1. Adieyi diafila Kaini mu baka nzengo zambi? Nkia mfwilu zatwasa?

DIAVAVANGA vo Kaini kabaka nzengo zamfunu. Wafwana vengomona ngindu zambi kakala zau yo vua nluta miambote. Yovo yambula vo ngindu zandi zanyala yo kuntwasila mfwilu. Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga vo Kaini wabaka nzengo zambi. E nzengo kabaka zatwasa lufwa lwa nleke andi Abele yo fwasa ngwizani andi yo Mvangi andi.—Etuku 4:3-16. 

2. Ekuma dinina diamfunu mu bakanga nzengo zambote?

² Diau dimosi mpe o unu, divavanga vo yeto awonso twasola yo baka e nzengo muna zingu. Ezaka nzengo tubakanga zampasi kikilu, ezaka ke zikalanga mpasi ko. Kana una vo i wau, e nzengo tubakanga zilenda twasa nluta yovo mfwilu muna zingu kieto. Avo tubakidi nzengo zambote, tulenda venga kuyisia mu mpasi zayingi yo kala mu luvuvamu. Kansi, avo tubakidi nzengo zambi, e zingu kieto kilenda zala ye mpasi ye ntantu.—Ngana 14:8.

3. (a) Muna baka nzengo zambote, nkia vuvu tufwete kala kiau? (b) Nkia yuvu tufimpa?

 ³ Adieyi dilenda kutusadisa mu baka nzengo zambote? Tufwete kala ye lukwikilu muna Nzambi, yo kala ye vuvu vo okutusadisa yo kutuvana e ngangu tuvuidi o mfunu mu baka nzengo zambote. Tufwete mpe kwikila muna Diambu diandi yo bunda e vuvu muna luludiku lwandi. (Tanga Yakobo 1:5-8.) Avo tutomene finama Yave yo zola Diambu diandi, tukala ye vuvu vo ozeye mana malenda kututwasila nluta. Ediadi dikutufila mu vava luludiku luna muna Diambu diandi vitila twabaka e nzengo. Kansi, aweyi tulenda wokesela ngangu zeto za baka nzengo zambote? Nga tulenda soba e nzengo zina tubakidi kala?

4. Diavavanga vo Adami kabaka nkia nzengo? Nkia mfwilu diatwasa?

⁴ Tuka kuna lubantiku lwa lusansu lwa wantu, diavavanga vo wantu babaka e nzengo zamfunu. Diavava vo Adami wa muntu antete, kabaka e nzengo kana vo Yave wa Mvangi andi kewila yovo Eva wa nkaz’andi. Adami wawila Eva ona wamfila mu baka nzengo zambi. Muna kuma kiaki, Yave wavaikisa Adami muna mpatu a Edene ye kuna kwalanda wafwa. O unu, yeto mpe tumonanga mpasi mu kuma kia nzengo zambi zabaka Adami.

5. Aweyi tufwete badikilanga e mbebe tuna yau ya baka e nzengo?

⁵ Akaka balenda yindula vo e zingu kiau kiambote kiadi kala kele vo ke babakinge nzengo ko. Nanga ngeye mpe i wau omonanga. Kansi, diambote twasungamenanga vo Yave kavanga wantu nze teke ko, kina ke kilendi yindula ko ngatu baka nzengo. Watuvana e Diambu diandi dikutulonganga una tulenda bakila nzengo zambote. Yave ozolanga vo twabaka nzengo, e mbebe yayi ilenda kutusadisa. Badika e nona ilende.

6, 7. Diavavanga vo Aneyisaele babaka nkia nzengo? Ekuma diakadila diampasi kwa yau? (Tala e fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

