1, 2. Ekuma tuvovela nona ya ntinu nyá mia Yuda?

AVO mwene muntu osielomokene yo bwa muna nzila, nanga ongeye okuyikeba ekolo okangalelanga muna nzila yayina. Diau dimosi, avo tufimpidi o vilwa una wantu ankaka bavanga muna zingu kiau, dikutusadisa mu lembi vanga vilwa wau umosi. Kasikil’owu, tulenda longoka diambu muna vilwa wa wantu beyikwanga muna Nkand’a Nzambi.

² E Ntinu nyá mia Yuda ana twavovele muna longi diaviokele, basadila Yave ye ntim’asikila. Kana una vo i wau, bavanga mpe vilwa. Lusansu lwau lwasonekwa muna Nkand’a zambi kimana twabadikanga lo yo kutulonga mambu mamfunu. Adieyi tulenda longoka mu dina diababwila? Aweyi tulenda vengela o vilwa una bavanga?—Tanga Roma 15:4.

3-5. (a) Kana una vo ntim’a Asa wasikila wakala muna Yave, nkia vilwa kavanga? (b) Ekuma Asa kabundila e vuvu muna wantu vava kanuaniswa kwa Basa?

³ Yambula twavovela ntete nona kia Asa. Wabunda e vuvu  muna Yave vava vu kiampwena kia makesa ma Etiopia banuanisa Yuda. Kansi, vava kanuana yo Basa wa Ntinu a Isaele, kabunda vuvu mu Yave ko. Asa wazola kakidila Basa mu lembi tunga e mbanz’a Rama, mbanza yamfunu ya Isaele yakala lukufi ye nkendelo ye kintinu kia Yuda. (2 Tusansu 16:1-3) Asa wabaka e nzengo za vana nzimbu kwa ntinu a Suria kimana kansadisa. Vava esi Suria banuanisa e mbanza za Isaele, Basa ‘vana vau, wayambula tunga Rama yo sisa salu kiandi.’ (2 Tusansu 16:5) Kuna lubantiku, Asa nanga wabanza vo nzengo zambote kabaka.

⁴ Aweyi Yave kamona? Yave kayangalala ko wau vo Asa kambunda vuvu ko. Watuma Kanani wa ngunza mu singika Asa. (Tanga 2 Tusansu 16:7-9.) Kanani wavovesa Asa vo: ‘Tuka wau mvita okala zau.’ Asa wayantika yala e mbanz’a Rama, kansi muna zingu kiandi kiawonso, yandi yo nkangu andi mvita zayingi banuana.

⁵ Muna longi diaviokele, twalongokele vo Yave wayangalela Asa. Kana una vo Asa muntu alembi lunga kakala, Nzambi wamona vo Asa ntim’asikila kakala wau muna yandi. (1 Ntinu 15:14) Kana una vo i wau, vava Asa kabaka nzengo zambi, kalenda vengomona ko e mpasi zatwasa nzengo zazi. Ekuma kabundila e vuvu muna yandi kibeni ye muna wantu ankaka vana fulu kia bunda e vuvu muna Yave? Nanga Asa wayindula vo olenda sadila ndekwa za nuana mvita muna sunda e mvita. Dilenda kala mpe vo luludiku lwambi lwa wantu kalanda.

6. Adieyi tulenda longoka muna vilwa kavanga o Asa? Yika nona.

⁶ Adieyi tulenda longoka muna vilwa kavanga o Asa? Muna mambu mawonso, tufwete bundanga e vuvu muna Yave, ke mu ngangu za yeto kibeni ko. Tufwete kunlombanga lusadisu kwa Yave, kiakala vo e diambu tunuananga diau dianene yovo diakete. Diambote twakiyuvula: Nga ezak’e ntangwa vuvu tukuyibundanga yo vava singika e mambu mu mpila twamwene vo yambote? Nga tufimpanga ntete nkanikinu mia Nkand’a Nzambi yo sadila mio muna singika konso diambu tunuananga diau? Kasikil’owu, yindula vo yitu yaku ke bekuyambulanga ko vo wenda muna tukutakanu. Nga olomba lusadisu kwa Yave mu zaya dina ofwete vanga muna diambu diadi? Dilenda kala mpe vo ngonde zayingi oviokese kala lembi solola e salu, owau owananene yo muntu ozolele kuvana e salu. Nga okunzayisa vo mu tukutakanu okwendanga konso lumingu kana una vo olenda vidisa e lau dia salu? Kiakala nkia diambu tunuananga diau, tufwete sungamenanga luludiku lwa ntozi a nkunga ona wavavo vo: ‘Yekeka nzil’aku kwa Yave; Wambund’e vuvu, oyandi okusadisa.’—Nkunga 37:5.

