1-2. (a) Nkia ntangwa tumonanga vo diampasi mu loloka muntu? (b) Mpangi Denise aweyi kalolokela muntu mosi?

 NGA diampasi dikalanga kwa ngeye mu loloka akaka? Ndonga mu yeto diampasi kikilu dikalanga mu loloka muntu ovangidi yovo ovovele diambu ditukendelekele kikilu. Kansi, tulenda kweto sunda lukendalalu yo loloka. Kasikil’owu, badika e nona kia mpangi ankento Denise, a ona wasonga luloloko lwampwena. Muna mvu wa 2017, mpangi Denise ye esi nzo andi bayenda kingula e Vula dia Sina dia Mbangi za Yave vava diamana tungwa. Ekolo bavutukanga, nati mosi a kalu kalenda diaka singika e kalu diandi ko ye watutana ye kalu diau. Mu kuma kia sumbula kiakina, mpangi Denise kakizayanga diaka ko. Vava kakizaya, wabakula vo wan’andi balwala ye Brian wa nkaz’andi wafwa. Vava katoma yindula e ntangwa yayina yampasi, mpangi Denise wavova vo: “Yatoma kendalala, kiazaya diaka ko mana yafwana vanga.” I bosi, wabakula vo o nati a kalu ndiona kakala ku nkolwa ko ngatu fwa diya. Mpangi Denise wasamba kwa Yave muna lomba luvuvamu.

² O nati a kalu wakangwa yo fundwa vo muntu kavonda. Kele vo afundisi kuna mbazi a nkanu babakula vo ngielele kakala yau, wadi zengelwa e tumbu kia pelezo. Kansi, muntu mosi kuna mbazi a nkanu wavovesa mpangi Denise vo e kimbangi kiandi kilenda sadisa afundisi mu zaya e tumbu kivewa o nati a kalu ndioyo. Mpangi Denise wavova vo: “Yamona nze muntu oziwidi e mputa ame yo sia yo mungwa, kadi diavavanga vo yasungamena ekolo kiakina kiasunda e mpasi mu zingu kiame.” Ke vavioka  tumingu twayingi ko, mpangi Denise wavuanda muna mbazi a nkanu mu tá kimbangi vana ntadisi a muntu ona watwasa e mpasi kwa esi nzo andi. Adieyi kavova? Mpangi Denise walomba kwa mfundisi vo kafwila muntu ndiona e nkenda. b Vava kamanisa vova, o mfundisi wayantika dila. Wavova vo: “Mu mvu 25 isalanga se mfundisi kisidi mona e diambu diadi ko mwamu mbazi a nkanu. Kisidi wá ko e yitu kia muntu wakotwa nsoki kalomba vo o nkwa nsoki kafwilwa e nkenda. Kisidi mona o zola ye luloloko lwa mpila yayi ko.”

3. Adieyi diasadisa mpangi Denise mu loloka nati a kalu ndiona?

³ Adieyi diasadisa mpangi Denise mu loloka nati a kalu ndiona? Wayindula o luloloko lwa Yave. (Mika 7:18) Vava tuvutulanga matondo muna mpila ina o Yave kekutulolokelanga, dikutusadisanga mu loloka akaka.

4. Adieyi Yave kazolele vo twavanga? (Efeso 4:32)

⁴ Yave ozolele vo twalolokanga akaka nze una kekutulolokelanga kuna mvevo. (Tanga Efeso 4:32.) Yave ovingilanga vo twakala twakubama muna loloka awana bekutukendelekanga. (Nku. 86:5; Luka 17:4) Mu longi diadi, tubadika mambu tatu mekutusadisa mu kala se aloloki.