⁶ Vava Aneyisaele bazingilanga muna Nsi a Nsilu, diavava vo basola kana vo Yave besambila yovo nzambi zankaka. (Tanga Yosua 24:15.) Ediadi dilenda monekena nze diambu diakete mu bakila e nzengo. Kansi, e nzengo ezazi nzengo za moyo yovo lufwa. Muna lumbu ya Afundisi, Aneyisaele bakwamanana baka nzengo zambi. Bayambula sambila Yave yo yantika sambila nzambi zaluvunu. (Afundisi 2:3, 11-23) Kuna kwalanda, muna lumbu ya Eleya wa ngunza, diavava vo nkangu a Nzambi basola kana vo Yave besambila yovo Bale wa nzambi aluvunu. (1 Ntinu 18:21) Ediadi dilenda monekena nze diambu diakete, kadi o sambila Yave i diambu diangangu. O nkwa ngangu kalendi tambulwila sadila nzambi yakondwa moyo ko. Kansi, o nkangu ke balendanga baka nzengo ko. Nkand’a Nzambi uvovanga vo Aneyisaele ‘bakatikisanga muna mambu mole maswaswana.’  Kuna ngangu zawonso, Eleya wakasakesa nkangu vo basola sambila Yave wa Nzambi aludi.

⁷ Ekuma diakadila diampasi kwa Aneyisaele mu baka nzengo zangangu? Diantete, ke bakala ye lukwikilu ko muna Yave ye ke bazolanga kunlemvokela ko. Ke babunda vuvu mu Yave ko, ke bavaulanga ntangwa ko ya longoka mu kuma kiandi yovo ngangu zandi. Kele vo bavanga wo, mana badi longoka madi kubasadisa mu baka nzengo zambote. (Nkunga 25:12) Diazole, Aneyisaele bavukumunwanga kwa wantu a zula yankaka. Wantu awaya babendomonanga e ngindu za Aneyisaele yo baka nkutu e nzengo vana fulu kiau. Muna kuma kiaki, Aneyisaele bayantika landa wantu awaya yo sambila nzambi zau zaluvunu. Yave wateka lukisa Aneyisaele muna diambu diadi.—Luvaiku 23:2.

8. Nkia diambu diamfunu tulongokele muna nona kia Aneyisaele?

⁸ E nona kia Aneyisaele kitulongele vo avo tuzolele baka nzengo zambote, tufwete sadilanga e Diambu dia Nzambi. E sono kia Ngalatia 6:5 kikutusungamesanga vo konso muntu mbebe kena yau muna nzengo kebakanga. Muna kuma kiaki, ke tufwete yambula ko vo muntu ankaka kabaka e nzengo vana fulu kieto. Kansi, konso muntu kafwete vava zaya mana Nzambi kevovanga vo mambote yo vanga mo.

9. Ekuma dinina diavonza mu yambula vo akaka batubakila e nzengo?

⁹ Aweyi tulenda yambulwila vo akaka batubakila e nzengo? Tulenda wo vanga vava tuyambulanga vo batukomekena twabaka nzengo zambi. (Ngana 1:10, 15) Ediadi diavonza kikilu. Tuna ye mbebe ya landa e ntona zeto zalongwa muna Nkand’a Nzambi. Avo tuyambwidi vo akaka batubakila e nzengo, tukituka se alandi au. E nzengo zazi zilenda kututwasila vonza.

10. Nkia lulukisu Paulu kavana kwa esi Ngalatia?

¹⁰ Paulu wa ntumwa walukisa esi Ngalatia balembi yambula vo wantu ankaka babaka nzengo vana fulu kiau. (Tanga Ngalatia 4:17.) Mpangi zankaka muna Ngalatia bavavanga bakila wantu ankaka e nzengo muna nkutakani. Nkia kani bakala diau? Wantu awaya akwa loko bazola vo ampangi babalanda vana fulu kia landa antumwa. Ke bakala ye lusakalalu ko, ke bazitisanga mpe nswa wa kuyisolela ko una bakala wau ampangi zau.