7, 8. Nkia vilwa kavanga o Asa? Nkia mfwilu diatwasa? (Tala fwaniswa kuna lubantiku lwa longi.)

⁷ Owau, yambula twabadika nona kia Yosafate wa mwan’a Asa. Fu yayingi yambote kakala yau yayangidikanga Yave. Mambu mayingi mambote kavanga vava kabundanga e vuvu muna Yave. Kansi, wabaka mpe nzengo zambi. Kasikil’owu, wavanga nkubika kimana mwan’andi ayakala kasompa mwan’a Akabi ona wakala vo ntinu ambi. I bosi, Yosafate wayikama Akabi mu nuanisa esi Suria kana una vo Mika wa ngunza wanlukisa vo kavangi wo ko. Muna mvita yayi, esi Suria banuanisa Yosafate yo vava kumvonda. (2 Tusansu 18:1-32) Vava kavutuka muna Yerusaleme, Yeu wa ngunza wanyuvula vo: “Nga sadisa osadisa yimpumbulu yo zol’awana besaulanga Yave?”—Tanga 2 Tusansu 19:1-3.

⁸ Nga Yosafate walongoka diambu mu dina diambwila ye muna lulukisu kavewa kwa ngunza? Diankenda vo kalongoka diambu ko. Kana una vo wakwamanana zola Yave yo vava kunyangidika, Yosafate wavanga diaka kikundi yo muntu ona kazolanga sambila Yave ko. O muntu ndioyo i Ntinu Akaziya wa mwan’a Akabi. Yosafate yo Akaziya ntwadi bavanga e nzaza. Kansi, e nzaza zazi zafwasakana vitila nkutu basadila zo.—2 Tusansu 20:35-37.

9. Adieyi dilenda bwa avo tuvangidi yikundi yambi?

⁹ Adieyi tulenda longoka mu dina diabwila Yosafate? Yosafate wavanganga oma mansongi yo ‘tomba Yave muna nsi a ntim’andi wawonso.’ (2 Tusansu 22:9) Kansi, wavanga kikundi yo wantu ana ke bazolanga Yave ko, ediadi diantwasila mpasi  zayingi muna zingu. Fioti fiasala nga wavondwa. Sungamena kingana kimosi kia Nkand’a Nzambi kivovanga vo: “On’okangala y’akwa ngangu, okal’e ngangu: O makangu ma mazowa, mpasi kemona.” (Ngana 13:20) Dialudi vo tuzolanga zayisa akaka e ludi mu kuma kia Yave. Kansi, diavonza mu vanga kikundi yo wantu ana ke bekunsadilanga ko.

10. (a) Avo ngindu za sompa tuna zau, adieyi tulenda longoka muna mbandu a Yosafate? (b) Adieyi tufwete sungamenanga?

¹⁰ Kasikil’owu, avo ngindu za sompa tuna zau, adieyi tulenda longoka muna mbandu a Yosafate? Nanga tulenda yantika songa e nzola kwa muntu ona ke zolanga Yave ko. Tulenda yindula vo ke tusolola muntu ko vana vena nkangu a Nzambi ona tulenda sompana yandi. Yovo e yitu yeto balenda kwamanana kutuvovesa vo twasompa wau vo e ntela mu vioka ina. Dialudi vo Yave watuvanga ye nsatu za zola yo zolwa. Kansi, avo ke tusolwele muntu ko ona tulenda sompana yandi, adieyi tufwete vanga? Dimosi muna mambu malenda kutusadisa i yindula dina diabwila Yosafate. Wakalanga ye fu kia vava luludiku lwa Yave vitila kavanga diambu. (2 Tusansu 18:4-6) Kansi, vava kavanga kikundi yo Akabi ona kazolanga Yave ko, Yosafate wayantika veza luludiku lwa Yave. Yosafate wafwana sungamena vo “meso ma Yave mekwendanga ya kuku ya kuna ova nza yawonso kakumama muna diambu di’awana bena yo ntim’asikila oku kena.” (2 Tusansu 16:9) Yeto mpe tufwete sungamenanga vo Yave una ye luzolo lwa kutusadisa. Ozeye mpasi zeto ye otoma kutuzolanga. Nga okwikilanga vo Nzambi olenda lungisa e nsatu zaku za solola muntu ona okuzola yo sompana yaku? Kala ye ziku vo vanga kevanga wo muna ntangw’andi.