KUVEZI NTANTU ZAKU KO

5. Landila Ngana 12:18, aweyi tumona avo muntu utukendelekele?

⁵ Tulenda kendalala kikilu avo muntu ovovele yovo utuvangidi diambu diambi, musungula avo muntu ndioyo nkundi eto yovo yitu kieto. (Nku. 55:12-14) Ezak’e ntangwa tulenda funga makasi yovo kendalala yo mona nze yeto tusukilu e mbele. (Tanga Ngana 12:18.) Tulenda mpe vava sunda yovo veza lukendalalu lweto. Kansi, ovanga ediadi dilenda kala nze yeto tuyambwidi vo e mbele yakwamanana vana mputa. Diau dimosi mpe, ke tulendi kala mu luvuvamu ko avo tuvezele lukendalalu lweto.

6. Adieyi tulenda vanga avo muntu utukendelekele?

⁶ Avo muntu utukendelekele, entete tulenda funga makasi. Bibila kivovanga vo tulenda funga makasi. Kansi, kikutulukisanga vo ke tufwete yambula ko vo makasi matuyala. (Nku. 4:4; Efe. 4:26) Ekuma? Ekuma kadi makasi malenda kutufila mu vanga e diambu diambi. Nkumbu miayingi makasi ke metwasanga nluta ko. (Yak. 1:20) Sungamena wo vo ke tulendi venga funga makasi ko, kansi o lundila muntu makasi i nzengo tubakanga.

7. Nkia mpasi zankaka za ntima tulenda mona avo muntu utukendelekele?

⁷ Avo muntu utuvangidi e mbi, tulenda mona mpasi zankaka za ntima. Kasikil’owu, mpangi ankento Ann wavova vo: “Vava yakala mwan’akete, o papa wayambula mama yo sompana yo mwan’a ndumba ona wakala ndezi ame. Yakimwenanga vo yabembolwa. Vava bawuta wana, yamonanga vo yau bavinga vana fulu kiame. Yamonanga mpe vo ke vakala muntu ko ona wanzolanga.” Mpangi ankento Georgette wayika una kamona vava yakala diandi katá zumba. Wavova vo: “Akundi twakala tuka muna kileke. Ntwadi twasalanga muna salu kia kimviti a nzila. Yakendalala kikilu.” Kuna kwalanda, e longo lwau lwafwa. Mpangi ankento Naomi wavova vo: “Kiayindulanga ko vo nkaz’ame olenda kunkendeleka. Vava kanzayisa vo pornografia katalanga kuna kinsweki, yamona vo vunua yavunua yo bembolwa.”

8. (a) Nkia kuma yankaka ina tufwete lolokelanga akaka? (b) Nkia nluta tuvuanga vava tulolokanga? (Tala e babu, “ Adieyi Tuvanga avo Muntu Utulwekele o Ntima?”)

 ⁸ Ke tulendi kakidila ko mana akaka bevovanga mu kuma kieto yovo mana bekutuvanganga. Kansi, tulenda kuyikenga muna mvutu tuvana. Nkumbu miayingi e mvutu zambote tulenda vana i loloka. Ekuma? Kadi tuzolanga Yave, yandi ozolele vo twalolokanga akaka. Avo tulundidi makasi yo lembi loloka, tulenda vanga diambu dia kizowa yo bakama nkutu kimbevo. (Nga. 14:17, 29, 30) Tala e nona kia mpangi ankento Christine ona wavova vo: “Vava ikalanga ku makasi, diampasi dikalanga muna seva. Kilendanga sola madia mambote ko ye diampasi dikalanga mu bakama tulu. Ediadi dimonekanga muna mpila ikadilanga yo yakala diame yo wantu akaka.”

9. Ekuma tufwete vengela e fu kia lunda makasi?

⁹ Kana nkutu vo muntu watukendeleka kalomba ndoloki ko, tulenda kulula lukendalalu. Mu nkia mpila? Mpangi Georgette ona tutekele yika wavova vo: “Kana una vo kolo kiavioka, yayambula lundila makasi o yakala ona wateka kala se nkaz’ame. Kuna kwalanda yakala ye luvuvamu lwa ntima.” Vava tuvenganga e fu kia lunda makasi, ke tukadilanga ye akaka ko mu mpila yambi. Tuvanga mpe diambu diankaka diambote mu kuma kia yeto kibeni, i sia vo, vana fulu kia sia e sungididi muna diambu ditufungisi makasi, tuvanga mawonso muna kala ye zingu kiakiese. (Nga. 11:17) Kansi, adieyi ofwete vanga avo diampasi kwa ngeye muna loloka?

