Yave ke monanga kaka mpw’a muntu ko. Omonanga mpe una twina muna kati, i sia vo, ntim’eto. (1 Sam. 16:7) Ke vena ngindu ko yovo zolela ngatu mavangu mana malenda kala maswekama kwa yandi. Yave oma mambote kevavanga muna yeto. Kansi, ozolele vo twabakulanga yo venga e ngindu zambi vitila zatufila mu vanga oma mambi.—2 Tus. 16:9; Mat. 5:27-30.

12. Adieyi o Nsiku a Mose usonganga?

¹² O Nsiku a Mose usonganga mpe vo Yave ozolanga unsongi. (Nku. 37:28; Yes. 61:8) Wasonga mbandu ambote muna diambu ditadidi vanga oma mansongi kw’akaka. Yave wasambulanga Aneyisaele vava balemvokelanga e nsiku miandi. Kansi, vava bakululanga e nsiku miandi miansongi, mpasi zayingi diabatwasilanga. Yambula twabadika diaka nsiku miole mina muna Nkanikinu Kumi.

13-14. Adieyi diakanikinua muna nsiku miole miantete? Nkia nluta babakanga Aneyisaele vava balemvokelanga nsiku miami?

¹³ Sambila kaka Yave. E nsiku miole miantete muna Nkanikinu Kumi miavovanga vo Aneyisaele bafwete sambila kaka Yave yo kubakanikina balembi sambila e teke. (Luv. 20:3-6) Yave kavana nsiku miami mu wete dia yandi kibeni ko, kansi mu wete dia nkangu andi. Vava nkangu andi wasikilanga ye kwikizi muna yandi, nluta miayingi diabatwasilanga. Kansi vava basambilanga e teke, mfwilu miayingi diabatwasilanga.

¹⁴ Yindula e nona kia esi Kenani. Nzambi zaluvunu basambilanga vana fulu kia sambila Yave wa Nzambi akieleka ye amoyo. Muna kuma kiaki, bayantika kuyivana muna mavangu ma usafu. (Nku. 115:4-8) Muna nsambil’au, bayivananga muna mavangu ma zumba yo kela wan’au se yimenga. Vana ntandu, vava Aneyisaele babembolanga Yave yo kuyivana muna nsambil’a teke, bayisafulanga yo twasa e mpasi kwa esi nzo zau. (2 Tus. 28:1-4) Awana bakala ye wisa muna nkangu ke balemvokelanga nsiku miansongi mia Yave ko. Basadilanga e wisa kiau mu mpila yambi yo bangika o nkangu. (Yez. 34:1-4) Yave walukisa Aneyisaele vo awana babangikanga akento ye yingiana-ngiana tumbwa badi tumbwa. (Nsi. 10:17, 18; 27:19) Kuna diak’e sambu, Yave wasambulanga nkangu andi vava basikilanga ye kwikizi muna yandi yo kadila yo muntu yo nkwandi kuna unsongi.—1 Nti. 10:4-9.

15. Adieyi tulongokele mu kuma kia Yave?

 ¹⁵ Longi kwa yeto: Yave ke nkwa kuma ko vava awana bevovanga vo yandi besambilanga bevezanga e nsiku miandi yo mwesa nkangu andi e mpasi. Yave otoma kutuzolanga, omonanga e mpasi tumweswanga. Ntantu kemonanga vava tukalanga mu mpasi lutila nkutu zina o ngudi kemonanga vava mwan’andi kena mu mpasi. (Yes. 49:15) Kana una vo ke vana vau ko kevanganga diambu, Yave muna ntangw’andi osinga tumba awana bekwamanananga mwesa akaka e mpasi.

16-18. Nkia mambu ma zingu kia lumbu ke lumbu mavovelwanga muna Nsiku a Mose? Adieyi tulongokele?

¹⁶ O Nsiku a Mose wavovelanga mambu mayingi ma zingu kia Aneyisaele. Muna kuma kiaki, diamfunu kikilu diakala kwa mbuta za nkangu mu fundisila o nkangu kuna unsongi. Ke bakala kaka ye kiyekwa kia fundisa mambu ma nsambila ko, kansi vava mpe vabwanga ntantani ye mambu mansoki. Badika e nona ilende.

¹⁷ Avo mosi muna Aneyisaele ovondele nkwandi, ke vana vau ko kazengelwanga e tumbu kia lufwa. Ambuta za mbanza bafwete toma fimpa e diambu vitila babaka e nzengo kana vo muntu ndioyo tumbu kia lufwa kafwanukinu yovo ve. (Nsi. 19:2-7, 11-13) Ambuta za mbanza bafundisanga mpe mambu mayingi ma zingu kia lumbu ke lumbu, nze ntantani mu kuma kia mavua ye mambu ma longo. (Luv. 21:35; Nsi. 22:13-19) Vava ambuta za mbanza bafundisilanga muna unsongi ye vava Aneyisaele balemvokelanga o Nsiku, awonso bavuanga nluta. E zula kiavananga nkembo kwa Yave.—Fuka 20:7, 8; Yes. 48:17, 18.

¹⁸ Longi kwa yeto: Mambu mawonso ma zingu kieto mfunu mena kwa Yave. Ovavanga vo twakadilanga ye akaka kuna unsongi yo zola. Yave owanga mana tuvovanga yo mona mana tuvanganga kana nkutu vava tukalanga yeto mosi muna nzo.—Ayib. 4:13.