11. Aweyi tulenda sadisila akaka avo nzengo bazolele baka?

¹¹ Yeto awonso tulenda longoka diambu muna mbandu ambote ya Paulu wa ntumwa. Wazaya wo vo mpangi zandi bakala yo nswa wa baka e nzengo yau kibeni ye wazitisanga o nswa wau. (Tanga 2 Korinto 1:24.) O unu, akuluntu balenda tanginina e mbandu yayi vava bevananga longi mu kuma kia mambu mana muntu kafwete  bakila nzengo yandi kibeni. Bekalanga ye kiese kia zayisa mpangi zau e nkanikinu mina muna Diambu dia Nzambi. Kansi, akuluntu beyambulanga vo konso Nkristu kabaka nzengo yandi kibeni kadi yandi mosi obaka e nluta yovo mfwilu mia nzengo zandi. E diambu diamfunu tulongokele i diadi: Tulenda sadisa akaka mu bakula e longi dia Nkand’a Nzambi dina e ngwizani ye diambu benuananga diau. Kansi, e mpangi zeto bena yo nswa ye mbebe ya baka e nzengo yau kibeni. Vava yau kibeni bebakanga e nzengo zambote, nluta dikubatwasilanga. Ka tufwete yindula ko vo tuna ye wisa kia bakila mpangi zeto e nzengo yo kubazayisa dina bafwete vanga.

12, 13. Ekuma dinina diavonza mu baka e nzengo ekolo tuna ku makasi yovo twakendalala?

¹² O unu, wantu ayingi belandanga e ntima miau vava bebakanga e nzengo. Kansi, ediadi dilenda twasa vonza. Nkand’a Nzambi ukutulukisanga vo twalembi bundanga e vuvu muna ntima yovo ngindu zeto zalembi lunga vava tubakanga e nzengo. (Ngana 28:26) Ka tufwete bundanga vuvu mu ntim’eto ko kadi “o ntima usundidi mawonso o tekama, wayela kikilu.” (Yeremiya 17:9) Vena ye nona yayingi muna Nkand’a Nzambi isonganga e vonza kia bunda e vuvu muna ntima walembi lunga. (1 Ntinu 11:9; Yeremiya 3:17; 13:10) Muna kuma kiaki, adieyi dilenda bwa avo tulende o ntim’eto vava tubakanga e nzengo?

¹³ Yave okutukanikinanga vo twanzola ye nsi a ntim’eto yawonso yo zola mfinangani zeto nze una tukuyizolelanga. (Matai 22:37-39) Kansi, tufwete kuyikeba. E sono tuyikidi mu tini kiviokele isonganga vo diavonza mu yambula vo o ntim’eto watuvukumuna. Kasikil’owu, diampasi dikalanga  kwa muntu una ku makasi mu baka nzengo zambote. (Ngana 14:17; 29:22) Diampasi mpe dikalanga kwa muntu una mu lukendalalu mu baka e nzengo zambote. (Ntalu 32:6-12; Ngana 24:10) Tufwete yambulanga vo e nsiku mia Nzambi miafila e ngindu zeto. (Roma 7:25) Vava tubakanga e nzengo zamfunu, ke tufwete yambulanga ko vo e ngindu zeto zatufila.

14. Aweyi tuzayidi wo vo ke diambi ko mu soba e zaka nzengo tubakanga?

¹⁴ Tufwete bakanga nzengo zambote. O nkwa ngangu ozeye wo vo ezak’e ntangwa dilenda vava vo kafimpulula yovo soba e nzengo zandi. Yave wa Nzambi mbandu ambote katuvana. Tala dina kavanga mu kuma kia esi Nineve muna lumbu ya Yona: “O Nzambi omwene mavangu mau, ovo bavilukidi muna ngyend’au ambi; o Nzambi ovilukilu o ntima muna mbi ina kakanini o kubavanga; se kavangidi yo ko.” (Yona 3:10) Vava Yave kamona vo esi Nineve bavilukidi o ntima yo yambula mavangu mambi, wasoba e nzengo zandi. Ediadi diasonga vo Yave nkwa ntim’anleka, nlembami ye nkwa nkenda. Nswaswani ye wantu ayingi, Yave ke bakanga nzengo ko lembi teka yindula, kana nkutu vava kefunganga makasi.