UNA OLENDA VENGELA MAKASI YOVO LUKENDALALU

10. Ekuma tufwete viokeselanga e ntangwa muna vilakana e diambu? (Tala mpe fwaniswa.)

¹⁰ Adieyi dilenda kusadisa mu yambula e fu kia funga makasi? Dimosi muna mambu malenda kusadisa, i viokesa e ntangwa. O muntu ovangukidi avo obakidi nlongo, muna sasuka kafwete viokesa e ntangwa. Diau dimosi mpe ntangwa divavanga muna viokesa diambu yo loloka muntu ona utuvangidi e mbi.—Kim. 3:3; 1 Pet. 1:22.

11. Aweyi e sambu kilenda kusadisila muna kala ye fu kia loloka?

¹¹ Lombanga kwa Yave muna sambu kimana  kasadisa wakala ye fu kia loloka akaka. c Mpangi Ann ona tutekele yika, wasasila una e sambu kiansadisila. Wavova vo: “Yalomba kwa Yave kaloloka konso muntu muna yitu yame muna konso diambu diambi twavanga. I bosi, yasonekena papa yo nkaz’andi o nkanda. Yabavovesa vo yabaloloka.” Ann wavova vo diampasi kikilu diakala mu vanga e diambu diadi. Wavova diaka vo: “Ngina ye vuvu vo ekolo ivavanga tanginina luloloko lwa Yave, dilenda tunta o papa yo nkaz’andi mu kala ye tima dia zaya Yave.”

12. Ekuma tufwete bundilanga Yave e vuvu ke mu ngindu za yeto kibeni ko? (Ngana 3:5, 6)

¹² Bundanga Yave e vuvu, ke mu ngindu za ngeye kibeni ko. (Tanga Ngana 3:5, 6.) Yave ntangwa zawonso ozayanga edi disundidi o wete kwa yeto. (Yes. 55:8, 9) Kalendi kutulomba ko twavanga diambu dina kazeye vo dilenda kutuvanga e mpasi. Muna kuma kiaki, vava kekutukasakesanga vo twakala ye fu kia loloka, tulenda kala ye vuvu vo nluta kaka dikututwasila. (Nku. 40:4; Yes. 48:17, 18) Kuna diak’e sambu, avo tubundidi e vuvu muna ngindu zeto, ke tulenda kala ye fu kia loloka ko. (Nga. 14:12; Yer. 17:9) Mpangi Naomi ona oyikilu kala, wavova vo: “Entete, yavovanga vo kilendi loloka nkaz’ame ko ona watalanga pornografia. Yakala yo wonga vo olenda kunkendeleka diaka yovo olenda vilakana e mpasi zina kampanga. Yabanzanga vo Yave wabakulanga e ngindu zame. Kansi, yayantika bakula vo kana una vo Yave wabakulanga e ngindu zame, ediadi ke disongele ko vo otondanga zo. Yave ozeye mpasi za ntima imonanga ye ntangwa ina mvuidi o mfunu muna yambula lunda o makasi. Kansi, ozolele mpe vo yakala ye fu kia loloka.” d

UNA OLENDA KADILA YE NGINDU ZAMBOTE

13. Landila Roma 12:18-21, nkia diambu tufwete vanga?

¹³ Avo tuzolele loloka muntu utuvangidi e mbi, tufwete vanga mayingi ke yambula kaka vovela ko dina diavangama. Avo muntu ona utuvangidi e mbi mpangi eto muna kimwanda, e kani dieto i vutulwisa luvuvamu.  (Mat. 5:23, 24) Tufwete vanga e ngolo kimana twavingisa e nkenda vana fulu kia makasi ye ndoloki vana fulu kia lunda makasi. (Tanga Roma 12:18-21; 1 Pet. 3:9) Nki kilenda kutusadisa mu vanga e diambu diadi?