19-21. (a) Adieyi diavavuanga kwa mbuta ye afundisi vava bafundisanga o nkangu a Nzambi? (b) Aweyi o Nsiku a Mose wataninanga o nkangu? Adieyi tulongokele?

¹⁹ Yave wakala ye kani dia tanina o nkangu andi walembi landa e mavangu mambi ma zula yakala lukufi. Muna kuma kiaki, Yave wazolanga vo ambuta ye afundisi basadila o Nsiku lembi sia e mpambula. Vana fulu kia fundisila nkangu kuna makasi ye ntim’ambâdi, diavavanga vo afundisi bafundisila kuna zola ye unsongi.—Nsi. 1:13-17; 16:18-20.

²⁰ Yave wasonganga e ngemba kwa nkangu andi. Muna kuma kiaki, wasikidisa e nsiku muna tanina wantu balembi mweswa e mpasi. Kasikil’owu, o Nsiku wasianga o nkaku kimana o muntu kalembi vuninua mambu. Ndiona wanatwanga kuna mbazi a nkanu  wakala yo nswa wa zaya ndiona umfundidi. (Nsi. 19:16-19; 25:1) Vitila muntu kavewa e tumbu, diavavanga vo wantu wole basia e kimbangi. (Nsi. 17:6; 19:15) Adieyi tuvova avo Nyisaele ovolele nkanu kansi muntu mosi kaka omwene dina kavangidi? Kafwete yindula ko vo ke vewa tumbu ko muna mbi kavangidi kadi o Yave wamona dina kavanga. Mase yau bakala ye wisa muna nzo. Kansi, e wisa kiau kiakala ye tezo. Vava vabwanga e ntantani vana vena esi nzo, e mbuta za mbanza bakalanga ye mbebe ya fimpa e diambu yo baka e nzengo zansuka.—Nsi. 21:18-21.

²¹ Longi kwa yeto: Yave wasonga mbandu ambote, ke vanganga vilwa ko. (Nku. 9:7) Osendanga awana belemvokelanga e nkanikinu miandi yo tumba awana besadilanga e wisa mu mpila yambi. (2 Sam. 22:21-23; Yez. 9:9, 10) Wantu ankaka bevanganga oma mambi yo yindula vo ke bevewa tumbu ko. Kansi, Yave okubafundisa muna ntangw’andi. (Nga. 28:13) Avo ke bavilukidi ntima ko, bebakula vo “o bwa vana moko ma Nzambi amoyo diambu diansisi.”—Ayib. 10:30, 31.

22-24. (a) O Nsiku aki nani watoma taninanga? Adieyi tulongokele mu kuma kia Yave? (b) Nkia lulukisu tulenda solola muna sono kia Luvaiku 22:22-24?

²² O Nsiku wataninanga awana ke balendanga kuyitanina ko, nze minkondwa mase, akento bafwilwa akala ye anzenza. Afundisi muna Isaele bavoveswa vo: “Kubendomona nzengo a nzenza yovo munkondw’ese ko; kubongi nlele a nkento ansona se nsimbi ko.” (Nsi. 24:17) Yave wasonga vo watokanenanga e wete dia minkondwa nsadisi muna  mbanza. Watumbanga awana babangikanga wantu awaya.—Tanga Luvaiku 22:22-24.

²³ O Nsiku wataninanga mpe esi nzo muna mavangu ma zumba, kadi wasimanga e vangu dia vukana ye yitu. (Fuka 18:6-30) Nswaswani yo wantu a zula yakala lukufi ye zula kia Isaele ana bayambulwilanga yovo tonda e vangu diadi, diavavanga vo nkangu a Yave wabadikila vangu diadi nze una Yave kabadikilanga dio, i sia vo, vangu diambi.

²⁴ Longi kwa yeto: Yave ozolanga vo awana kevananga e wisa batokanenanga e wete dia awana bena kuna nsi a wisa kiau. Yave omenganga mavangu ma zumba, ozolele vo awonso bataninuanga yo songwa unsongi.

25-26. (a) O zola ye unsongi ulenda tezaneswa ye fulumwinu ye lekwa yamoyo. Mu nkia mpila? (b) Adieyi tuvovela muna longi dilanda dia kunku kiaki?

²⁵ O zola ye unsongi ulenda tezaneswa ye fulumwinu ye lekwa yamoyo ova ntoto. Kondwa kwa fulumwinu, e lekwa yamoyo ke ilendi kala ko. Diau dimosi mpe, kondwa kwa lekwa yamoyo, e fulumwinu ke kilendi kala ko. Vava tukalanga ye ziku vo Yave okadilanga yeto kuna unsongi, o zola kweto muna yandi kuwokelanga. Vava tuzolanga Nzambi ye nsiku miandi miansongi, ediadi dikutufilanga mu zola akaka yo kadila yau kuna unsongi.

²⁶ E kangu dia Nsiku a Mose diasadisanga Aneyisaele mu kala ye ngwizani ambote yo Yave. Kansi vava Yesu kalungisa o Nsiku, ke diavavanga diaka ko vo nkangu a Nzambi walemvokela o Nsiku kadi wavingiswa kwa lekwa kisundidi o wete. (Roma 10:4) Paulu wa ntumwa wayikila o Nsiku vo “kîni kia mambu mambote mekwiza.” (Ayib. 10:1) E longi dilanda dia kunku kiaki divovela e mambu mama mambote kumosi yo mfunu a zola ye unsongi muna nkutakani ya Kikristu.