15. Ekuma dilenda vavila vo twasoba e nzengo twabaka?

¹⁵ Vekala ye ntangwa divava vo twasoba e nzengo nze vava mambu mesobanga muna zingu kieto. Sungamena vo ezak’e ntangwa Yave mpe wasobanga nzengo zandi. (1 Ntinu 21:20, 21, 27-29; 2 Ntinu 20:1-5) E ntangwa yankaka tulenda soba e nzengo i vava tutambulanga nsangu zampa. Yindula e mbandu a Davidi wa Ntinu. Wabaka nzengo mu kuma kia Mefibosete wa ntekelo a Saulu mu kuma kia nsangu zaluvunu katambula. I bosi, vava Davidi katambula e nsangu zaludi, wasoba e nzengo zandi. (2 Samuele 19:24-29) Ezak’e ntangwa, dilenda kala diambote kwa yeto mu vanga diau dimosi.

16. (a) Nkia tuludiku tulenda kutusadisa vava tubakanga e nzengo? (b) Ekuma tufwete fimpulwilanga nzengo zeto? Aweyi tulenda wo vangila?

¹⁶ Nkand’a Nzambi uvovanga vo ke tufwete kalanga ye nzaki ko vava tubakanga e nzengo zamfunu. (Ngana 21:5) Tufwete toma yindula mawonso mevavuanga muna diambu tuzolele bakila e nzengo kimana twabaka nzengo zambote. (1 Tesalonika 5:21) Vitila babaka e nzengo za dina bevanga, mase bafwete vaulanga e ntangwa ya vavulula muna Diambu dia Nzambi ye muna nkanda mieto. Diambote mpe mu wanga e ngindu za esi nzo. Sungamena vo Nzambi wavovesa Abarayama vo kawila nkaz’andi. (Etuku 21:9-12) Akuluntu mpe bafwete vaulanga e ntangwa ya vavulula. Vava vebwanga diambu divavanga vo basoba e nzengo zau, ke beyindulanga ko  vo akaka beyambula kubazitisa. Akuluntu ana bena vo akwa ntim’anleka ye alembami, bafwete kalanga bakubama mu soba e ngindu ye nzengo zau avo divuilu o mfunu. Diambote yeto awonso twalanda mbandu au. Ediadi dilenda sadisa nkutakani mu kala mu luvuvamu ye kintwadi.—Mavangu 6:1-4.

17. Adieyi dilenda kutusadisa mu vua nluta muna nzengo tubakanga?

¹⁷ Vena ye nzengo zisundidi o mfunu lutila zankaka. Kasikil’owu, e nzengo za sompa yovo lembi sompa yo sola ndiona tusompana yandi, nzengo zamfunu kikilu. E nzengo zankaka zamfunu tulenda baka i zaya e ntangwa ina tulenda kota mu salu kia ntangwa ke ntangwa. Vitila twabaka e nzengo zazi zamfunu, tufwete toma yindula yo lomba lusadisu kwa Yave muna sambu. Ediadi ntangwa divavanga, kansi avo tuzolele baka nzengo zambote tufwete bunda e vuvu muna Yave, lemvokela malongi mandi yo landa luludiku lwandi. (Ngana 1:5) Yave okutuvananga luludiku lwambote muna Diambu diandi. Muna kuma kiaki, tufwete vavululanga yo samba kimana Yave katufila. Olenda kutusadisa twayima e fu ina tuvuidi o mfunu kimana twabaka e nzengo zina ngwizani ye luzolo lwandi. Vitila twabaka e nzengo zamfunu, tufwete kukiyuvulanga vo: ‘Nga e nzengo ibaka zisonga vo Yave izolanga? Nga zitwasila esi nzo ame kiese yo luvuvamu? Nga zisonga vo i nkwa luzindalalu yo walakazi?’

18. Ekuma Yave kevavilanga vo twabaka nzengo yeto kibeni?

¹⁸ Yave ke kutukomekenanga ko vo twanzola yo kunsambila. Kansi, watuvana o nswa kimana yeto kibeni twasola. Ozitisanga e mbebe yo nswa katuvana wa sola kana vo tukunsadila yovo ve. (Yosua 24:15; Kimpovi 5:4) Kansi, ovingilanga vo twalungisa nzengo zeto zina e ngwizani ye Diambu diandi. Avo tulende luludiku lwa Yave yo sadila nkanikinu kekutuvananga, tulenda baka nzengo zambote. Tusonga mpe vo twasikila muna ngienda zeto zawonso.—Yakobo 1:5-8; 4:8.