14. Adieyi tufwete silanga e sungididi? Ekuma?

¹⁴ Yave osianga e sungididi muna fu yambote ya wantu. Yeto mpe tufwete vanganga e ngolo twatanginina Yave. Tufwete sianga e sungididi muna fu yambote ya muntu ona utukendelekele. (2 Tus. 16:9; Nku. 130:3) Konso diambu tusilanga e sungididi muna muntu, solola tusolola dio, kiakala diambu diambote yovo diambu diambi. Kasikil’owu, mpangi mosi ayakala una ye nkumbu a Jarrod, wavova vo: “Avo mpangi diambu diambi kampangidi, vava itezanesanga dina kavangidi ye ulolo wa fu yandi yambote, diasazu dikalanga muna loloka.”

15. Avo ololokele muntu, ekuma dinina diambote muna kumvovesa dio?

¹⁵ E diambu diankaka diamfunu ofwete vanga i vovesa kwa muntu vo unlolokele. Ekuma? Tala dina kavova Naomi ona tutekele yika. Wavova vo: “O nkaz’ame wangiuvula vo, ‘Nga  undolokele?’ Vava yamvutula vo ‘Ilolokele,’ yayantika kuyibanza. Yabakula vo kianloloka ye nsi a ntima ko. I bosi, yamvovesa diaka o mvovo wau wankuma, ‘Ilolokele.’ Vava yamona mansanga mabetomoka muna meso ma nkaz’ame, yabakula vo o ntim’andi wavevoka kikilu, omono mpe yavua luvevoko lwa ntima. Tuka muna lumbu kiakina, yayantika kumbunda diaka e vuvu. Owau e kikundi kieto kiakumama diaka.”

16. Nkia mambu tulongokele mu kuma kia fu kia loloka?

¹⁶ Yave ozolele vo twakala aloloki. (Kol. 3:13) Kana una vo i wau, dilenda kala diampasi muna loloka akaka. Kansi, tulenda wo vanga avo tuyambwidi veza e ngindu zeto yo vanga e ngolo muna yambula e fu kia funga makasi. I bosi, tulenda vava ngindu zambote ye zampa tuvingisa vana fulu kia fu kia makasi.—Tala e babu, “ Mambu Tatu Tufwete Vanga Muna Loloka Muntu.”

SIA SUNGIDIDI MUNA NLUTA TUTAMBULANGA MUNA KALA SE ALOLOKI

17. Nkia nluta tuvuanga vava tulolokanga akaka?

¹⁷ Tuvuidi kuma yayingi muna lolokanga akaka. Badika yaka kuma. Kiantete, tutangininanga yo yangidika Yave wa Se dieto dia zulu. (Luka 6:36) Kiazole, tusonganga vo tuvutulanga matondo muna tezo kina Yave katulolokela. (Mat. 6:12) Kiatatu, tukalanga yo vimpi wambote yo siamisa e ngwizani eto ye akaka.

18-19. Adieyi dilenda bwa avo tuna ye fu kia loloka akaka?

¹⁸ Avo tuna ye fu kia loloka akaka, tutambula e nsambu zina ke tuvingilanga ko. Kasikil’owu, tala dina diabwila mpangi ankento Denise ona tutekele yika. Kana una vo mpangi Denise kazaya wo ko, o muntu ndiona wavanga e sumbula wakala ye kani dia kuyivonda kuna mfoko a mfundu. Kansi, muna kuma kia mpila ina mpangi Denise kanlolokela, wayantika longoka e Bibila ye Mbangi za Yave.

¹⁹ Yeto mpe tulenda mona vo o loloka muntu i diambu disundidi e mpasi tulenda vanga. Kansi, i diambu mpe dilenda kututwasila nsendo ampwena. (Mat. 5:7) Muna kuma kiaki, yambula yeto awonso twavanganga mawonso tulenda muna tanginina luloloko lwa Yave.