11, 12. (a) Adieyi Kizekeya kavanga diasonga mana makala muna ntim’andi? (b) Ekuma Yave kalolokela Kizekeya?

¹¹ Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Kizekeya? Yave wasadisa Kizekeya mu zaya mana makala muna ntim’andi. (Tanga 2 Tusansu 32:31.) Vava Kizekeya kabakama kimbevo kiangolo, Nzambi wanzayisa vo sasuka kesasuka yo kunsonga sinsu muna kunkwikidisa. I bosi, Yave wasikidisa vo e kini kia sikada kiavutuka manima nkumbu kumi. I bosi, akuluntu a Babele bazola zaya mayingi mu kuma kia sinsu kiaki. Muna kuma kiaki, batuma makesa kwa Kizekeya mu kunyuvula e nsas’a sinsu kiaki. (2 Ntinu 20:8-13; 2 Tusansu 32:24) Yave kavovesa Kizekeye ko una kafwete kadila yo wantu awaya. Nkand’a Nzambi uvovanga vo Yave ‘wansisa yandi mosi’ mu tala dina kevanga. Kizekeya wasonga mavua mandi mawonso kwa esi Babele. Ediadi diasengomona mana  makala muna ntim’a Kizekeya. Mu nkia mpila?

¹² Diankenda vo Kizekeya wakituka nkwa lulendo. Muna kuma kiaki, ‘kavutula wete una bamvanga ko.’ Nkand’a Nzambi ke uvovanga ko e kuma kasobela. Dilenda kala mu kuma kia nsunda ina kasunda esi Suria yovo mu kuma kia sia vo Yave wansasula. Dilenda mpe kala vo wakituka nkwa lulendo vava mavua mawokela yo kituka nkwa tunda. Kana una vo Kizekeya wasadila Yave ye ntim’asikila, vakala ye ntangwa ina kakituka nkwa lulendo. E diadi ke diayangidika Yave ko. Kansi kuna kwalanda, Kizekeya ‘wakikulula’ yo lolokwa kwa Nzambi.—2 Tusansu 32:25-27; Nkunga 138:6.

13, 14. (a) Nkia diambu dilenda sengomona mana mena muna ntim’eto? (b) Adieyi tufwete vanga avo akaka batusanisini?

¹³ Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Kizekeya ye vilwa kavanga? Sungamena vo Kizekeya wakituka nkwa lulendo vava Yave kansadisa mu sunda esi Suria yo wuka kimbevo kiandi. Muna kuma kiaki, avo mambu mambote matubwididi yovo akaka batusanisini, adieyi tufwete vanga? Dina tuvanga dilenda sengomona mana mena muna ntim’eto. Kasikil’owu, dilenda kala vo mpangi ovangidi ngolo za kubika longi yo fila e longi diadi vana vena ulolo wa wantu. Ayingi bansanisini mu kuma kia longi kafididi. Adieyi kevanga muna lusanisinu lwalu?

¹⁴ Tufwete sungamenanga mana Yesu kavova vo: “Oyeno avo nuvangidi mawonso nuvoveso, nuvova vo: ‘Yeto tu ntaudi zakondwa mfunu. Tuvangidi mana tufwete vanga.’” (Luka 17:10) Sungamena vo vava Kizekeya kakituka nkwa lulendo, kavutula matondo ko mu mpila ina Yave kansadisila. Muna kuma kiaki, avo akaka batusanisini mu kuma kia longi tufididi, adieyi tuvanga mu kwamanana kala alembami? Tulenda yindula mana Yave kevanganga muna wete dieto. Tulenda songa una kekutusadisilanga. Vana ntandu a mawonso, yandi watuvana Nkand’a Nzambi yo mwand’andi avelela owu ukutusadisanga mu fila e longi.

15, 16. Nkia diambu Yosiya kavanga diantwasila lufwa?

¹⁵ Adieyi tulenda longoka muna mbandu a Yosiya? Kana una vo Yosiya ntinu ambote kakala, wavanga vilwa una wantwasila lufwa. (Tanga 2 Tusansu 35:20-22.) Adieyi diabwa? Yosiya wanuana yo Neko wa ntinu a Engipito kana una vo ke vakala ye kuma ko mu vanga wo. Neko wavovesa Yosiya vo kazolele nuana yandi ko. Nkand’a Nzambi uvovanga vo e mvovo mia Neko muna ‘nu’a Nzambi miatuka.’ Kansi, Yosiya wayenda nuana e mvita yo vondwa. Ekuma kanuanisina Neko? Nkand’a Nzambi ke uvovanga diambu ko.

 ¹⁶ Yosiya wafwana bakula kana vo mana Neko kavova kwa Yave kikilu matuka. Mu nkia mpila? Wafwana yuvula Yeremiya ona wakala vo mosi muna ngunza za Yave. (2 Tusansu 35:23, 25) Yosiya wafwana mpe vava zaya e ziku kia diambu. Neko ku Kankemisi kayendanga mu nuana ye zula kiankaka, ke Yerusaleme ko. Vana ntandu, Neko kavava tianguna Yave ko ngatu nkangu andi. Yosiya kateka yindula mambu mama ko vitila kabaka e nzengo. Adieyi tulongokele? Avo diambu twanananga diau yo vava vo twabaka e nzengo, entete tufwete zaya dina Yave kazolele vo twavanga muna diambu diadi.

17. Avo diambu tunuananga diau, aweyi tulenda vengela vanga vilwa nze una Yosiya kavanga?

¹⁷ Avo tuzolele baka nzengo, entete tufwete yindula e nkanikinu mia Nkand’a Nzambi milenda kutusadisa ye una tulenda mio sadila. Ezak’e ntangwa, dilenda vava vo twavavulula muna nkanda mieto yovo lomba luludiku kwa nkuluntu. O nkuluntu olenda kutusadisa mu yindula nkanikinu miankaka mia Nkand’a Nzambi. Yindula diambu edi: Mpangi ankento wasompana yo muntu una vo ke Mbangi a Yave ko. Ovangidi nkubika za vaika mu salu kia umbangi mu lumbu kingandi. (Mavangu 4:20) Kansi, vava e lumbu kifwana, nkaz’andi kazolele ko vo kenda muna salu kia umbangi. Umvovese vo e lumbu yayi ke betoma viokesanga diaka ntangwa vamosi ko, ozolele vo benda kiyi entwadi. O mpangi ankento obadikidi e sono ya Nkand’a Nzambi ilenda kunsadisa mu baka e nzengo zambote. Ozeye wo vo kafwete lemvokela Nzambi, ozeye mpe nkanikinu katuvana o Yesu wa kitula wantu se alongoki. (Matai 28:19, 20; Mavangu 5:29) Kansi, osungamene mpe vo nkento kafwete sakalelanga nkaz’andi. Otomene wo zaya vo selo ya Nzambi bafwete kalanga ye tezo. (Efeso 5:22-24; Filipi 4:5) Nga nkaz’andi nkaku kazolele kunsia kimana kalembi kwenda muna salu kia umbangi yovo edi kaka kazolele vo baviokesa ntangwa vamosi muna lumbu kiakina? Wau vo tu selo ya Yave, tufwete kalanga ye tezo vava tubakanga e nzengo zina zikunyangidika.

18. Adieyi olenda longoka muna badika e nona ya ntinu nyá mia Yuda?

¹⁸ Ezak’e ntangwa, yeto mpe tulenda vanga vilwa nze una wavanga e ntinu nyá mia Yuda. Tulenda (1)  bunda e vuvu muna ngangu za yeto kibeni, (2) vanga yikundi yambi, (3) yima fu kia lulendo yovo (4) baka e nzengo lembi teka yindula dina Nzambi kazolele vo twavanga. Kana una vo i wau, ke vena ye kuma ko kifwete kutufila mu yindula vo ke tulendi diaka yangidika Yave ko. Yave omonanga mana mambote muna yeto nze una kamwena mana mambote muna ntinu nyá tuvovele. Yave omonanga mpe tezo kina tukunzolelanga ye tima tuna diau dia kunsadila una ufwene. Muna kuma kiaki, okutuvananga nona yayingi ilenda kutusadisa twalembi vanga vilwa wampwena. Yambula twabadikanga e nona yayi ya Nkand’a Nzambi yo vutulanga matondo kwa Yave wau vo wasonekesa yo muna wete dieto.